Fascisme: ‘het wapen van het kapitaal’

Toespraak op de herdenking van de Februaristaking over fascisme en het belang van de antifascistische strijd.

Allereerst wil ik mijn dank en genoegen uiten om iedereen op deze mooie dag bij elkaar te zien. Wij zijn bij elkaar om de strijdvaardige kameraden die ons voorgingen in het verzet tegen de fascistische bezetting te herdenken. Zij waren het product van een arbeidersbeweging die zich bewust was van het ultieme gevaar van het fascisme. Een bewustwording die wij moeten blijven aanwakkeren, ook 82 jaar later, want fascisme vormt nog steeds een dreiging. Heden en verleden zijn daarin met elkaar verwoven.

Maar in een tijd waarin deze term veelvuldig wordt misbruikt, wat is fascisme nou eigenlijk? (...) In tegenstelling tot de burgerlijke historici, zijn wij communisten ons ervan bewust dat fascisme en kapitalisme onmiskenbaar met elkaar verbonden zijn. Communisten zullen dan ook altijd het begrip fascisme benaderen met het klassenkarakter in hun achterhoofd. Wanneer wij dit doen, dan komen we eigenlijk op het volgende uit: fascisme is een wapen van het kapitaal. Dat is natuurlijk heel kort samengevat, daarom zal ik hier ook verder op ingaan.

De Oktoberrevolutie van 1917 die arbeiders over de hele wereld inspireerde, en de daaropvolgende Russische burgeroorlog die rond 1922 werd gewonnen door de bolsjewieken, toonden iets belangrijks aan: de arbeidersbeweging kan niet alleen van het kapitalisme winnen, het kan ook de macht behouden! Sterker nog, in de imperialistische landen was er sprake van een algemene crisis binnen het kapitalisme. De imperialistische landen werden geteisterd door oorlogen en revoluties. Kapitalisme en zijn onschendbaarheid was, en is, niks meer dan schijn. Het socialisme en de arbeidersklasse die de macht grepen waren in opkomst. Het tijdperk van de socialistische revoluties was begonnen: “het ijs was gebroken”.

De socialistische revolutie onttrok enorme afzetmarkten van het kapitalistische deel van de wereld en versnelde hiermee de periodieke crisis van het kapitalisme dat in zijn honger naar winst steeds minder mogelijkheden had. Voor de heersende klasse was er maar één doel: het vernietigen van de door de Sovjet-Unie geïnspireerde arbeidersbeweging, arbeidersorganisaties en vakbonden. Deze werden met harde hand neergeslagen. Daarbij zorgde de Eerste Wereldoorlog voor een versnelling van de verpaupering van grote delen van de werkende klasse. Duitsland en andere landen hadden enorme nederlagen geleden. Met name de Duitse economie was compleet vernield. Uiteindelijk bouwde Duitsland zijn zware industrie weer op met Amerikaanse en Engelse leningen. Hieruit blijkt nog maar eens dat verschillende imperialistische blokken altijd op zoek zijn naar de grootste stukken van de taart! De arbeiders waren hier uiteraard de dupe van. Door toenemende uitbuiting verpauperde grote delen van de arbeidersklasse; dat gaf de voorbode voor steun die sommige delen van de arbeidersklasse en de kleinburgerij zouden geven aan het fascisme. Maar uiteindelijk waren het de grote industriëlen die de fascisten steunden en in het zadel hielpen. Of het nu de staalfabrieken aan de Ruhr of de chemische fabrikanten waren, in de NSDAP zagen zij de oplossing voor hun problemen. Andere monopolies zagen ook het nut in van de Nazi’s: neem bijvoorbeeld Shell dat olie leverde aan Nazi-Duitsland, maar ook Henry Ford die in de Verenigde Staten een bekende nazi sympathisant was. Of de Bank of England die een gulle donatie deed aan het Naziregime. Banken en industriëlen steunden de fascisten uit angst en haat voor het communisme, een sentiment dat voornamelijk gebaseerd was op het onderdrukken van de arbeiders. Het fascisme was immers het meeste consequente anticommunistische wapen!

Solidariteit met de onderdrukten van de maatschappij was, en is, een ijzersterk kenmerk van de communistische beweging. Toen de Jodenvervolging in de jaren ’30 op gang kwam waren het de communisten die als één van de eersten dit nieuws internationaal aankaartten. Zij konden uiteraard op ongeloof en hoon rekenen in hun eigen landen. De Nederlandse regering vond het bijvoorbeeld belangrijker om “bevriend staatshoofd” Hitler niet te beledigen, dan serieus onderzoek te doen naar de zaak. Het is kenmerkend voor fascisten om discriminatie te gebruiken tegen de arbeidersklasse, of het nu gaat om de Joden van toen en nu, maar tegenwoordig ook de moslims, vluchtelingen, arbeidsmigranten of mensen uit de ex-koloniën. Voor het grootkapitaal was het fascisme dé manier om het systeem tegen de emancipatie van de arbeidersklasse in stand te houden. Dit maakten ze met veel geweld duidelijk aan de arbeidersklasse, door bijvoorbeeld vakbondshuizen in brand te steken.

