Skip navigation

Riekerhaven: meer dan 135 dakloos

Een complete mislukking van het burgerlijke huisvestingsbeleid
Economie & Politiek, Discriminatie | 8 januari 2023 23:50

Wat is er gebeurd in Riekerhaven?

Op de ochtend van zondag 13 november 2022 stond Startblok Riekerhaven in lichterlaaie toen honderden bewoners zich verdrongen in afwachting van de omvang van de schade. Brandweerlieden uit verschillende steden probeerden de situatie onder controle te krijgen, maar het vuur verspreidde zich snel - het resultaat is dat meer dan 135 mensen dakloos werden en 6 katten overleden zijn. De brand verwoestte één gebouw[1] volledig, wat betekende dat 63 bewoners en een aantal* ongedocumenteerde vluchtelingen moesten toezien hoe hun kamers, waar herinneringen werden gemaakt, waar toekomsten werden gepland, waar ze hun leven hadden geleefd, volledig in vlammen opgingen. Huizen veranderden na een paar uur in as - een verwoestende gebeurtenis.

Solidariteitsacties van de buren en van Amsterdammers, georganiseerd en gecoördineerd door de bewonersorganisaties**, zijn inspirerend geweest. Maar toch zijn ze een indicatie van het onvermogen van woningcorporatie De Key en de gemeente om goed te zorgen voor de mensen in een crisissituatie. Deze mensen hebben net een ernstige crisis meegemaakt. Ze worden echter aan hun lot overgelaten, ze moeten er zelf voor zorgen dat ze ‘s avonds kunnen eten, kleren voor morgen hebben, of ze hun officiële documenten kunnen vervangen en of ze op tijd nieuwe schoolspullen kunnen krijgen; de lijst is nog langer. Het antwoord van het gemeentebestuur? Een miezerige eenmalige subsidie van slechts 500 euro.[2] Een bedrag dat niet eens in de buurt komt om de slachtoffers te helpen hun leven weer op te bouwen. Wie denkt dat dit genoeg geld is, staat duidelijk los van de realiteit.

In dit artikel willen we wat licht werpen op de problematische aanpak die woningcorporaties en gemeente de afgelopen decennia hebben gekozen om lage kwaliteit, quick fix woningen te bouwen voor de wooncrisis. Enerzijds proberen we daarmee een verklaring te geven voor dit incident, anderzijds hopen we rampen zoals die in Riekerhaven in de toekomst te kunnen voorkomen.

Huurstakingen tegen De Key

Er zijn verdenkingen van brandstichting (in afwachting van onderzoek van brandweer en politie) en zoals gewoonlijk lijkt de burgerlijke media dit graag te benadrukken. Maar dit leidt alleen maar de schuld af van De Key en de gemeente door het allemaal op één individu te leggen. Of het om brandstichting ging, is uiteindelijk niet erg relevant. De problemen in de Riekerhaven waren structureel en systemisch en waren al jaren voor deze ramp door de bewoners meerdere malen gemeld. De bewoners gingen zelfs in huurstaking vanwege structurele problemen die er al waren en verergerden na storm Eunice in februari 2022. Door de storm vlogen een aantal daken van de gebouwen in Riekerhaven en sloegen door de plafonds van andere bewoners, waren er lekkages en kwam de veiligheid van meerdere bewoners daardoor ernstig in gevaar.[3][4] De huurstaking in Riekerhaven was de eerste grote huurstaking van Nederland van deze eeuw. De staking begon in februari en eind maart namen 124 mensen deel, die ongeveer 60.000 € huur achterhielden van De Key, die vervolgens verbeteringen en onderzoeken beloofde naar structurele veiligheid, brandveiligheid en vele andere kwesties, wat leidde tot het einde van de staking.[5]

