Met kameraadschappelijke groet

Beste kameraad, tovarishch, tóngzhì, Genosse, compañero, comrade en guade! Hoe ’kameraad’ in Nederland, Rusland, China, Duitsland, Cuba, Verenigde Staten, Ethiopië, of in andere landen van de wereld wordt uitgesproken, doet er nauwelijks toe. De betekenis van—en de associatie met dit woord zijn internationaal, nagenoeg universeel, hetzelfde. Maar wat betekent het nu echt en welke verantwoordelijkheden neemt dit met zich mee?

Het ‘onze’ kameraad is waarschijnlijk een Frans leenwoord uit de 16e eeuw. De etymologie van het woord kameraad is echter in dit geval niet van belang, omdat die per land sterk verschillend kan zijn en het sinds jaar en dag de lading niet meer kan dekken.

Sinds de Franse Revolutie van 1789 werd het voor de revolutionaire burgers onhoudbaar om elkander met monsieur of madame aan te spreken. De revolutionairen streefden naar de bevrijding van de natie(s) op het feodalisme. Citoyen, dat letterlijk burger betekent, werd de nieuwe aanspreekvorm, die meer voldeed aan de egalitaire idealen binnen de revolutionaire burgerij. Maar de burgerij was niet de laatste revolutionaire klasse en al snel had de nieuwe revolutionaire klasse, de arbeidersklasse, een passende aanspreekvorm nodig. Het begon allemaal in de fabrieken..

Dat wij communisten elkaar kameraad zijn gaan noemen, is natuurlijk geen toeval. In de fabrieken van de 19e eeuw werkten mannen, vrouwen en kinderen in erbarmelijke omstandigheden, vaak in ploegen. Niks onderscheidde hen van elkaar, door de harde arbeid die zij leverden. Van vrienden, makkers tot gezellen, bleef het ons nu vertrouwde kameraad hangen als de onvervalste aanspreekvorm die de werkende massa’s onderling verbindt. Vanuit die onderlinge arbeiderscultuur namen de vroege communisten het woord kameraad rakelings over en logisch is dat ook als je leest hoe Marx en Engels het stelde in het Communistisch Manifest:

“In welke verhouding staan de communisten tot de proletariërs in het algemeen? De communisten zijn geen bijzondere partij tegenover de andere arbeidersbewegingen. Zij hebben geen belangen die gescheiden zijn van de belangen van het gehele proletariaat.’’

Kameraden zijn niet uitsluitend leden van de communistische partij en haar jongerenbeweging, ook is het niet voorbehouden aan zij die zich marxist noemen. Iedereen die deel uitmaakt van de arbeidersklasse en niet de belangen van de bourgeoisie behartigt, is in essentie je kameraad. De hele wereld krioelt van de kameraden en als kameraad sta je nooit alleen. Ongeacht geslacht, gender, huidskleur of seksuele geaardheid, het gaat erom aan welke kant je van de (spreekwoordelijke) barricade staat.

Het kameraadschap is een keuze, maar neemt wel degelijk verantwoordelijkheid met zich mee. Zeker in de communistische partij en haar partijcultuur is het kameraadschap, het vertrouwen van de goede wil van je partijgenoten, van essentieel belang voor de besluitvorming en de uitvoering die daaruit voortvloeit. Muzieksmaak, vriendschappen en belezenheid zijn in onderlinge samenwerking van ongeschikt belang, want de inzet en discipline voor de opbouw van de partij is dat je alleen van kameraadschap kunt verwachten. Waar je familie niet kan kiezen en vriendschap een proces is dat groeit, is het kameraadschap geboren uit de dagelijkse strijd tegen het kapitalisme en door de inzet voor de weg naar het socialisme-communisme. We hoeven kameraadschap niet te overromantiseren om het belang ervan te ervaren. Goede communicatie, je aan de gemaakte afspraken houden en ervoor elkaar te zijn in moeilijke tijden, zijn in ieders belang die het kameraadschap onderschrijft.