De revolutie komt niet op televisie

George Orwell was een anticommunist, een homofoob, een verrader en een lafaard, maar desalniettemin, en voor wat het dan nog waard is; een briljant schrijver. Zijn boeken 1984 en Animal Farm zijn klassiekers in de anticommunistische literatuur geworden en hebben bijgedragen aan de burgerlijke aanvallen op de werkende klasse en haar partij. In zijn 1984, dat hij schreef in 1944, populariseerde Orwell het idee van het ‘telescherm’, nog voor de commercialisering van de televisie zelf. Is het telescherm een leuk bedachte parodie op de televisie, of zitten we al decennia lang met zijn allen met een propagandabuis opgescheept? Dat laatste natuurlijk. Maar waarom?

Wat is een telescherm? Een reductie: het telescherm is het idee van een groot scherm in de huiskamer waar de kijker alleen naar propaganda kijkt, zelf geen inbreng heeft tot wat het scherm laat zien en de kijker kan bekeken worden door hen die de propaganda op het scherm laten zien.

Nee, er is bij de televisie geen sprake van geweest dat de NPO en RTL ons al die tijd heeft kunnen zien kijken door een verstopte camera. Toch kunnen alle omroepen en televisiemakers wel degelijk raden wat er in onze gedachten omgaat. Daar is hun bestaan immers op gestoeld: op kijkcijfers, op reclamegeld en ons kijkgedrag.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld het internet, is de televisie altijd in handen geweest van ‘twee smaken van hetzelfde gerecht’: de publieke (staats)omroepen en de commerciële zenders die niet lang volgden na het oprichten van de staatsomroepen en vaak voortkomen uit radiozenders. Je zou kunnen stellen dat de (vroege) VARA op zijn best een sociaaldemocratische inslag heeft gekend. Ook de VPRO heeft mondjesmaat een rol gespeeld in het uitzenden van kritische geluiden tegen oorlog en andere imperialistische conflicten. Dit is echter al lang verleden tijd. Beide omroepen onderschrijven nu ‘het vrije Europa tegen de rest’ en ‘hoe kan de NAVO ons beschermen?’ De andere zenders en commerciële omroepen hebben ons sinds jaar en dag met hun burgerlijke beeldvorming bestookt en getracht ons denken te sturen.

Bovenstaand is niet gek; we leven in het kapitalisme, dus burgerlijke televisie is wat je krijgt. In het socialisme zijn de kaarten altijd anders geschud, dus ook bij de beeldvorming van onderwerpen als vrede, oorlog, armoede en vermaak vanuit socialistisch-communistisch perspectief. Dit gegeven wordt alleen niet erkend door de huidige omroepen zelf, die hun handen blijven wassen in objectieve onschuld.

Hoe langer je erover nadenkt, hoe gekker de televisiewereld wordt. Voor bijna driekwart eeuw is ons verteld hoe wij dienen te kijken naar de eerste man op de maan, naar Fidel Castro en de Cubacrisis, de apartheid in Zuid-Afrika en Palestina, stakingen van ‘77, omverwerping van de Muur en de vernietiging van het socialisme in Oost-Europa.

Ofwel, vanaf het moment waarop wij na een dag werken thuis op de bank ploffen en de televisie aanzetten, wordt ons verteld hoe wij een oorlog moeten beoordelen en hoe wij een genocide moeten accepteren. Sinds al die jaren van aangestuurd beeldmateriaal, ondertiteld door een buitenbeeldse stem in onze huiskamers, weten de omroepen precies hoe wij over de dingen denken. Zij hebben die zaadjes (spreekwoordelijk) immers zelf in onze hoofden geplant.

Na al die televisiejaren, zijn de kleine tegenstellingen tussen de zenders en omroepen vervaagd. Natuurlijk: zo nu en dan komt er wel een goede film op tv. Ook zijn programma’s als Zembla, Keuringdienst van waarde en Kassa hun bestaan waard, vooral omdat ze een tip van de sluier oplichten van hoe wij iedere dag weer worden belazerd door bedrijf en staat. Hun waarde weegt in verste verte niet op tegen de schade die de aanhoudende beeldvorming van het wereldtoneel en politieke interpretatie brengt. Dit terwijl vele successen en leermomenten van het socialisme zijn verzwegen, dan wel niet verdraaid.

Waar kijken we vandaag de dag eigenlijk naar? Generaals (in uniform) die aanschuiven bij praatprogramma’s om het over de zogenaamde Russische dreiging te hebben. Constante reclamerondes, die niet langer meer alleen gaan over het aansmeren van producten, maar zelfs greenwashing-campagnes bevatten van de meest vervuilende bedrijven als Shell, Unilever of de H&M. Politici die openlijk hun racistische en reactionaire agenda kunnen verkondigen. De Gouden Televizier-Ring wordt uitgereikt aan mannen als Johan Derksen die met fier en trots zulke afschuwelijke dingen over vrouwen vertellen, dat we die hier niet gaan herhalen. Journalisten die geen echte kritische vragen (durven) te stellen aan regeringsleiders. Doorlopend poep en pulp.

Kortom, toen niet, nu niet en straks niet zal de revolutie worden uitgezonden. Een daadwerkelijke benadering van de werkelijkheid zal je niet tegenkomen door te zappen. De televisie is als een telescherm van het burgerlijk denken. Het televisie kijken wordt steeds meer verdrongen door het internet, maar nog steeds is de televisie een hoogstaand monopolie van de burgerij als wapen tegen de werkelijkheid van ons allemaal.