50 jaar burgerlijke democratie in Griekenland - Deel 3

Uit de vorige afleveringen is duidelijk geworden hoe het opportunisme binnen een communistische beweging altijd in dienst heeft gestaan van de kapitalistische gevestigde orde. Een waar ‘Paard van Troje’ in de communistische beweging, eigenlijk al sinds Marx’ tijd, om roet in het eten te gooien van de revolutionaire arbeidersbeweging. Het proces van herstel van het revolutionaire karakter van de KKE ging gepaard met een diepgaand onderzoek naar de geschiedenis van de partij vanaf 1918 (oprichtingsjaar) tot 1974. Dit onderzoek gaat momenteel door met de periode 1974-1991.

Dit was hard nodig, omdat de burgerlijke geschiedschrijving, ook in Griekenland, steeds meer aan geschiedvervalsing doet. De winnaar (in dit geval tot nu toe het kapitalisme) bepaalt het beeld dat de komende generaties moeten krijgen van het verleden, waarmee er dus een vertekend beeld van het heden ontstaat en een verkeerde opvatting over de toekomst van de samenleving. Via schoolboeken en wat er zoal circuleert in het commerciële boekencircuit kan een nieuwe generatie niet te weten komen wat er nu eigenlijk echt gebeurd is in het verleden. Dat betreft in hoge mate de rol van de communistische beweging. Ook geschiedschrijving is een strijdfront van beeldvorming voor het nageslacht. De Commissie Geschiedenis van het Centraal Comité van de KKE is daar al een aantal jaren hard mee bezig, waarmee kostbaar historisch materiaal aan de lezer wordt aangeboden plus de mogelijkheid tot fundamentele twijfel over de officieel voorgeschotelde kost.

Nog een economische crisis en haar gevolgen

Met de economische crisis van 2008 kreeg de Griekse economie het hard te verduren. Het vermogen van het politieke stelsel om instemming van de bevolking te verkrijgen (met harde of zachte hand), werd zwaar op de proef gesteld. De levensstandaard kelderde. De voortdurende daling van het BNP (Bruto Nationaal Product) had tot resultaat dat de Griekse economie bijna uit het gezichtsveld van de regionale en Europese verhoudingen verdween. Ook op de beurzen was Griekenland van geen betekenis meer. Bij de verkiezingen van 2012 (mei en juni) incasseerden beide grote partijen van het ‘twee-partijen-stelsel’ (Pasok en Nea Dimokratia) grote verliezen. SYRIZA, voortkomend uit de Alliantie van Links en Vooruitgang (Synaspismos) van eind jaren ‘80 en de jaren ’90 van de vorige eeuw, slokte het grootste deel van de aanhang van de sociaal-democratie (Pasok) op en speelde het klaar te functioneren als een nieuwe rem op de radicalisering van de arbeiders- en volksbeweging en van de bevolking in het algemeen. De snelle groei van Syriza betekende een hernieuwde druk op de KKE om “mee te doen”. De communisten verzetten zich hiertegen, zowel politiek als ideologisch. Dat kwam ze politiek duur te staan. Dit leidde ertoe dat de partij tijdens de verkiezingen van mei 2012 tot juni 2012 de helft van haar kiezers verloor. Ook in 1993 was de KKE (tot zo’n 4%) gekelderd, maar kwam er gestadig weer bovenop. Dat zou ook nu weer, na jaren, het geval zijn. Dat moge blijken uit de verkiezingsuitslagen van 2023 (zie Manifest, JvdB). Deze trend van betwijfeling van het bestaande politieke en economische stelsel blijft zich tot nu toe voortzetten, zoals uit de Europese verkiezingen van juni 2024 bleek. De verharding van de kapitalistische economie vormt een gunstig klimaat voor de argumenten van een communistische partij. De KKE heeft een les getrokken uit het verleden en ingezien hoe het communistische partijen vergaat, die de verlokkingen om mee te doen aan sociaal-democratische regeringen niet kunnen weerstaan en zo de weg effenen voor hun sociaal-democratisering. Waarbij zij dus opgaan in het burgerlijke politieke stelsel, als nog een variant op ‘roze links’. De weigering dat te doen en het vasthouden aan revolutionaire principes eiste wel een zware politieke tol, voorlopig tenminste. Het is de moeite waard gebleken.

Voor het eerst een linkse regering?

Syriza was aan de regeringsmacht van 2015 tot 2019, samen met de ultrarechtse ANEL (‘Onafhankelijke Grieken’) niet te vergeten. De levensstandaard daalde nog meer, in naam van de ‘memoranda’ en de fiscale discipline om de staatsschulden af te betalen. De bevolking kreeg gevoelige klappen in de zomer van 2015 met de beruchte kapitaalcontroles op de banken. Een nog weinig kredietkaarten bezittende en niet-gedigitaliseerde bevolking (vooral oudere gepensioneerden) stonden in eindeloze rijen voor de banken om een armzalig bedrag op te nemen. Daar was in het najaar van 2014 een enorme bankrush aan voorafgegaan op grond van de wijd verspreide geruchten dat er een ‘haircut’ van spaargeld aan zat te komen. Het werd nooit hardop gezegd, maar Griekenland was in 2015 bankroet. Dit alles leidde tot een verslechtering van de betrekkingen binnen de gelederen van de Europese Unie.

