Stop geweld tegen vrouwen!

Eind november vonden er in het hele land politiek cafés plaats in het kader van de Internationale Dag voor de Uitbanning van Geweld tegen Vrouwen, op initiatief van de NCPN en CJB. Onze verslaggever was aanwezig op een bijeenkomst in Leeuwarden, waar de presentatie begon met een pijnlijk cijfer: in 2023 werden in Nederland rond de half miljoen vrouwen slachtoffer van geweldsdelicten.

Het verhaal van Clarinda van den Bersselaar, wie in 2022 door haar ex-partner werd vermoord, vormde de inleiding.¹ Van daaruit werd het thema verbreed, want geweld tegen vrouwen kent talloze vormen: direct en indirect, fysiek en mentaal, maar ook, niet te vergeten, economisch.

Ook de internationale dimensie kwam aan bod, onder andere via het verhaal van ‘Las Mariposas'. Deze drie zussen namen actief deel aan het verzet tegen het regime van Rafael Trujillo, wie onder meer verantwoordelijk was voor de massamoord op de Haïtiaanse bevolking van de Dominicaanse Republiek. Hun moord op 25 november 1960 vormde de aanleiding voor Internationale Dag Tegen Geweld Tegen Vrouwen, wat begon in Latijns-Amerika en zich uiteindelijk wereldwijd verspreidde.

Deze verhalen vormden een aanleiding voor deelnemers aan de avond om persoonlijke ervaringen te delen: over de seksualisering van minderjarige meisjes, het structureel neerleggen van de schuld bij slachtoffers, de onmacht die velen voelen in ogenschijnlijk ‘alledaagse’ situaties, en een tekort aan maatschappelijke hulpmiddelen. Steeds opnieuw dook de vraag op: kunnen we een structurele oplossing vinden voor deze problemen?

Dweilen met de kraan open

Vanuit de overheid kunnen vrouwen rekenen op weinig bescherming, zo bleek ook uit een recent onderzoek naar geweld tegen vrouwen in Nederland.² Er zijn bijvoorbeeld veel te weinig schuilplekken beschikbaar, en er is een groot tekort aan personeel en middelen bij Veilig Thuis. Ook de bezuinigingen op preventieve ggz en sociaal werk helpen niet om geweld te voorkomen.

Veel organisaties die zich inzetten tegen geweld tegen vrouwen presenteren zich bovendien als ‘apolitiek’. Hun aanpak is vaak sterk geïndividualiseerd, bijvoorbeeld via campagnes als de ‘medestander pledge’ van Orange the World. Er worden enkel de kleinste pleisters op de grofste wonden geplakt, terwijl de structurele oorzaken van vrouwenonderdrukking buiten schot blijven.

Over de sociaal-economische oorzaken van dit geweld (en over economische onderdrukking als vorm van geweld) wordt nauwelijks een woord gerept. Het overgrote deel van de vrouwelijke bevolking maakt deel uit van de werkende klasse, en dus gelden hun rechten alleen als ze het kunnen betalen. Net als andere arbeiders worden vrouwen geraakt door ontoegankelijke zorg, onbetaalbare boodschappen en een gebrek aan woningen.

Daar bovenop komen de minachting, agressie en (seksuele) intimidatie die veel vrouwen op hun werk ervaren. Juist op de werkvloer is de kwetsbaarheid groot, omdat jezelf of anderen verdedigen je je baan (of loonsverhoging) kan kosten. Thuis werken de kapitalistische verhoudingen door, omdat veel vrouwen vanwege de loonkloof, overmatige belasting met de (onbetaalde) huishoudelijke arbeid en andere vormen van structurele ongelijkheid niet financieel onafhankelijk zijn – en dus een onveilige situatie moeilijk kunnen ontsnappen. Met andere woorden: vrouwenstrijd is klassenstrijd.

Tegenover die analyse plaatste de presentatie een citaat van Songül Mutluer, Tweede Kamerlid namens GL-PvdA, wie in een interview met de NOS stelde³: “Femicide is cultuuroverstijgend. Het gebeurt binnen alle lagen van de samenleving. Het is geen cultuurding, maar een mensending.”

In zo’n formulering wordt geweld tegen vrouwen gepresenteerd als een soort natuurverschijnsel: zo vanzelfsprekend als dat de zon schijnt. Er is geen analyse van de maatschappelijke oorzaken. Voor de burgerlijke politiek is het dweilen met de kraan open – zonder de kraan zelf ooit ter discussie te stellen.

Socialisme: het alternatief!

De presentatie eindigde niet in pessimisme. Er werd juist gewezen op een maatschappelijk alternatief dat veel van de besproken problemen bij de wortel aanpakt: het socialisme. Als voorbeeld kwam beleid in de Sovjet-Unie aan bod, waar vrouwenemancipatie niet alleen op papier werd nagestreefd. Daar was onder meer:

• Gelijk loon voor gelijk werk de realiteit;
• Werkloosheid in de praktijk uitgebannen – ook onder vrouwen;
• Volledig doorbetaald zwangerschaps- en bevallingsverlof en een uitgebreide infrastructuur om ouderschap minder tot obstakel te maken, met netwerken van gratis kantines, wasserijen, crèches en kleuterscholen dicht bij werkplekken.

Niet voor niks waren vrouwen de voorhoede in talloze revolutionaire bewegingen. De overgrote meerderheid van de vrouwen zijn arbeiders, en hun zorgen zijn de zorgen van het socialisme. In de klassenstrijd komt het gemeenschappelijke belang van mannen en vrouwen samen.

Het is pijnlijk dat verschillende van deze verworvenheden honderd jaar later nog steeds als ‘onhaalbaar’ worden weggezet, of dat bijvoorbeeld het recht op abortus opnieuw verdedigd moet worden. Daarom komt de avond tot de conclusie dat wie geweld tegen vrouwen werkelijk wil bestrijden, niet kan blijven steken in symbolische dagen of bewustwordingscampagnes. De Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen wijst op een systematisch probleem, die om een systematische oplossing vraagt.

1. https://eenvandaag.avrotros.nl/artikelen/moeder-en-zus-van-vermoorde-clarinda-willen-meer-aandacht-voor-partnerdoding-doe-het-niet-af-als-familiedrama-133476
2. https://rm.coe.int/first-thematic-evaluation-report-on-the-netherlands/488028f8df
3. https://nos.nl/artikel/2577469-duizend-mensen-bij-demonstratie-rotterdam-tegen-femicide-het-maakt-mij-boos