Over de extreemrechtse invloed op de jeugd

We zien de afgelopen maanden een opvallende hoeveelheid anti-immigratie en anti-azc-acties. Zo waren er in Den Bosch, Hoorn, Doetinchem, Amersfoort, Beuningen en Heemskerk protesten. Daar komen de rellen in Den Haag en de Koranverbranding in Hoofddorp nog bij. Kortom: door heel Nederland is het raak. Naast het grote aantal acties is het ook opvallend dat er veel jonge mensen aanwezig zijn bij deze acties. Als jongerenbeweging moeten wij weten hoe hiermee om te gaan.

De werkwijze is duidelijk. We zien veel jonge voetbalfans die met vuurwerk intimiderende acties uitvoeren. Niet alleen om immigranten onder druk te zetten, maar ook de lokale politiek. Met veel vuurwerk en leuzen zoals “azc, weg ermee” proberen ze de komst van azc’s in hun dorp of stad te voorkomen. Ook worden gemeentehuizen met eieren bekogeld. Dit laat een groeiende bereidheid zien die de grens tussen vreedzame en gewelddadige acties duidelijk overschrijdt. Het uiterste voorbeeld daarvan zagen we in Den Haag.

Om dit fenomeen beter te begrijpen, moeten we inzoomen op problemen van deze jongeren, de toenemende gewelddadigheid en de reactie van de gevestigde politiek. Beginnend bij de problemen: het is opvallend dat veel betogers, zoals bij de demonstratie in Den Haag, zich niet alleen richten tegen migranten en vluchtelingen.

Zo noemen ze de woningcrisis als een van de redenen waarom ze aanwezig waren op het Malieveld. Daarnaast wijzen ze op gevoelens van onveiligheid, dure boodschappen, de invloed van de EU en geweld tegen vrouwen. Dit zijn reële problemen die jongeren vaak het hardst raken. Uiteraard is het onterecht om de schuld van al deze problemen af te schuiven op immigranten, iets wat we zien bij zowel de demonstranten zelf, als de politici die hen opzwepen.

Ook klinkt vaak een diep wantrouwen richting de institutionele politiek en wetgevende organen. Van de gevestigde politieke partijen hoeven de demonstranten niets te hebben. De gewelddadige acties zijn een extreme uiting hiervan. Het ingooien van de ruiten van het kantoor van D66 en het Binnenhof zijn duidelijke signalen dat de relschoppers klaar zijn met de partijen in de Tweede Kamer.

De reacties van de grote politieke partijen tijdens het Kamerdebat over de rellen zijn ook veelzeggend en laten zien waar dat wantrouwen vandaan komt. Partijen zoals de PVV waren razendsnel in het afwijzen van hun eigen ‘achterban.’ Wilders was een van de eersten die via Twitter de rellen veroordeelde. Tijdens het debat benadrukte hij dat hij daar “niets mee te maken had.” Zijn enige oplossing: repressie. Nog gevaarlijker is de reactie van partijen zoals de VVD en het CDA, die ook de rellen aangrepen om meer repressieve maatregelen te promoten. Hun belangrijkste eisen: meer geld naar de politie, meer wapens voor de Mobile Eenheid, toegang tot Signal- en Telegramchats en de inzet van gezichtsherkennende camera’s.

De reacties van de zogenaamd ‘linkse’ partijen zijn op hun beurt zeer beschamend. Ze lieten de absurde voorstellen voor meer repressie zonder kritisch commentaar voorbij gaan, en geven geen structurele verklaringen voor de rellen. Het enige wat ze doen is hun pijlen richten op Wilders en hem individueel verantwoordelijk proberen te maken – natuurlijk met de verkiezingen in het achterhoofd.

Partijen zoals D66 doen alsof de rellen gericht waren op hun partij, terwijl iedereen weet dat ongeacht welk partijbureau daar stond, het waarschijnlijk aangevallen zou zijn door de relschoppers. In het algemeen is er een tendens om de steeds verder groeiende onrust simpelweg neer te zetten als enkel een “gevaar voor onze democratie.”

