Schoonmakers die de gevestigde orde zenuwachtig maken

Herrie Hoogenboom. (Foto: FNV Schoonmaak)

Herrie Hoogenboom in actie (Foto FNV Schoonmaak)

Interview door Wil van der Klift en Maarten Muis met vakbondsbestuurder Herrie Hoogenboom
deel 1, deel 2

In dit tweede deel van het interview gehouden op 17 juni jl. met Herrie Hoogenboom van FNV Schoonmaak, aandacht voor gebruik van eigen mediakanalen, het buiten de mindset van de tegenstander treden en wat guerrilla-staken is.

De schoonmakers hebben opvallende acties laten zien. Hoe geven jullie die vorm?
HH: We zaten als vakbeweging meestal alleen maar te wroeten in het bekende. We zitten in de SER en de STAR. We polderden en verzorgden vooral de normale overleglijntjes. Cao-onderhandelingen waren vaak een rituele stoelendans. Wat er uitkomt was vaak van tevoren te voorspellen. Het wordt pas interessant als daar andere elementen bijkomen. Dat was bij de schoonmaakacties aandacht voor de macht, respect en zeggenschap van de mensen zelf. Dan gebeurt er opeens iets wat onvoorspelbaar is, waardoor betrokkenen, zoals werkgevers, opdrachtgevers en politici, niet meer weten hoe ze daarmee moeten omgaan. Wat we deden in de acties was te zorgen dat we niet in de 'mindset' zouden raken van wat ze verwachten.
En weten jullie de aandacht vast te houden?
HH: De laatste stap die wij als FNV Schoonmaak hebben gezet, en waar ik zelf erg tevreden over ben, is het creëren van eigen mediakanalen. Het was het bewust doorknippen van de afhankelijkheid van wat de gevestigde media zouden gaan zeggen. Niet meer afwachten hoe ze je gaan portretteren, maar het zelf gaan doen. Bij de uitzendingen van het actiejournaal Zeep! wordt er continu de nadruk op gelegd dat vakbondsleden het zelf moeten maken. De mensen die dit actieoverzicht presenteren zijn onze schoonmakers zelf, in plaats van de professionals, ook die van de vakbond. Die heb je natuurlijk ook nodig, maar die moeten niet teveel zichtbaar zijn.
De vraag naar een goede relatie tussen deskundigen en mensen waar het om gaat is al zo oud als de vakbond.
HH: Deskundigen, dus ook vakbondsbestuurders en organizers, hebben heel sterk de neiging om het vóór de mensen te willen doen. Op het moment dat je het voor mensen gaat doen, ontneem je ze de mogelijkheid om te leren. En daarbij ook de mogelijkheid om de macht te pakken.
Eigen mediakanalen waren een grote stap voor FNV Schoonmaak?
HH: Het geeft de richting aan waarheen we willen bewegen. Ieder issue is een kans voor mensen om ervaring op te doen. Daar ligt de nadruk op. Om te groeien en eigen macht op te bouwen. Communicatie wordt binnen de FNV nog gehanteerd op een manier die tegenovergesteld is aan organizing. Communicatie wordt vaak gezien als overzicht van meningen, netjes geordend in enquêtes en survey's en hoe we daarbij kunnen aansluiten om een meerderheid van de mensen aan de vakbond te binden. Voor je het weet hanteer je dezelfde bullshitmethodes die marketing ons wijs probeert te maken.
En voordat je het weet sluipen allerlei neoliberale denkwijzen de vakbeweging in!
HH: Binnen de vakbond is er consensus over dat het neoliberalisme maatschappelijk heerst. Maar veel communicatieafdelingen en marketing-teams, ook binnen de FNV, accepteren dat als een vaststaand feit. Veel van onze kaderleden roepen dat er een eind moet komen aan de doorgeslagen marktwerking. De communicatie- en marketingmensen zien het echter als iets vanzelfsprekends. Voor deze lieden zijn neoliberale concepten als stenen waarmee ze aan het bouwen zijn. Ze hebben het op dezelfde scholen zo geleerd. De concepten worden niet ter discussie gesteld. Om dat wel te doen, moet je bewust wat kracht gebruiken. Je moet je enigszins onaangenaam gedragen om je punt te kunnen maken.
Hoe was de aanpak wat betreft eigen media van FNV Schoonmaak?
HH: We zijn gaan filmen wat we normaal al doen: groepen mensen bij elkaar brengen richting de schoonmaakbedrijven en opdrachtgevers in 'issuefights'. Dat doen we standaard al vanaf 2006. We merken dat omdat we het nu filmen de bazen en opdrachtgevers veel meer getriggerd worden om tot snelle oplossingen te komen. Terwijl ze normaal gesproken de lange baan van het oeverloos overleg proberen op te zoeken.
Naast eigen mediakanalen blijkt FNV Schoonmaak ook aan guerrilla-staken te doen? Wat is dat?
HH: Dat is iets wat we bedacht hebben: het zogenaamde start-stop-staken. We doen ten eerste een heleboel niet: we communiceren niet over waar we gaan staken en niet hoelang we gaan staken. We anticiperen op het feit dat schoonmaakbazen onderkruipers inzetten of mensen van andere plekken laten komen, om het neergelegde werk over te nemen. Op het moment dat de baas tegenmaatregelen neemt, gaan de stakers weer aan de slag. En op het moment dat ze de tegenmaatregelen wegnemen, wordt de staking hervat. Dat doen we om opdrachtgevers en bazen niet in staat te stellen om de actie op te vangen.
En dat werkt?
HH: In 2014, bij de laatste staking in de schoonmaak, hebben we daar gebruik van gemaakt. Dat ging op een aantal plekken erg goed. Maar je moet wel de mensen hebben die daarmee kunnen omgaan. Je vraagt heel veel van de mensen. Niet iedereen staat sterk genoeg in zijn schoenen. Het vergt vooral goede kaderleiders om dit guerrillastaken aan de collega's te kunnen uitleggen. Mensen vinden het niet prettig om de opdracht te krijgen weer te moeten gaan werken om vervolgens weer uit hun werk te worden gehaald.
Gaan jullie door met dit systeem van guerrilla-staken?
HH: Ik vind dat we dat moeten doen. En ik vind dat het voor buiten de schoonmaak ook interessant kan zijn. Al zit je bij sommige sectoren soms wel vast aan afspraken in cao's, die stellen hoe je met conflicten hoort om te gaan. Dat 'op het verkeerde been zetten' concept is zeer interessant. Dingen doen die de gevestigde orde zenuwachtig maken.
Wij noemen dat 'buiten de mindset treden' van de tegenstander. Ik ben hier enorm op gefocust. Mijn collega's worden daar soms wel een beetje chagrijnig van. Maar wil je effectief zijn met acties dan moet je zoiets teweegbrengen. Dat vergt een creatieve instelling. Maar je moet het ook met elkaar doen. Om succesvol vakbondsmacht te veroveren moet je buiten de mindset van de tegenstander treden, maar binnen de mindset van de mensen van je eigen club blijven.