In het middelpunt van de problematiek stond het fiscale en monetaire beleid en niet zozeer het karakter en de noodzaak van dit bondgenootschap. Hoe je het ook draait of keert, Syriza bewees zich in een cruciale periode als een kostbare reserve kracht voor het burgerlijke politieke stelsel en de kapitalistische macht. Zoals de sociaal-democratie in Europa dit gedurende de 20ste eeuw al eerder had gedaan, om op cruciale momenten ‘het kapitalisme te redden’. Het volksvijandige beleid van Syriza-Anel hielp de KKE er langzamerhand weer bovenop te komen. Het werd duidelijk hoe avonturistisch het opportunisme functioneerde en dit leidde tot een soort politiek en ideologisch ‘eerherstel’ van de communisten; dat de ‘linkse regering’ allerminst links was, was geen geheim meer.

Terug naar de kapitalistische ‘normaliteit’

Vanaf 2019 kwamen de economische omstandigheden van Griekenland weer meer overeen met die van de EU-lidstaten. Ondertussen was in juli de Nea Dimokratia met premier Mitsotakis aan de regeringsmacht gekomen, die de fase van economisch herstel in handen nam. Zij pochten dat ze het land naar de normaliteit leidden en dat de economie zich weer ontwikkelde. Toch bleven het toezicht, de beperkingen en de verplichtingen die wet geworden waren in de jaren van de memoranda. De zogeheten normaliteit gaat tot op heden gepaard met een constante achteruitgang van de levensstandaard (duurte, belastingverhogingen, commercialisering en privatisering van de gezondheidszorg, van voorzieningen en onderwijs, van diensten en hun infrastructuren, hetgeen schril aan het licht kwam tijdens de pandemie). Ja, zal de lezer waarschijnlijk zeggen, dat kennen wij, dat hebben wij ook. De algemene tendens in het kapitalisme is zeker dezelfde, maar toch zijn er soms nog behoorlijk verschillen tussen de lidstaten. Alles gaat inderdaad in de richting van een ‘kapitalistische normaliteit’ nu de lastige stok achter de deur van het socialistische kamp er al ruim 30 jaar niet meer is. Hetgeen betekent: steeds meer imperialistische oorlogen.

Over de ontwikkelingen sinds 2019 schreven we herhaaldelijk. Ondertussen is Griekenland nu ook actief betrokken bij twee oorlogen, in Oekraïne en het Midden-Oosten via militaire dienstverlening aan Zelenski’s Oekraïne en Netanyahu’s Israël, dat zonder de geringste scrupules de Palestijnen in Gaza aan het uitmoorden is. Ook daardoor krijgt het politieke stelsel steeds meer moeite om de bevolking binnen de muren van het systeem te houden. De tendens is ook in Griekenland dat ‘ultrarechts’ hiervan profijt trekt, maar ook de onthouding van stemming. De beproefde methodes slaan steeds minder aan. Dit hiaat wordt ingevuld door extreemrechts, dat een flink stuk verontwaardiging opvangt. De houding van industriëlen, bankiers en reders ten opzichte van Grieks’ ultrarechts laat zien dat zij er geen been in zien van politiek extreemrechts gebruik te maken als regerings-alternatief. Geen methode, geen truc is te erg, om de bevolking binnen de muren van het bestaande vast te houden. Nep-links valt door de mand, zoals je kunt zien aan het voorbeeld van Frankrijk met het zogeheten linkse volksfront tegen extreemrechts. De verschillen van extreemrechts met de andere burgerlijke politieke partijen zijn alleen verschillen tussen belangengroeperingen en over de vraag op welke manier de bevolking in het gareel gehouden moet worden. Het uiteindelijke doel is hetzelfde: het behoud van het kapitalisme. Dit bracht, tijdens het interbellum, de Duitse sociaal-democratie er zelfs toe, via een politieke manoeuvre Hitler aan de macht te helpen.

Conclusie

Een grondige blik op de geschiedenis maakt duidelijk dat ook extreemrechtse partijen bloedverwanten van het grootkapitaal zijn. Geen makkelijke taak voor de communistische beweging wereldwijd om dit de ‘verworpenen der aarde’ duidelijk te maken, vooral nu deze beweging uiterst zwak staat in een tijd waarin zij meer dan nodig is. ‘Het systeem’ wist wat zij deed toen het na WO2 alles op alles zette om de marxistische ideologie en de daarop stoelende partijen te ontzenuwen, onschadelijk te maken of zelfs zichzelf te laten opheffen!