Die tendens hebben wij op ons 10e Congres besproken: hoe de verheerlijking van de burgerlijke democratie fungeert als dekmantel voor toename van repressie en de afbraak van democratische rechten.

De reacties van de politiek zijn dus allesbehalve voldoende voor mensen die zich daadwerkelijk zorgen maken over hun toekomst en levensomstandigheden, en voor migranten die zich onveilig en niet welkom voelen. De reacties van de politiek, ongeacht hun politieke kleur, zijn in wezen reacties van de burgerlijke klasse: aan de ene kant de schuld schuiven op migranten om hun eigen rol in het afbraakbeleid te verhullen, en aan de andere kant repressie en de rechtsstaat ophemelen in de hoop dat zo de problemen verdwijnen.

Dat zal niet het geval zijn. Het groeiende wantrouwen in de politiek is alles behalve onlogisch. De aanvallen op sociale verworvenheden gaan eindeloos door, de jeugd ziet geen toekomst, en de politiek weigert de werkelijke verantwoordelijken te benoemen. Dat een deel van deze jeugd dan gewelddadig optreedt ligt in de lijn der verwachtingen.

Het is aan ons om te zorgen dat we mensen naar ons toe trekken. De laatste scholierenverkiezingen in november 2023 lieten een duidelijke trend zien: extreemrechts werd veruit de grootste politieke stroming. FvD en PVV samen kregen meer dan een vierde van de ruim 140.000 stemmen (een recordaantal).

Het zou een grote fout zijn om deze jongeren op voorhand volledig uit te sluiten, en het gesprek niet meer aan te gaan. Toch is dat de reactie van veel ‘linkse’ en ‘activistische’ figuren: er wordt moralistisch gereageerd op de groei van extreemrechts. Jongeren die sympathie hebben voor deze ideeën worden meteen als fascisten weggezet en geïsoleerd. Het is dan ook niet vreemd dat zij zich vervreemd voelen van ‘links.’

Wat ook niet werkt is het om enkel in een eigen online kringetje van ‘linkse activisten’ te blijven hangen. Door constant een echo van dezelfde posities te horen, raak je zelf vervreemd van de realiteit. De waarheid is dat echte verandering nooit bereikt zal worden via Instagram of Discord.

De enige manier is werken aan de basis, dus op je school, universiteit of de werkvloer. Het is onvermijdelijk dat je dan mensen tegenkomt die anti-immigratieposities verdedigen. Het is in zulke gevallen van belang om te luisteren, en het gesprek aan te gaan. Een arrogante houding overtuigt niemand, maar kan mensen wel wegduwen van de arbeidsbeweging.

Ten slotte is het eveneens belangrijk te benadrukken dat het idee dat het volgen van extreemrechtse anti-immigratieretoriek ons dichter bij de werkende klasse brengt een gevaarlijke illusie is. Immigranten maken immers ook deel uit van de werkende klasse en ondervinden net zo goed de gevolgen van het afbraakbeleid. Bovendien krijgen zij ook nog te maken met aanvallen van de burgerlijke klasse, die haat zaait om verdeeldheid te creëren binnen de arbeidersklasse.

De grootste uitdaging voor onze beweging is ervoor te zorgen dat we die verdeeldheid bestrijden, door de gezamenlijke belangen van de arbeidersklasse te benadrukken tegenover de werkelijke veroorzakers van onze ellende.

Want we mogen niet vergeten dat mensen, en in het bijzonder de jeugd, van gedachten kunnen veranderen. Gelukkig lukt dat in veel gevallen ook. Als jongeren samenkomen in de strijd voor hun rechten, zien we dat het leidt tot solidariteit en begrip, of er nou een migratie-achtergrond is of niet. Dat is het levende bewijs dat het werk aan de basis de enige weg voorwaarts is.

* Rafael is lid van het Algemeen Bestuur van de CJB.