Wat nou, democratie?

Dat Amerika een bolwerk van democratie zou zijn is een mythe. Zelfs weldenkend links heeft er de mond van vol: "de redding van de democratie", "de bescherming van de democratie" tegen Trump, de Russen, de Chinezen. Maar het is onzin. Er is niks te redden of te beschermen. En de dreiging komt niet van buiten maar van binnen. Hetzelfde geldt voor de gedachte dat al die invasies, bezettingen en regime-veranderingen iets te maken hebben met het promoten van ons democratische bestel. Onzin.

Ja maar, hoor je dan, hoe zit dat dan met het feit dat Amerika een ononderbroken traditie kent van vierjaarlijkse verkiezingen? Dat is toch democratie ten top? Nee hoor. Kijk maar. Volgens opiniepeilingen is meer dan 60 procent van de Amerikaanse bevolking vóór:

• een nationale ziektekostenverzekering à la Medicare;
• een minimumloon van 15 dollar per uur;
• aanpak van racisme ('ernstig problematisch': 72%) en politiegeweld ('pro[Tab] blematisch': 80%));
• kostenloze toegang tot hoger onderwijs (college);
• maatregelen tegen inkomensongelijkheid;
• beperking van wapenbezit;
• hogere belasting voor bedrijven en rijken;
• nationalisering van posterijen en instellen postbank;
• strengere monopoliewetgeving;
• steun voor vakbonden en -bewegingen;
• milieubeleid;
• bescherming tegen Corona voorrang boven economische activiteit.

Als Amerika een democratie is, waarom komt hier dan helemaal niks van terecht? Nog afgezien van deze beleidspunten blijkt uit opiniepeilingen een sterke voorkeur voor het publieke belang boven de belangen van bedrijven en privébelangen. Het merendeel van de Amerikaanse bevolking gelooft bewust of onbewust in een beleid dat het meest verwant is met sociaaldemocratieën zoals die in Scandinavië. Deze progressieve meerderheid staat in schril contrast met de vijandige, reactionaire opstelling van de doorsnee media: de grote nieuws- en entertainmentconcerns zijn veel conservatiever dan de gemiddelde kijker of lezer.

Wat ook uit opiniepeilingen naar voren komt is dat krap één op de vijf Amerikanen zegt overwegend vertrouwen te hebben in de regering. Het hoogtepunt in dat vertrouwen in de afgelopen 60 jaar gold president L.B. Johnsons Great Society-hervormingen: een campagne om armoede en sociale en raciale ongelijkheid uit te bannen. Volgens het Pew Research Center zeiden destijds acht op de tien Amerikanen dat zij een overwegend vertrouwen in Washington hadden.

Kortom: volgens de peilingen wil het merendeel van de Amerikanen dat de regering zich sterk maakt voor een beter bestaan voor iedereen, en heeft het merendeel van de Amerikanen tegelijkertijd weinig vertrouwen in de gekozen volksvertegenwoordiging. Beleid waar een meerderheid achterstaat komt niet aan bod, media en communicatiekanalen zijn door en door corrupt en gecompromitteerd, niemand neemt de democratische instituties nog serieus - en toch zou de VS een toonbeeld van democratie zijn. En dan hebben we het niet eens over het stelselmatige dwarsbomen van de verkiezingsdeelname. Conclusie: met democratie, met de wil van het volk, heeft het Amerikaanse politieke systeem heel weinig te maken.

En de zogenaamde democratische grondbeginselen? Is het niet zo dat de grondwet en de daarop volgende amendementen destijds een unieke verworvenheid vormden? Is het niet zo dat de Bill of Rights van 1791 garant stond voor een hele serie burgerrechten (even afgezien van vrouwen en mensen van kleur)? Ja, dat is waar; en de Burgeroorlog, de vrouwenbeweging, de Civil Rights Movement hebben die verworvenheden en garanties uitgebreid en versterkt. Maar tegelijkertijd hebben de vijanden van de democratie - de economisch rijken en machtigen - even zo hard weer afbreuk gedaan aan diezelfde verworvenheden en garanties. Zo hard, dat er weinig meer van over is.

Het recht op vrijheid van meningsuiting en vrijheid van religieuze onderdrukking? Tenietgedaan door fanatisme en politie-terreur. Het recht op een vrije pers? Tenietgedaan door de monopolie van de mediaconcerns. Het recht op privacy? Tenietgedaan door de totalitaire, technocratische veiligheidsstaat. Het recht op een eerlijke rechtsgang? Tenietgedaan door de commercialisering en vermarkting van het rechtssysteem en de dominantie in de wetgevende macht van de rijke minderheid. Hetzelfde geldt voor het verkiezingssysteem.

Het kan best zijn dat wat er nog over is van 'onze' democratie in gevaar is; maar wat er over is, is veel minder dan het Amerikaanse volk verdient. De redding van de democratie staat in haar kinderschoenen.

Vertaling en bewerking: Christiaan Caspers.