Verzameld

De afgelopen jaren heb ik zo nu en dan wat artikelen uitgeknipt en bewaard. Deze vond ik in een grote envelop terug. Dat kwam niet zo slecht uit, want het papier met aantekeningen voor het stuk in deze krant kon ik nergens meer vinden. Misschien kom ik het later nog wel eens tegen. Zo kwam de gedachte op om nu die bewaarde artikelen te gebruiken. Daarvan gebruik ik citaten om u - en ook mijzelf - een indruk te geven hoe er in smaakmakende en opinievormende kringen zoal gedacht wordt. Mooie woorden zullen Manifest-lezers er niet veel tussen vinden.

Een columnist komt "geregeld in gezelschappen waar zo'n weerzin tegen populisme bestaat, dat men het algemeen kiesrecht ter discussie stelt en flirt met het idee van examenkiesrecht." Een andere: "een andere mogelijkheid is het organiseren van een loterij waarbij het lot bepaalt welke breinbazen mogen regeren. Zolang er maar wordt voorkomen dat iemand die onder aan de ladder van cognitieve vaardigheden staat op het pluche komt."

"Van Reybroeck is niet zoals Brennan tegen democratie maar wel tegen verkiezingen. 'Tegen Verkiezingen' luidt dan ook de titel van zijn veelgelezen pamflet uit 2013. Waar volgens Brennan mensen worden verziekt door algemene verkiezingen komt Van Reybroeck tot de omgekeerde conclusie: verkiezingen worden verziekt door de mensen die eraan deelnemen (...) De grondslagen van de hedendaagse democratie (verkiezingen en parlement) komen immers uit een vorig tijdperk. (...) Voor een alternatief systeem gaat Van Reybroeck te rade bij het oude Griekenland."

Dit waren dus enkele ontboezemingen van lieden die echt door de gevestigde politiek serieus worden genomen. Gelukkig eindigt de schrijver van het artikel die ze aan het woord liet met: "Het is te hopen dat de aanval op de democratische rechtsstaat blijft steken in de voorbereidende fase."

Morrelen aan de vertegenwoordigende democratie, zoveel is wel door het voorgaande duidelijk geworden. De volgende citaten leggen de link met de afbraak van de sociale voorzieningen. "De achtergrond hiervan is kort gezegd dat de Tweede Kamer in 2012 aandrong op een overdracht van zowel overheidstekort als politieke zeggenschap aan burgers. De partijen in de Kamer verwezen daarbij naar rapporten van diverse adviesorganen van de regering. Daarin stond dat tegenwoordig steeds meer mensen zelf initiatieven nemen ter verbetering van hun eigen leefomgeving. (...) Belemmerende regels moesten verdwijnen en de overheid zou eigen plannen van burgers aan alle kanten gaan faciliteren." "Gemeenten werden opgeroepen om flink te gaan experimenteren met actieve bestuurlijke participatie, bijvoorbeeld in de vorm van burgerpanels of zelfbestuur voor wijken." (...) Onwaarachtig vanwege de suggestie dat lokale burgerprojecten een mooi en eigentijds alternatief zijn voor sociale voorzieningen van overheidswege."

Bovenstaande laat zien dat we hier te maken hebben met iemand die wel door heeft waar de politiek in ons land mee bezig is: onder het mom van verdere democratisering van de maatschappij de bijl aan de wortel van de vertegenwoordigende democratie leggen. In vrijwel alle gemeenten staat dit op de agenda.

"We moeten ons allemaal in vrijheid kunnen ontplooien, maar als je IQ niet hoog genoeg is willen ze je verbieden kinderen te maken." (...) Toen ikerover las moest ik onmiddellijk denken aan een andere Rotterdamse wethouder die kinderen van Zuid (zeg maar: arm Rotterdam) wilde verbieden om nagelstyliste of kapper te worden. Daar heeft de economie namelijk geen behoefte aan. Het gaat altijd over de onderklasse, dat soort ingrepen in de zelfstandigheid van mensen. Nooit over Kralingen of Hilligersberg, waar ze allemaal bedrijfskunde of accountancy gaan studeren."

"De mogelijkheid dat het opleidingsniveau een fundamentele scheidslijn in een democratie is geworden - met de goed opgeleiden aan de ene kant en de minder goed opgeleiden aan de andere kant - is een alarmerend vooruitzicht. Het duidt op een diepgaande vervreemding in twee richtingen. De lager opgeleiden zijn bang dat zij worden geregeerd door intellectuele snobs die niets weten van hun levens of ervaringen. De goed opgeleiden zijn bang dat hun lot wordt bepaald door onwetenden die geen idee hebben hoe de wereld werkelijk in elkaar steekt. Het zal heel moeilijk worden beide kampen op één noemer te brengen. De huidige verkiezingscampagne in Amerika lijkt precies het tegenovergestelde te doen."

"Geautomatiseerde systemen zijn gevuld met data die niet neutraal zijn, maar historisch geladen. Neem bijvoorbeeld een voorspellend algoritme voor hypotheken. In de analoge maatschappij werden zwarte Amerikanen vaak gediscrimineerd, als ze bij een bank aanklopten voor een hypotheek. In het digitale tijdperk zijn de algoritmen samengesteld op basis van de oudere, discriminerende data. Tenzij er correcties zijn ingebouwd, vereeuwigen die algoritmen de discriminatie. Erger nog: die discriminatie is moeilijk te bespeuren of te bestrijden omdat het zit ingebed in zogenaamde neutrale, objectieve technologie. (...) De daling van het vertrouwen in de tech-industrie is dramatisch."

"Of in een stadje in Kansas, waar ouders en scholieren in opstand kwamen tegen het schoolbestuur dat door Facebook ontwikkeld computeronderwijs inzette. (...) Daar hadden we in een vroeg stadium al onderkend dat we leraren meer moeten betalen in plaats van scholieren aan een scherm te kluisteren. Nu ondergaan we eerst de schade voor we in opstand komen."

Het is inmiddels bekend dat in Nederland er al meerdere gemeenten zijn waar sociale diensten hun beslissingen op aanvragen van inwoners geheel of gedeeltelijk door algoritmen laten bepalen. In mijn gemeente is daar vorig jaar door de NCPN naar gevraagd. Het antwoord was dat het toen niet het geval was.

"De overeenkomst tussen Groot-Brittannië en Nederland is groter dan we denken, stelt Barend Wind. Groot-Brittannië is een land met een van oorsprong grote sociale huursector - net als Nederland - waar huizenprijzen volatiel op en neer gaan en waar de vermogensongelijkheid toeneemt, net als in Groot-Brittannië hebben steeds minder Nederlandse jongeren een koopwoning - niet omdat ze dat niet willen, maar omdat ze het niet langer kunnen betalen. Ook in Nederland is het aantal daklozen de laatste tien jaar scherp toegenomen; ook hier is het aantal sociale huurwoningen enorm gedaald waardoor mensen - vaak jongeren - zijn aangewezen op de private huurmarkt waar grote beleggers woekerprijzen dicteren."

Dat was een aantal citaten, links en rechts uit eerder door anderen geschreven artikelen geplukt. Er blijkt uit dat wij gelukkig niet de enigen zijn die over ontwikkelingen in de kapitalistische maatschappijen verontwaardigd zijn. Voor schrijver dezes een voordeel; veel niet zelf hoeven bedenken. Ook een nadeel overigens: wie kan mij uitleggen wat 'volatiel op en neer gaan is?