80 jaar sinds de antifascistische overwinning van de volkeren

Op 9 mei 1945 markeren we tachtig jaar sinds de Grote Antifascistische Overwinning, toen nazi-Duitsland zich overgaf en de volkeren van de wereld – met de beslissende rol van het Rode Leger en de Sovjet-Unie onder leiding van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie (Bolsjewieken) als organisator en inspirator van deze strijd – het fascisme in heel Europa op de knieën dwongen. Dit was niet enkel een militaire overwinning, maar een triomf van de arbeidersklasse, van communisten en partizanen, van gewone mensen die door georganiseerde strijd weerstand boden aan de gewelddadigste uiting van het kapitalisme.

De Sovjet-Unie speelde een centrale en beslissende rol in het verslaan van het fascisme. Dankzij de immense offers van arbeiders, boeren en soldaten wist het Rode Leger de fascistische oorlogsmachine te breken. Meer dan 27 miljoen Sovjetburgers verloren het leven, miljoenen van hen in direct gevecht. Dit was geen veroveringsoorlog, maar een bevrijdingsstrijd door middel van klassenstrijd, gevoerd tegen een systeem van georganiseerde terreur gesteund door monopoliekapitaal.

Het fascisme ontstond niet toevallig. Het kwam voort uit een fundamentele tegenstelling: de noodzaak van het kapitalisme om de macht te behouden te midden van groeiend arbeidersverzet. Na de Oktoberrevolutie vreesden kapitalisten in heel Europa de verspreiding van het socialisme. In reactie daarop financierden en ondersteunden zij wereldwijd fascistische krachten om vakbonden neer te slaan, communisten te verbieden en alle vormen van arbeidersverzet te onderdrukken. Fascisme was geen breuk met het kapitalisme, maar het kapitalisme zonder zijn liberale masker – zichzelf verdedigend met brute kracht.

In bezet Europa en andere gebieden onder controle van de Asmogendheden organiseerde de arbeidersklasse ondergrondse netwerken, gewapend verzet, opstanden en massale mobilisaties. Hun strijd was internationalistisch en anti-imperialistisch. Toch hebben veel imperialistische machten, die het fascisme aanvankelijk toejuichten of ermee samenwerkten, sindsdien geprobeerd deze erfenis uit te wissen. De historische feiten zijn duidelijk: zonder de Sovjet-Unie en de internationale communistische beweging zou het fascisme niet verslagen zijn.

Het einde van de oorlog bracht slechts een illusie van vrede en gerechtigheid, die de voortdurende geweld, uitbuiting en ongelijkheid verborg. Terwijl de fascistische legers verslagen waren, hergroepeerde de heersende kapitalistische klasse zich snel. Zij schakelden over van openlijk fascisme naar nieuwe vormen van imperialistische overheersing. Nazi’s werden direct opgenomen in de NAVO en in geheime diensten, vooral via Operatie Paperclip, waarbij naziwetenschappers werden overgebracht naar Amerikaanse militaire en ruimtevaartprogramma’s, en via Gladio, het geheime NAVO-netwerk dat fascistische groepen in Europa bewapende en beschermde om communistische en arbeidersbewegingen wereldwijd te onderdrukken. Antikoloniale bewegingen, van Vietnam tot Algerije, werden met bruut geweld geconfronteerd door dezelfde machten die beweerden voor vrijheid te staan.

Dit imperialistische offensief na de oorlog was geen historische vergissing. Het toonde de blijvende klassenbelangen van het kapitaal: de controle herstellen, revolutie onderdrukken en wereldwijde dominantie behouden. En vandaag zetten dezelfde klassenkrachten hun offensief voort – niet alleen via oorlog en uitbuiting, maar ook via geschiedvervalsing.

9 mei is door de EU cynisch omgedoopt tot “Europadag”, in een poging om de gebeurtenis los te koppelen van haar revolutionaire, arbeidersklassewortels. Er is een gecoördineerde campagne van historische vervalsing aan de gang, waarin fascisme en communisme onhistorisch gelijk worden gesteld, het Rode Leger wordt uitgewist en NAVO en EU worden voorgesteld als erfgenamen van antifascistische waarden. Dit is geen herdenking, maar ideologische oorlogsvoering, gericht op het ontwapenen van toekomstige generaties.

Tegelijkertijd zien we dat reactionaire krachten met fascistische wortels opnieuw terrein winnen in Europa. Dit is geen spontane dreiging, maar een instrument van de heersende klasse. In tijden van crisis bevordert de burgerij reactionaire krachten om volksverzet te controleren. Migranten worden tot zondebok gemaakt. Anticommunistische wetten worden ingevoerd. Solidariteit met Palestina wordt gecriminaliseerd. Dezelfde krachten die ooit het fascisme aan de macht hielpen, voeren nu onderdrukking en anticommunistisch geweld uit in nieuwe vormen.

