Ontaarding en gevolgen

Uw ‘mooie-woorden-schrijver’ is geen deskundige op de terreinen die hij hier voor het voetlicht wil brengen. Laten wij het in eigentijdse taal zó zeggen: hij heeft er niet voor doorgeleerd. Doch, zoals de bovenstaande titel doet vermoeden, gaat het over belangrijke dingen en wat in deze krant te verwachten is over de maatschappij en het stadium waarin die zich bevindt. En over de gevolgen voor het doen en laten van de mensen. Al weer heel lang geleden kon men in deze krant lezen over het individualisme als de ideologie van het kapitalisme. Over hoe saamhorigheid, collectivisme, eensgezindheid de zusjes zijn waar de heersende klassen een broertje aan dood hebben. Eigenlijk kwam alles wat door de NCPN en in deze krant hierover gezegd en geschreven werd hierop neer: het afbreken van op collectieve en op solidariteit gestoelde verworvenheden kunnen pas dan zonder al te veel verzet doorgevoerd worden als bij de bevolking het individualisme overheerst. Met andere, en voor de kapitalist mooie woorden: denk zoals wij en wij zullen aan de macht blijven.

Zo kunnen privatiseringen zonder al te veel weerstand doorgevoerd worden. Denk aan die tijd waarin kranten, tijdschriften, radio en televisie berichtten over de staat, die alles overheersende staat, waar niets van deugde. Toen de staat als vijand van de mens werd voorgesteld. Trouwens, wie had er niet een appeltje met ‘de staat’, met de overheid te schillen? Van directies van grote ondernemingen tot arbeiders en kleine zelfstandigen. Het was de tijd dat het hoog ontwikkelde kapitalisme vastliep en tegen haar grenzen stuitte. Waarin de overheid zich terugtrok en de ‘markt’ zowat heilig werd verklaard. Waarin marktwerking in zoveel mogelijk gebieden van het leven doorgevoerd werd. Om het vastgelopen kapitalisme van onderop nieuwe impulsen te geven.

Het is pas van de laatste jaren - decennia na het inzetten van de kapitalistische regeringspolitiek van privatisering en flexibilisering - dat er vanuit de burgerij kritische geluiden te horen waren. Zo van: de marktwerking is doorgeschoten. Zelfs ‘afbraak van sociale voorzieningen’ hebben wij vanuit die kringen meermaals kunnen vernemen. Het woord ‘afbraak’ dat nog niet zo lang daarvoor door hen tot de vocabulaire van nog een klein clubje communisten werd gerekend. En dat was niet positief bedoeld….

Individualisme is de tegenhanger van collectivisme. Het is in feite de tegenstelling tussen kapitalisme en socialisme. Nogal wat van de tegenwoordige individualisme- bestrijders zullen daar grote moeite mee hebben. Maar het is niet anders. Maar welke gevolgen heeft dit alles voor de mensen in de maatschappij, voor de samenleving? In elk geval is de verbreiding van de individualistische levenswijze belangrijk voor de heersende klasse. Het is dan voor de werkende bevolking moeilijker om de strijd tegen verslechteringen en achteruitgang te organiseren. Bovendien wordt door al doorgevoerde verslechteringen het individualisme nog versterkt, juist omdat de arbeidende mens dan meer het gevoel heeft alleen te staan en denkt het eigenbelang voorrang te moeten geven.

Welke gevolgen heeft de ontwikkeling van de kapitalistische maatschappij? Veel van wat de afgelopen tientallen jaren en vooral de laatste tijd doorgaans als een negatieve ontwikkeling wordt ervaren kan niet los van de ontwikkelingsgang van het kapitalistische stelsel worden gezien. Bij de heersende klassen de schaamteloze ophoping van rijkdommen en bij delen van de bevolking een toename van inzichzelfgekeerdheid en ook een afkeer van gezag, wat de politieke elites en hun adepten weer de gelegenheid geeft hun afkeuring daarover uit te spreken.

Maar er is veel meer aan de hand. Het onderwijs stond in ons land, vergeleken met veel andere landen, op een hoog peil. Van dat hoge niveau is niet zo veel meer over. Het percentage laaggeletterden schiet elk jaar omhoog. Het toenemend aantal taalfouten in officiële stukken valt niet meer te ontkennen. Ook het aantal opgroeiende kinderen dat jeugdzorg nodig heeft stijgt nog steeds. Zoals ook het aantal jongeren met zelfmoordgedachten. Het individualisme in relatie met het voortgezet onderwijs stelt vele jeugdigen voor grote problemen omdat zij niet of met grote moeite aan de door de heersende klassen opgestelde eisen kunnen voldoen.

Er is iets van alweer lang geleden waar ik nog steeds aan denk. Bij een commissievergadering stond ook het verslag van de leerplicht-ambtenaar op de agenda. In dat verslag stond dat het aantal leerlingen dat naar het speciaal onderwijs was verwezen was gestegen. Dit terwijl het project Weer Samen Naar School - opgezet om op den duur dat speciaal onderwijs af te schaffen - al lange tijd in werking was. Ik vroeg mij toen als nieuwsgierige communist af hoe dat nu kon. Of dit specifiek in onze gemeente aan de orde was of dat dit een landelijke trend was. Dit werd uitgezocht en toen bleek dat er in het hele land een stijging was van het aantal doorverwezen kinderen naar het speciaal onderwijs. Terwijl de officiële politiek was dat deze kinderen zo veel als mogelijk in het regulier onderwijs moesten blijven.

Weer Samen naar School heeft later een andere naam gekregen: passend onderwijs. Maar nog steeds heeft het speciaal onderwijs - dat de hoofdstroom van de politiek in Nederland het liefst wegbezuinigd wil hebben - reden van bestaan. Dat deed mij toen en ook nu verzuchten wat is er met - in elk geval een deel van - de jeugd aan de hand? En die kinderen van toen zijn grote mensen geworden en hebben soms zelf weer kinderen. Het kan niet anders dat dit met de - ook politieke - ontwikkeling van de kapitalistische maatschappij te maken heeft. En er is meer dan dit. Daarover een volgende keer.