Tijdelijke huisvesting: containerwoningen

De staking zorgde voor enige verbetering, maar De Key verzaakte uiteindelijk hun beloftes om de de structurele problemen écht aan te pakken. Sterker nog, de brandveiligheid van de gebouwen werd nauwelijks aangepakt[1]. Hoe kan het dat het zo ver is gekomen? Hiervoor moeten we zowel de geschiedenis van de bouw van Riekerhaven als het Bouwbesluit uit 2012 van de overheid analyseren. Het Bouwbesluit is een document waarin o.a. de brandveiligheidseisen van bepaalde woningtypen staan beschreven. Voor ‘normale constructies’ omvat dit besluit 17 voorwaarden die moeten worden gevolgd om veilig verklaard te worden. Voor containerhuisvesting (die wordt geclassificeerd onder 'tijdelijke huisvesting') hoeft er slechts aan drie voorwaarden te worden voldaan. Deze drie vereisten zijn op zijn best middelmatig; het gebouw mag niet binnen 30 minuten na het in brand vliegen instorten, de trappen moeten van een brandwerend materiaal zijn gemaakt en er mogen geen obstakels in de vluchtwegen aanwezig zijn.[6] Maar waarom zijn de eisen eigenlijk anders voor containerwoningen? De regelgeving voor containerwoningen is niet bedoeld voor gebouwen die jarenlang op dezelfde plek blijven staan maar voor tijdelijke gebouwen met een beperkte levensduur. Dit maakt snelle bouw, verplaatsing en herhaaldelijke recycling mogelijk – wat vooral de kosten laag houdt.

De geschiedenis van Riekerhaven begint dan ook met containers waaruit de structuren van de gebouwen bestaan. Deze containers werden al jaren eerder neergezet als tijdelijke huisvesting in de Amsterdamse Houthavens en werden in 2015 als verouderd beschouwd; de grond moest vrijgemaakt worden voor nieuwe projecten. De units werden vervolgens verplaatst naar het Riekerhaventerrein om opnieuw te worden gebruikt - dezelfde containers die al verouderd waren en dus gerecycled werden om goedkope woningen voor het startblok te maken. Een 'tijdelijke', goedkope en onveilige bouwstrategie om kosten te besparen, wat resulteerde in een nog onveiligere situatie dan het al was.

Een goed voorbeeld van het niet nakomen van haar verantwoordelijkheid aan de bewoners door De Key wordt aangetoond door het feit dat ze de units van Riekerhaven pas vijf dagen na de brand met rookmelders hebben voorzien![7] Te laat voor de bewoners die al jaren leden onder de nalatigheid van De Key. Het is geen wonder dat op de Instagrampagina van @rieker.fire.safe (voorheen @rieker.rent.strike) staat: "Liever niet dood door de woningnood!". De verontwaardiging die bewoners voelen is rechtvaardig en helder, maar wordt door De Key en de gemeente met lege gebaren tegemoet getreden, bijvoorbeeld een bijeenkomst georganiseerd op 17 november door De Key waar bewoners even konden 'ventileren'; of een bezoek van onze 'sympathieke' sociaaldemocratische burgemeester waar ze wat krokodillentranen huilde om publiciteit – jarenlang had de gemeente iets kunnen doen aan het systemische probleem van gevaarlijke containerwoningen; waar waren ze toen? Dit zijn klassieke burgerlijke tactieken die worden gebruikt in een poging om grootschalige onrust te voorkomen - in dit geval waarschijnlijk in de hoop dat bewoners geen nieuwe huurstaking zouden organiseren.

Dankzij het burgerlijke woonbeleid van onze regering zijn er nu 10.000 nieuwe containerwoningen gepland tegen eind 2023.[8] Zonder goede brandveiligheid en een fatsoenlijke constructie zullen deze eenheden gewoon weer een tikkende tijdbom zijn.

Een mislukt integratieprogramma

De mensen die het meest lijden onder de woningcrisis - een crisis van kapitalistische winst en opzettelijke speculatie op woningen - zijn werkende mensen, vaak uit gediscrimineerde bevolkingsgroepen, (internationale) studenten en vluchtelingen. Vooral in de afgelopen jaren hebben imperialistische oorlogen ertoe geleid dat grote hoeveelheden mensen hun huizen en landen zijn ontvlucht op zoek naar veiligheid. Vluchtelingen worden door de sociaaldemocratisch gedomineerde gemeente gebruikt als een goedkope manier om hun “menselijke aard” te laten zien, maar dit is alleen voor propagandadoeleinden. In plaats van woningen te bouwen die ontworpen zijn om lang mee te gaan, richten ze zich al jaren op goedkope modulaire containerwoningen. In plaats van iedereen huisvesting van hoge kwaliteit te bieden, verschuilen ze zich achter misleidende verklaringen over "we nemen meer vluchtelingen op dan gevraagd".[9] De gemeente heeft de huisvestingssituatie van studenten en vluchtelingen actief verslechterd: het slecht beheren van huisvestingsprojecten, het onderfinancieren van middelen voor zorg en structurele hulp en het toestaan van corporaties zoals De Key om het onderhoud en onderhoud van huizen jarenlang te laten verkwanselen zijn slechts een aantal van deze problemen.