Tachtig jaar later is de les van 9 mei niet alleen historisch. De tegenstellingen die tot het fascisme leidden – kapitalisme in crisis, de onderdrukking van revolutie, imperialistische oorlog – bestaan nog steeds. De strijd tegen fascisme moet daarom geworteld zijn in de strijd tegen het systeem dat het voortbrengt. Antifascisme dat het kapitalisme niet uitdaagt, wordt door het systeem ingelijfd. Echt antifascisme is gebaseerd op klassenstrijd, is internationalistisch en richt zich tegen het kapitalisme, vóór arbeidersmacht, socialisme en communisme.

Nergens is dit duidelijker dan in de oorlog in Oekraïne. Dit is een conflict tussen imperialistische blokken die strijden om dominantie, controle over markten en natuurlijke hulpbronnen. NAVO, de EU en de Verenigde Staten bewapenen een kapitalistisch regime in Oekraïne terwijl ze neofascistische formaties als het Azov-bataljon verheerlijken. Tegelijk gebruikt de kapitalistische staat Rusland selectief Sovjetsymboliek om haar eigen imperialistische ambities te verbergen, terwijl ze antioorlogsprotesten onderdrukt en het pro-Sovjetgevoel, dat nog leeft onder brede lagen van de bevolking in Rusland en andere voormalige Sovjetrepublieken, kaapt.

Beide partijen gebruiken de geschiedenis om agressie te rechtvaardigen. Beide vertegenwoordigen de belangen van het kapitaal. De arbeidersklasse heeft niets te winnen bij deze oorlog. De enige principiële positie is het verwerpen van alle imperialistische kampen en het opbouwen van onafhankelijke arbeidersmacht – een zelfstandige politieke strijd voor het omverwerpen van de macht van het kapitaal.

Om 9 mei werkelijk te begrijpen, moeten we kijken naar de klassenstrijd en de materiële omstandigheden die haar vormgaven. Dat toont ons dat de krachten die het fascisme voortbrachten en eraan deelnamen vandaag nog steeds de belangen van de monopolies verdedigen. De antifascistische overwinning van 1945 werd niet behaald door neutraliteit of parlementaire oproepen, maar door revolutionaire strijd, gesmeed in de loopgraven, fabrieken en partizanenfronten. Vandaag, nu de EU militariseert, de migratiepolitiek verhardt en verzet wordt gecriminaliseerd, worden dezelfde instrumenten van klassenheerschappij geslepen. Een echt anti-imperialistisch en anti-oorlogsbeweging moet opgebouwd worden – niet op basis van moralistische oproepen, maar op basis van de materiële realiteit. Vrede is niet mogelijk onder het imperialisme. Ontwapening zal niet voortkomen uit NAVO. Gerechtigheid ontstaat niet uit een systeem dat op uitbuiting is gebouwd. Alleen een beweging die geworteld is in de behoeften en kracht van de arbeidersklasse, in communistische principes en arbeidersorganisatie, kan de waarheid onder ogen zien en strijden voor echte bevrijding.

Fascisme is geen historische afwijking, maar kapitalisme in verval, dat zich tot terreur wendt om zichzelf in stand te houden. Om het opnieuw te verslaan, moeten we het systeem dat het voedt verslaan. Dat betekent: het opbouwen van klassenmacht via collectieve organisatie van arbeiders, jongeren, migranten en alle onderdrukte volkeren in een verenigd front tegen imperialisme, oorlog en uitbuiting. Het betekent: het versterken van de Communistische Partijen die werkelijk de belangen van de arbeidersklasse vertegenwoordigen en de strijd tegen imperialisme en uitbuiting leiden.

9 mei moet worden heroverd, niet als een vage viering van “vrede”, maar als een dag van politieke helderheid en collectieve herinnering. We moeten de waarheid ervan onderwijzen, onze gevallen kameraden eren en leren van de tegenstellingen. Geschiedenis is niet neutraal – ze wordt gevormd in klassenstrijd. De krachten die vandaag het verleden verdraaien, doen dat om de toekomst naar hun belangen te vormen. Dat mogen we niet toestaan.

Terwijl imperialistische machten zich voorbereiden op nieuwe oorlogen, en het kapitaal zijn greep op alle aspecten van het leven verdiept, is onze taak dringend. De omstandigheden die het fascisme voortbrachten duiken opnieuw op, omdat het systeem dat ze voortbracht nooit is ontmanteld. Maar ook de volkeren strijden. De tegenstellingen van het kapitalisme worden scherper. Nieuwe generaties betreden het strijdtoneel. Laat ons herdenken door te handelen. Laat ons herinneren door te organiseren. Laat 9 mei niet alleen een dag van herdenking zijn, maar een oproep om te strijden, te weerstaan en te overwinnen.