Dean Reed: de rode cowboy

Burgerlijke media en historici portretteren de zogenaamde Koude Oorlog als een oorlog tussen twee natuurlijke vijanden. Het vrije Westen, met zijn kapitalistische vrijheid, tegenover het gesloten gordijn met zijn autoritaire staatsmacht. Ze willen vaak zover gaan dat het zelfs een strijd was tussen hele volkeren en hun culturen.

Dat de vijandelijkheden tussen socialistische en kapitalistische staten, daadwerkelijk een strijd was tussen tegenovergestelde klassen met hun bijhorende tegenovergestelde belangen, wordt liever onder het tapijt geschoven, om maar niet aan een klassenanalyse te beginnen.

Hoe zeer het Amerikaanse proletariaat en dat van de Sovjet-Unie ook in culturele en economische omstandigheden van elkaar verschilden, de Amerikaanse werkers deelden meer belangen met de Sovjet-werkers, dan met hun ‘eigen’ kapitalisten. Ook zonder internet, waren de twee ogenschijnlijk verdeelde werelden weldegelijk bewust van elkaars bestaan. Al voor de revolutie van 1917, spraken in tsaristisch Rusland de vele wilde westen boeken tot de verbeelding bij het publiek dat lezen kon. Ten tijde van de opbouw van het socialisme in de Sovjet-Unie, kwamen veel (communistische) journalisten en ingenieurs uit de VS, die op hun beurt hun eigen culturele wereld met zich meebrachten.

Het onwaarschijnlijke, maar noodzakelijke bondgenootschap, tussen de Sovjet-Unie en de VS, tijdens de oorlog van 41’-45’, liet nog meer ruimte over voor wederzijdse culturele uitwisselingen. Bij de ontmoeting op 25 april 1945, tussen het Rode Leger en Amerikaanse soldaten bij de Elbe, vielen vele soldaten elkaar in de armen en wisselden enkele dagen lang elkaars bezittingen uit. Ook kwamen op grote schaal films, boeken, kranten en zelfs muziek, zowel in het Amerikaanse leven als dat van de Sovjets terecht.

Vlak na de oorlog bekoelde de relatie met de VS weer snel, politieke en economische tegenstellingen waren niet verdwenen en het Amerikaans imperialisme liet op het wereldtoneel steeds vaker haar ware gezicht zien. Dat weerhield de vrede minnende volkeren van de socialistische landen er echter niet van om romantische en progressieve elementen uit het Amerikaanse (gewone) leven in hun denken te omarmen.

Dit alles verklaart het ongekend grote succes van Dean Reed. Deze in Denver Colorado geboren Amerikaan had als jong talent enig succes met western folk liederen. Toen het westerngenre begin jaren zestig aan populariteit inboette, ging hij op tournee in Argentinië. De Argentijnen liepen met hem weg en voor hen was deze nog onbekende muziek onweerstaanbaar, vooral onder de arme boeren die zich wel konden meten aan de countryachtige thema’s in zijn liederen. Daar gebeurde het ook dat Reed in aanraking kwam met de armoede op het platteland, de sloppenwijken van grote steden en communisten. Hij liet zich overtuigen van de noodzaak om te strijden tegen Amerikaans imperialisme en voor het socialisme. Zijn muziek werd steeds radicaler, zo radicaal zelfs dat hij na vier jaar uit Argentinië werd gedeporteerd als gevolg van de junta-coup van 1966.

Hij reisde samen met andere gedeporteerde communisten naar Chili, waar zijn succes verder groeide. Hij raakte bevriend met de communisten Pablo Neruda en Víctor Jara. Na de fascistische coup van 1973 van (door de VS gesteunde) Pinochet, vluchtte Reed naar Europa. Daar speelde hij in enkele spaghettiwesterns, waarin zijn ‘cowboy’-uiterlijk goed van pas kwam. Na een tournee door Europa, werd hij met name in de socialistische landen immens populair, daar kwam een bijzondere synthese, evenals zijn bijnaam, tot stand: de Rode Elvis, of de Rode Cowboy. Met zijn cowboyhoed, zijn Noord-Amerikaanse uiterlijk en zijn openlijk communistische sympathieën, werd hij een echte Sovjet-popster. Vooral ook hier met name onder de agrarische bevolking.

Ondertussen was er in de VS een ware hetze tegen Reed gaande, die door zijn communistische sympathieën verdacht werd van spionage en verraad. Zelfs zijn familie keerde zich tegen hem en dan viel hem zwaar. Hij wilde nooit zijn Amerikaanse nationaliteit laten afnemen, maar vestigde zich uiteindelijk wel in de DDR. Daar werd hij hopeloos verliefd op de Oost-Duitse actrice Renate Blume. Helaas, zoals zo vaak, leek dit sprookje te mooi om waar te zijn. Door zijn verbanning uit zijn vaderland en een relatie die op de klippen liep, maakte Reed zelf een einde aan zijn leven. In zijn afscheidsbrief (gevonden in een archief na de omverwerping van de muur) bood hij zijn excuses aan de DDR en Erich Honecker, omdat hij hen omwille van de gastvrijheid niet in diskrediet wilde brengen.

The Morning Star: “When the US propaganda radio station Voice of America broadcast to early 1980s Moscow, an interpreter requested a song by Dean Reed. The DJ told him “there is no such singer…” before promptly playing a record by The Doors.’’

Bijzonder is dat hij zowel door de CIA, als de Stasi, werd onderzocht voor eventuele spionage, beide inlichtingendiensten konden hier geen enkel bewijs voor vinden. Hij was een oprecht mens, met een oprechte sympathie voor het socialisme en voor een betere wereld dan zijn vaderlandse kapitalisten voor ogen hadden.