De economische crisis van de jaren ‘30 speelde daarin ook een belangrijke rol. Deze crisis tastte de wereldeconomie aan, zo ook de Duitse economie. Bij de middenklasse leefde de angst dat zij hun positie zouden verliezen, ze hadden immers niks te winnen bij het grootkapitaal. Sommigen kwamen hierdoor al gauw bij de fascisten uit. Zij dachten dat een partij als de fascistische NSDAP hen zou steunen en uit het economische slop zou trekken. Niet alleen in Duitsland maar door heel Europa kwam het fascisme op. Dit laat zien dat binnen alle burgerlijke staten het fascisme kan ontstaan als het moet van de burgerij. Niet alleen ontvingen de Nazi’s steun van allerlei burgerlijke staten zoals de VS en Engeland, velen in Europa hadden openlijk fascistische regeringen zoals bijvoorbeeld Spanje, Portugal, Italië, Bulgarije, Roemenië en Slowakije. Al deze burgerlijke staten hoopten dat de Nazi’s de Sovjet-Unie zouden aanvallen. Zij boden hen economische en ideologische steun, uit angst dat zij hun bronnen van winst - waaronder goedkope arbeiderskrachten - zouden verliezen. De fundamentele tegenstelling tussen arbeid en kapitaal kan niet opgelost worden en de arbeidersklasse zal zich vroeg of laat altijd gaan verenigen, en opkomen voor haar eigen belangen tegen het kapitaal. Het grootkapitaal wil juist het systeem en hun winsten in stand houden en daarvoor heeft het kapitaal stoottroepen nodig: de fascisten, het wapen van het kapitaal.

Als wij de situatie van toen vergelijken met het huidige klimaat, dan valt er zeker een parallel te trekken. Ook vandaag de dag bevindt het kapitalisme zich in een crisis. De tegenstellingen tussen de kapitalistische grootmachten zijn steeds heviger en leiden zelfs tot openlijke oorlogen. Hier betaalt de bevolking de kosten van in de vorm van stijgende energieprijzen, stijgende levenskosten, onzekerheid, en zelfs als kanonnenvoer op het slagveld. De prijs van de kapitalistische oorlogen wordt betaald met mensenlevens. Ondertussen blijft de strategie van de regering om vooral de kosten van grote bedrijven te drukken door enorme bedragen aan hen weg te geven in de vorm van subsidies. Kosten die de arbeidersklasse later weer zal moeten ophoesten, in de vorm van bezuinigingen of belastingen.

Het is tegen deze achtergrond dat mensen, bijvoorbeeld de kleinburgerij, geneigd zijn om partijen als Forum voor Democratie en de PVV te steunen. Dit zijn misschien geen fascistische partijen, maar wel partijen met fascistische trekken, die, mocht de noodzaak er zijn voor het kapitaal, meer steun van het kapitaal kunnen verwachten. Deze partijen gebruiken hun anticommunistische sentiment om zich bijvoorbeeld uit te spreken tegen het zogenaamde cultuurmarxisme. Het cultuurmarxisme zou het verbieden om ‘trots te zijn op Nederland’, het zou leiden tot ‘Oikofobie’; de angst voor het eigene en de zogenaamde ‘vrijheid’ in gevaar brengen. Het falen van het kapitalistische systeem zou de schuld zijn van de zogeheten ‘linkse elite’, met extreemrechts als redder in nood. Die strijd van extreemrechts tegen het ‘cultuurmarxisme’ is slechts de nieuwste verschijningsvorm van de nazi-complottheorie van het ‘cultuurbolsjewisme’. Communisten zouden onder leiding van de Joden de Westerse maatschappij en het ‘Arische ras’ willen vernietigen. Iets dat behoort tot het verleden? Niet helemaal. Denk maar aan de ‘Fourteen Words’ die tijdens de jaarwisseling op de Erasmusbrug in Rotterdam werden geprojecteerd. De Fourteen Words is een fascistische leus van de Amerikaanse neonazi David Lane. Een leus die populair is bij neonazi’s en luidt als volgt: “We moeten het bestaan van ons volk en een toekomst voor onze witte kinderen verzekeren, omdat de schoonheid van de witte Arische vrouw niet mag verdwijnen van de aarde.” Wij kunnen niet accepteren dat dergelijke leuzen worden verspreid. Net als de leuzen die onlangs ook werden geprojecteerd op het Anne Frankhuis, waarbij de authenticiteit van het dagboek van Anne Frank in twijfel werd getrokken.

Het kapitalisme speelt altijd verschillende groepen tegen elkaar uit met racisme en discriminatie: Nederlandse arbeiders versus Poolse arbeiders (neem bijvoorbeeld de PVV en hun Polenmeldpunt), of witte tegen gekleurde arbeiders. Als we weten dat de verdieping van de kapitalistische crisis een eigenschap is van diens economische wetten, dan weten we dat we dit soort fascistoïde zaken vaker gaan zien. De opgave voor ons is helder: het enige dat de opmars van de fascistoïde bewegingen en intimidatiepogingen kan tegenhouden is de consequente, sterke arbeidersbeweging en communistische partij.

Zoals de arbeidersbeweging, 82 jaar geleden, zich bewust was van het ultieme gevaar van het fascisme, zo moeten wij ook onze ogen open blijven houden en leren van het verleden. Degene die namelijk zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd hem te herhalen. Het fascisme is het wapen van het kapitalisme, wanneer de burgerlijke politiek de mensen niet meer voor de gek kan houden. Wanneer de arbeidersbeweging en de communistische partij sterk staan kan er een vuist worden gemaakt tegen de dreiging van het fascisme en het kapitalisme.

Kameraden, hoe het fascisme eruit ziet in taal en vorm is bewegelijk, maar de kern niet! Kameraden, wij kunnen het fascisme alleen voorkomen door de macht van de arbeidersklasse te laten zegevieren! Kameraden, we kunnen maar tot één conclusie komen; socialisme of barbarij!

Leve de communistische partij!

Leve het socialisme-communisme!

Valerie is lid van de Commissie Antiracisme en Antifascisme van de CJB