Machtsongelijkheid

Het is een goede zaak dat slavernij en kolonialisme meer op de journalistieke en politieke agenda is gekomen. Die zijn immers alleen nog maar te verdedigen door lieden met een bord voor hun kop. Maar wat we wel ook zien is dat de ernst van deze onderwerpen worden gerelativeerd en dat er ook pogingen worden gedaan tot goedpraterij. Zoals bijvoorbeeld dat je zoiets wel in zijn tijd moet zien en niet met de ogen van nu. Een reactie daarop heb ik al eens eerder gegeven: Wij hebben alleen de ogen van nu tot onze beschikking...

Toch is het goed dat er over geschreven wordt en er discussies over worden gevoerd. De laatste tijd ook over de gevolgen van kolonisatie en slavernij. Ook over het Nederlandse aandeel daarin. Goedpraterij? Relativering? Ja, die is er. Laatst las ik een artikel waarin verschillende mensen vanuit verschillende disciplines er iets van vonden. Dat koloniserende landen daardoor rijk zijn geworden en zo ook de ongelijkheid hebben bevorderd. Maar ook dat de slavenhandel niet zo veel winsten opleverde zoals wel verondersteld wordt. Dat er landen zijn die nooit of maar weinig koloniën hadden nu toch ook tot de rijke landen gerekend worden. Uiteraard zullen er ook mensen met behoorlijk wat geld zijn die nooit gestolen hebben, maar daarmee kunnen de daden van diegene die (mede) door roof rijk geworden is, niet gerelativeerd worden. Niets sluit uit dat heersende klassen uit niet koloniserende landen - vooral Europese - van de roof door andere mee geprofiteerd hebben.

Het standpunt dat de arbeidersklasse in de koloniserende landen destijds onderdrukt werden en velen van hen onder erbarmelijke omstandigheden moesten leven, daar heeft men weinig boodschap aan. Men noemt dan een paar voorbeelden van ambachtslieden en neringdoenden die vast wel voordeel van de kolonisaties zouden hebben gehad. Uiteraard was en is er een 'bovenlaag' van de arbeidende bevolking die door een betere levensstandaard kon meeprofiteren. Lenin sprak daar destijds al over als zijnde het bevoorrechte deel en door de machthebbers omgekochte deel van de arbeidersklasse. Maar dat alles neemt niet weg dat het merendeel in kommervolle omstandigheden moest leven.

De periode van kolonialisme en slavernij wordt gekoppeld aan racisme, ook hedendaags racisme. Terecht! Maar dit laat onverlet dat er in Europa landen zijn die geen of weinig koloniën hadden, met slavernij niet of weinig van doen hadden, maar waar toch ook racisme, vreemdelingenhaat en -angst voorkomt. Wat te zeggen van bijvoorbeeld Zwitserland, Ierland en Finland? Er wordt getracht de verrijking door kolonisatie te relativeren. Zo van: zie je wel, zonder koloniën kan een land zich net zo goed ontwikkelen. Voor het gemak wordt dan even over het hoofd gezien dat de roofstaten met hun heersende klassen al een ontwikkeling hadden doorgemaakt, geld hadden om handelsschepen te laten varen, legers en oorlogsschepen hadden. Kortom de middelen hadden om te roven en te veroveren.

Ook al zou er geen cent aan kolonisatie en slavernij verdiend zijn, zelfs al zouden er verliezen op zijn geleden, was en is het vanuit menselijk en moreel oogpunt totaal verwerpelijk andere volken te onderdrukken en landen waar mensen wonen in bezit te nemen. Want hoe het ook zij, hoe men ook wil relativeren, het doel was winst! De onvoorstelbare brutaliteit, de hoogmoed, autochtone bevolkingen als totaal onmondig en minderwaardig beschouwen, het volstrekt afkeurenswaardige daarvan is doorslaggevend. Dat bij bepaalde inheemse en andere volken ook slavernij voorkwam, doet daar niets aan af. De vanzelfsprekendheid waarmee andere volken onderhorig gemaakt werden, dat is de bron van het racisme waar we het nu over hebben. Die mentaliteit, diezelfde mentaliteit waarmee het grootste deel van hun thuislanden toen ook onderdrukt en uitgebuit werden.

Het zijn de groot-rovers van toen, de morele voorvaderen van het huidige kapitalisme en imperialisme, die de bron van het hedendaags nog bestaande racisme zijn. Waardoor in de Verenigde Staten van Amerika donkere staatsburgers, voor iedereen zichtbaar op straat, doodgemarteld kunnen worden. Over wat voor een mentaliteit moet je beschikken om andere mensen als minderwaardig te zien en hun landen waar zij eeuwenlang gewoond hebben, in te pikken?

Op de scholen werd ons geleerd dat we trots op ons land moeten zijn. Ons kleine landje dat de wereldzeeën bevoer, oorlogen voerde tegen grotere, concurrerende landen, ons kleine landje dat overzeese gebiedsdelen had. Niet zoveel als het grotere Engeland, maar toch. Standbeelden werden opgericht. Nog maar kortgeleden schreef ene Pim Fortuin in zijn boek 'Aan het volk van Nederland', dat de mentaliteit van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) moest terugkeren, de tijd dat we met wrakke scheepjes erop uitgingen, met tweehonderd bemanningsleden uitvoeren en met honderd terugkeerden, maar wel met rijke buit. Nog korter geleden was er een minister-president die ook pleitte voor een terugkeer naar de VOC-mentaliteit. Deze had bij de geschiedenisles beter opgelet dan schrijver dezes... Pleidooien voor meer durf-kapitalisme... Er is genoeg om ook trots op Nederland te kunnen zijn, maar niet dat! Op school werden liedjes gezongen. Eentje daarvan sprak over ons land 'van vreemde smetten vrij'...

Kortom, uitbuiting, onderdrukking, het roven van andermans grondgebied, racisme, dat alles is alleen mogelijk door machtsongelijkheid. En de daarvoor nodige mentaliteit. Noem het voor mijn part 'slavenhoudersmentaliteit'. Noemde ik de vorige keer de bejegening van iemand die werkloos was geworden door het UWV, het kan nog erger. Het volgende voorbeeld gaat over een gemeente, waarvan de ambtenaar iemand die in het ziekenhuis lag voor een operatie, daar opbelde, niet met een wens tot beterschap, maar met de mededeling dat in het ziekenhuis liggen niet betekent dat je niet moet solliciteren.

Macht. Machtsongelijkheid. Mentaliteit. Slavenhoudersmentalteit. Het is dezelfde mentaliteit waarmee mensen doodgemarteld worden als wel telefonisch vernederd kunnen worden. Concentratiekampen hebben we momenteel niet in Nederland. Maar de mentaliteit en de slechte moraal die nodig zijn om ze te runnen zijn er veel te veel!