Universiteit van Amsterdam verbreekt banden met één Israëlische universiteit

De Universiteit van Amsterdam (UvA) kondigt aan de banden met de Hebreeuwse Universiteit in Jerusalem (HUJI) te verbreken. De universiteiten onderhielden een uitwisselingsprogramma waardoor ieder jaar 6 studenten uitgewisseld konden worden. Amsterdamse studenten konden hier sinds oktober 2023 al geen gebruik van maken vanwege een negatief reisadvies voor Israël. Het doek valt nu definitief voor het uitwisselingsprogramma.¹

Het besluit komt na anderhalf jaar aan strijd door studenten en werkers aan de UvA. Zij roepen op tot het verbreken van alle samenwerkingsverbanden met Israëlische universiteiten, gezien de diepe betrokkenheid van al deze organisaties bij Israëls mensenrechtenschendingen. Deze oproep werd lang genegeerd door het bestuur van de UvA, dat demonstranten als gewelddadig en antisemitisch neerzette. Na het opzetten van een vreedzaam tentenkamp in mei 2024 stuurde het bestuur bovendien de politie af op hun eigen mensen: meer dan honderd studenten en werkers werden met geweld gearresteerd.²

In de nasleep publiceerde de UvA een lijst met huidige samenwerkingsverbanden met Israël³, en beloofde zij een nieuw kader voor samenwerking met internationale partners op te stellen, dat in juli in zou gaan.⁴ Deze belofte bleek hol: in oktober was er nog geen woord gerept over het nieuwe kader. Een strijdbare groep werkers nam hier geen genoegen mee. Zij eisten dat dat nieuwe kader er nu echt moest komen en dat alle samenwerkingen met Israël in de tussentijd gepauzeerd moesten worden, omdat het risico op betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen te groot is. Het bestuur reageerde gehaast dat het concept van het kader bijna klaar was en snel met de ondernemingsraad besproken zou worden.⁵ Maar het was nog niet af, en de pauzeknop werd niet ingedrukt. Oftewel, het bestuur kwam de eigen mensen niet voldoende tegemoet, en de bijna 300 werkers gingen in december over tot een vierdaagse staking. Het was de eerste meerdaagse staking op een Nederlandse universiteit ooit.

Een paar dagen na de staking werd het nieuwe kader eindelijk gepresenteerd.⁶ Overigens is het kader nog steeds niet in werking gesteld: het moet nog langs de ondernemingsraad voor advies. In het kader wordt een duidelijke stap richting de kritische studenten en werkers gezet: waar voorheen alleen de inhoud van een samenwerking meetelde in de toetsing (zodat bijvoorbeeld een samenwerking met het leger voor controversiele militaire toepassingen niet door kon gaan), wordt nu ook gekeken naar de samenwerkingspartner zelf. Nu zou dus ook “oncontroversieel” onderzoek/onderwijs met een “controversiële” partneruniversiteit afgeschoten kunnen worden.

Dat lijkt nu dus ook gebeurd. Een officiële adviescommissie heeft drie huidige samenwerkingsverbanden aan het kader getoetst, waaronder de Israëlische universiteit HUJI. Hun conclusie: “de commissie is van mening dat het aangaan of verlengen van een universitaire samenwerking met HUJI een onterechte goedkeuring zou zijn van een instelling die betrokken is bij grove en systematische schendingen van de mensenrechten in de regio.”⁷ Zij onderbouwt dit: “De HUJI [biedt] een aantal onderzoeks- en opleidingsprogramma's aan […] (Talpiot, Havatzalot en Tzameret), waarbij wordt samengewerkt met de Israëlische defensie-industrie en het Israëlische leger, dat ervan beschuldigd wordt betrokken te zijn bij grove en systematische schendingen van de mensenrechten". Bovendien stelt de commissie vast dat de academische vrijheid op de HUJI niet gewaarborgd wordt, en dat het niet wenselijk is om studenten ergens heen te sturen waar ze niet kritisch kunnen zijn.