Het idee van een startblok is dat studenten en vluchtelingen samenleven en zo "samen een gemeenschap creëren"[10] - hippe termen voor integratie. Achter deze strategie zit een groter idee om de verantwoordelijkheid voor de integratie van asielzoekers af te schuiven op de schouders van studenten. Het resultaat is dat verschillende groepen tegen elkaar worden uitgespeeld en met elkaar concurreren om een goede woonplek. De realiteit is dat de kapitalistische productiewijze niet in staat is om in de meest elementaire behoeften voor het grote publiek te voorzien. De gemeente heeft absoluut geen haalbare visie of plan met betrekking tot vluchtelingen. Het bewijs daarvan is in het asielcentrum bij Riekerhaven, aan de Willinklaan, dat uitsluitend bedoeld is voor mensen die asiel afwachten. Artikelen van Parool[2] hebben aangetoond dat velen in vreselijke situaties leven met overbevolkte woonblokken, dat zorginstanties failliet gaan en dat onderhoud en sociale diensten afwezig zijn.

Strijd is de weg vooruit

Het Riekerhavencomplex en andere woonblokken die hetzelfde idee van goedkope, snelle en onveilige woningen gebruikten, zijn levensgevaarlijk voor de bewoners. In veel gevallen kunnen mensen ernstig gewond raken of overlijden. Dit beleid van woningbouwgangsters als De Key en andere woningcorporaties wordt toegestaan door de gemeente en de Nederlandse overheid. Onder het mom van "het rechtmatig naleven van de regels" en paternalistische onzin over "je moet blij zijn dat je een verblijfplaats hebt" probeert het gemeentebestuur hun wanbeleid te verbergen. De op de markt gerichte, winstgedreven speculanten en huisjesmelkers en hun handlangers in de overheid hebben Riekerhaven en de levensbedreigende situaties van tijdelijke huisvesting mogelijk gemaakt. Wij staan voor solidariteit met de inwoners van Riekerhaven en met allen die willen strijden voor een ander systeem: een systeem waarin niet winst maar de menselijke behoefte voorop staat; een systeem dat de mensen niet tegen elkaar uitspeelt; een systeem dat de toewijzing van woningen centraal gepland wordt om betaalbare, hoogwaardige en langdurige huisvesting voor iedereen te bieden, ongeacht waar iemand vandaan komt; wij strijden voor het socialisme!

Lees meer over de standpunten van CJB over de wooncrisis: https://www.voorwaarts.net/cjb-aanwezig-bij-woonprotest-amsterdam-woonopstand-rotterdam/ en de oorzaken daarvan: https://www.voorwaarts.net/wonen-is-een-recht-behalve-als-je-arm-bent/

Notities

* Het is moeilijk om het exacte aantal vluchtelingen te bepalen, een inwoner die we spraken schatte ongeveer 10 tot 20 extra mensen die in Riekerhaven woonden. Ze lijken Riekerhaven te zijn ontvlucht toen de politie arriveerde vanwege de angst om te worden gedeporteerd of in de problemen te komen vanwege een verblijf in Riekerhaven, wat op zichzelf een andere aanklacht is tegen de burgerlijke behandeling van vluchtelingen.
** De coördinatie en organisatie werd mogelijk gemaakt door meer dan twee jaar lange inspanningen onder leiding van bewoners zelf om een gemeenschap op te bouwen.

Referenties

Meer links over het incident:

Gerelateerde artikelen

Wonen

Anderhalf jaar na de brand

Wil je een abonnement op Manifest?

Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland

Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.

Abonneer Nu!

Zie ook

Slavernijverleden

Over het voornemen van de Nederlandse overheid voor excuses voor het slavernijverleden
Placeholder image

Transgenderwet

Over de Transgenderwet

Verzetsmuseum

Verzetsmuseum: een museum met steeds minder “verzet”