Blue Monday

Ik wou vandaag op deze plek eigenlijk voor jullie een mooie, optimistische en hoopvolle nieuwjaarswens schrijven, maar ik moet eerlijk bekennen dat ik daar rond deze tijd van het jaar altijd een beetje te zuur voor ben. Iets met te weinig zon, een vitamine-D tekort en guur weer. Laat ik het maar gewoon eerlijk toegeven: ik heb een winterdip. Ik ben een van die vervelende mensen die de hele winter lang met een zuur gezicht rondloopt. Maar als ik om mij heen kijk is er, wat mentale gezondheid betreft, ook eigenlijk weinig om mij vrolijk over te maken.

Ongeveer een kwart van de Nederlanders krijgt in hun leven last van een depressie. Jaarlijks heeft bijna 9 procent van de bevolking last van een depressie. De Nederlandse geestelijke gezondheidszorg lijkt deze aantallen steeds slechter op te kunnen vangen. Wachttijden kunnen makkelijk oplopen tot zestien weken, en als het gaat om een specifieke / speciale behandeling zoals EMDR, dan kan de wachttijd zelfs zes maanden duren. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ziet dat een gebrek aan samenwerking en onderlinge afspraken in de zorg invloed heeft op de lange wachttijden in de GGZ. Daarnaast heeft de geestelijke gezondheidszorg ook moeite om genoeg goed personeel te vinden. Dat laatste komt misschien ook wel omdat de GGZ zijn personeel te weinig betaalt en de overheid geen extra geld wil vrijmaken voor een acceptabeler loon in tijden van inflatie. Maar goed.

Waarom schrijf ik hierover? De afgelopen maand hadden we, traditiegetrouw, de meest deprimerende dag van het jaar: Blue Monday. Maar klopt dat wel? Lang antwoord kort: nee. Blue Monday staat samen met ‘ethisch kapitalisme’, ‘trickle down economics’ en ‘het objectivisme’ in het illustere rijtje van ‘enorme onzin’. Blue Monday bestaat niet. Het is uitgevonden door reisbureau SkyTravel om mensen te verleiden in de donkerste tijd van het jaar een zomervakantie te boeken. Hiervoor huurden ze psycholoog Cliff Arnell in, die toen werkte bij de universiteit van Cardiff, om zijn naam hieronder te zetten. Hierdoor lijkt Blue Monday wetenschappelijk onderbouwd. Cliff Arnell heeft zelfs speciaal voor de gelegenheid een formule uit zijn dikke duim gezogen. [W+(D-d)]*Tq/M*Na. Dit betekent ongeveer: [Weer + (Schulden – Salaris)] x Tijd Sinds Kerst tot de macht Volhouden van Goede Voornemens / Motivatiegevoel x Gevoel Tot Actie Ondernemen. Toegegeven, als je deze formule zo ziet dan is die inderdaad niet zo geloofwaardig. Casper Albers, hoogleraar statistiek aan de universiteit van Groningen, noemde in 2020 de formule: "Net zo onzinnig als ‘drie keer woensdag gedeeld door andijvie’.” Maar blijkbaar zag Arnells formule er overtuigend genoeg uit, en als een gerenommeerd psycholoog van de universiteit van Cardiff zegt dat iets zo is... De media dook gretig op dit nieuwe wetenswaardigheidje en sindsdien is Blue Monday een feit.

Ik wil dat je dit even op je in laat werken. Dus een reisbureau haalt een vrij serieus maatschappelijk probleem aan: depressie, met als enige reden om meer vliegtickets te verkopen. Hiervoor ontwerpen ze een formule die wetenschappelijk lijkt maar het niet is, en dragen daarmee actief bij aan de vele onduidelijkheden en de vele semi-psychologische theorieën die er bestaan over depressie. Om dit fake news dan ook nog eens niet van echt te kunnen laten onderscheiden, kopen ze een wetenschapper om die in dienst is van een universiteit. Als je erg kritisch bent zou je het moreel verwerpelijk kunnen noemen om met pseudowetenschappelijke desinformatie serieuze complexe problematieken uit te buiten voor winstbejag. Maar je kan ook denken: wat een prachtige kapitalistische actie! Ondernemingsgeest! VOC-mentaliteit! Over grenzen heen kijken, TOCH?!

Waarom zou je hier stoppen? Zo heb ik ergens gelezen dat je vroegtijdig dementie kan remmen door elke dag een kiwi in je reet te steken, en ik ga Erik Scherder betalen om dat te onderschrijven. Nu kan ik de kritische denkers al bijna horen vragen of dit iets te maken heeft met de paar ton aan aandelen die ik heb bij Zespri, maar natuurlijk heeft dat er helemaal niets mee te maken! Hoe kom je daar nou bij?!

Heb je last van angsten en paniekaanvallen? Wrijf dan, tweemaal daags, twee Bastognekoeken tegen je ballen. Kijk hier, een exponentiële verbetering in een grafiek van Robbert Dijkgraaf. Deze boodschap wordt mede mogelijk gemaakt door LU, Mondelez International en het volledige stadsbestuur van Bastenaken. En wat depressie betreft, vergeet alles wat je daarvan weet, want het blijkt namelijk allemaal tóch maar gewoon tussen de oren te zitten. Koop daarom speciale vitamine-D oorstokjes van Kruidvat, aangeraden door Diederik Gommers. Hij gebruikt ze zelf thuis ook. Steeds verrassend altijd voordelig!

Nu kan u zich afvragen wat nou eigenlijk het probleem is met een ludieke dag als Blue Monday. Maar ik geloof dat het een glijdende schaal is om de wetenschap te misbruiken om nepnieuws te onderbouwen voor marketingdoeleinden. Daarnaast is, in mijn ogen, een groot probleem van Blue Monday dat het ons ongemerkt afleidt van de echte problemen in deze wereld. Er zijn genoeg mensen die daadwerkelijk depressief zijn. En ja, het gebrek aan zonlicht in de winter kan voor sommige mensen inderdaad effect hebben op hun emotionele welzijn, dat klopt. Maar één ding is zeker: als mensen depressief zijn ligt dat zeker niet aan een specifieke willekeurige maandag in januari. Er zijn genoeg redenen om depressief te zijn. Weinig toekomstperspectief bij de pechgeneratie, een toename van discriminatie en racisme in ons straatbeeld, extremer weer, klimaatrampen, vreselijke oorlogsmisdaden in Gaza, de opkomst van extreemrechts, en ga zo maar door. Dit zijn allemaal echte problemen waar, nog los van de meer persoonlijke problemen, vele van ons misschien wel mee rondlopen. Eigenlijk wordt hiermee gezegd: “Ja, het leven is zwaar, maar dat ligt niet aan de grote problemen die we als maatschappij moeten oplossen, nee dat ligt aan de derde maandag van januari. Dus kom lekker vliegen!”

Kortom: het enige nuttige aan die hele quatsch-formule is het 'Gevoel tot Actie Ondernemen'. Laten we ons in 2024 met zijn allen hard maken voor een meer toegankelijke geestelijke gezondheidszorg, systematische oplossingen van grote maatschappelijke problemen en betere leefomstandigheden voor iedereen. Om af te sluiten met de nieuwjaarswens van de CPN van 2 januari 1950: “In de strijd voor vrede en brood en totale vernietiging van alle vijanden der arbeidersklasse, wenst het bestuur van de CPN alle partijgenoten en vooruitstrevende arbeiders een succesvol Nieuwjaar.”