Dit is precies wat dat de demonstranten al anderhalf jaar roepen. Het feit dat de UvA dit advies overneemt en de band met de Israëlische universiteit verbreekt is het gevolg van hun lange strijd. Bovendien: deze argumenten zijn één-op-één toepasbaar op de andere samenwerkingsverbanden met Israël, waardoor de mogelijkheid bestaat dat ook deze banden verbroken zullen worden. Het gaat hier om nog twee uitwisselingsprogramma's en zeven gezamenlijk onderzoeksprojecten.

Maar we moeten niet te vroeg juichen. In het voorgestelde kader voor samenwerkingen is het advies van de commissie niet bindend. Het bestuur van de UvA had er dus ook voor kunnen kiezen om de samenwerking in stand te houden. Bovendien zal toekomstig advies van de commissie niet openbaar worden gemaakt, zoals nu wel is gedaan. Daarnaast kunnen werkers en studenten niet op eigen initiatief een samenwerking laten toetsen door de commissie: alleen degenen die daar direct betrokken bij zijn (en daarmee een belang hebben dat de samenwerking in stand blijft!), kunnen dit. Het is daarom goed mogelijk dat andere banden met Israël niet eens getoetst gaan worden. Mochten ze wel getoetst worden, dan blijft het advies geheim, waardoor het voor het bestuur makkelijker is om het advies te negeren.

De conclusie: er is een stap gezet, maar de strijd is nog niet gestreden. De studenten en werkers aan de UvA, waaronder ook de CJB-afdeling op de universiteit, zullen in de toekomst blijven aandringen op het verbreken van alle banden met Israël! In de eerste plaatst door aan te dringen op het verbeteren van het huidige kader. De leden van de commissie moeten op democratische wijze geselecteerd worden (niet via achterkamertjes, zoals nu), het advies moet bindend worden, de kaders waarop getoetst wordt helderder en het advies openbaar. En als laatste moeten de mensen zelf casusses kunnen voorstellen ter toetsing, bijvoorbeeld via de onderneming- en studentenraden.

Maar eerst zullen studenten en werkers deze overwinning gaan vieren, hoewel van korte duur. Al gisteren, nog geen vier dagen na deze aankondiging ging de UvA staken tegen de historische bezuinigingen op het hoger onderwijs. Het is duidelijk dat het nog een hete lente gaat worden.

Martijn is werkzaam op de Universiteit van Amsterdam (UvA), actief voor het actiecomité UvA Staff for Palestine en bij de CJB-afdeling op de universiteit

1. https://www.uva.nl/content/nieuws/nieuwsberichten/2025/03/uva-volgt-advies-van-commissie-over-drie-internationale-samenwerkingsprojecten-op.html
2. https://leesmanifest.nl/artikelen/studenten-bezetten-roeterseiland-uit-solidariteit-met-palestina/
3. https://www.uva.nl/content/nieuws/nieuwsberichten/2024/05/onze-samenwerkingen-met-israelische-organisaties.html?origin=C7qo0vSuQiCeMfPYaosIew
4. https://www.uva.nl/content/Actueel/2024/05/samenwerking-met-organisaties-in-oorlogsgebieden.html?origin=C7qo0vSuQiCeMfPYaosIew
5. https://www.uva.nl/content/nieuws/nieuwsberichten/2024/12/concept-toetsingskader-voor-samenwerkingen-gereed.html?origin=C7qo0vSuQiCeMfPYaosIew
6. https://www.uva.nl/content/nieuws/nieuwsberichten/2024/12/toetsingskader-voor-externe-samenwerkingen-naar-medezeggenschap.html?origin=C7qo0vSuQiCeMfPYaosIew
7. https://www.uva.nl/binaries/content/assets/uva/nl/onderzoek/samenwerking-derden/2025-advice-collaboration-huji.pdf