Anticommunistisch onderwijs door de ogen van een leerling

Het is de vroege avond op een doordeweekse dag. Een zaal vol met zenuwachtige pubers wacht om de profielwerkstuk-presentaties te beginnen. De eerste twee presentaties worden plenair gedaan, een initiatief van de leerlingen en vanwege de kwaliteit van het onderzoek. Maar wat zie ik daar? Lenin en Trump op hetzelfde scherm? Ik geef ze het voordeel van de twijfel, maar helaas…

Opnieuw een gelijkstelling, waarin zowel de bolsjewieken als de trumpisten in deze visuele propaganda zogenaamd een beroep doen op de “nationale identiteit”. Onzin, gezien er geen bolsjewistische nationaliteit bestaat, en de bolsjewieken internationalisten waren in woord en daad.¹ Hoe kan het dat in het middelbaar onderwijs anticommunistische verdraaiingen als feit worden gepropageerd aan en gereproduceerd door de scholieren?

Geschiedvervalsing

Natuurlijk zijn de scholieren zelf niet verantwoordelijk voor het anticommunisme. Dit vindt zijn oorzaak in de lessen. Op de scholen geldt namelijk de regel “anticommunisme als feit, antikapitalisme als mening”. Als scholier zelf zal ik vooral voorbeelden van mijn school delen.

Een mooi voorbeeld is het kenmerkend aspect “Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme”.² De theorie van het totalitarisme is ver verwijderd van de werkelijkheid.³ Communisme en nazisme worden gelijk gesteld, en dat slaat nergens op, want de nazi’s verdeelden en onderdrukten de arbeidersklasse, terwijl het communisme streeft om het proletariaat te verenigen en te bevrijden. Toch moeten leerlingen op hun geschiedenis examen dit ‘kenmerkend aspect’ kunnen herkennen uit bronnen en gebeurtenissen. Het is dus verplicht om als leerling geschiedvervalsing als feit te benoemen.

Slogans lijken vaak ook een aantrekkelijke manier om het communisme zwart te maken. Zo herhaalt mijn geschiedenisdocent met alle liefde de zin: “Het Warschaupact is de enige alliantie die alleen zichzelf aanviel.” Ook de befaamde uitspraak “Wie de Sovjet-Unie niet mist, heeft geen hart. Wie haar terug wil, heeft geen hersenen”, duikt nog met regelmaat op. Deze zinnen hebben niets te maken met de geschiedenis. Het zijn de opvattingen van anticommunisten, meer niet. De 65% van de russen of 69% van de Kazachs die stellen dat het leven beter was onder de Sovjet-Unie lijken mij niet allen hersenloos.⁴

Ten slotte worden er ook vaak gelijkenissen getrokken tussen de westerse kolonialisten en de USSR. Toen de antikoloniale Bokseropstand werd neergeslagen, moesten de Chinezen verplicht een monument oprichten in China voor de imperialistische legers, namelijk een herdenkingsboog ter nagedachtenis aan een Duitse diplomaat. Mijn docent maakte graag de vergelijking met hoe na de bevrijding van het Rode Leger, er in heel Oost-Europa Sovjetmonumenten werden geplaatst. Blijkbaar is het verslaan van de nazi's en hun Oost-Europese handlangers hetzelfde als de koloniale onderdrukking van het Chinese volk.^5,6

Burgerlijk belang

Dit zijn natuurlijk geen problemen van een individuele school, maar van het kapitalistische onderwijs als geheel. De burgerij heeft er namelijk belang bij om het beeld dat de jeugd van het communisme heeft te schaden. De problemen van de jeugd vinden namelijk hun oplossingen in het communisme. De jongeren die zich uitspreken tegen het jeugdloon en de genocide in Gaza. Die zouden vol lof zijn voor de Sovjet-Unie die zorgde voor de arbeiders in plaats van de wapenindustrie van Israël.⁷ Als de jonge arbeiders zich verzetten tegen hun problemen, en de antwoorden vinden in het socialisme, dan kan het kapitalisme omvergeworpen worden.

De burgerij moet dus de opkomst van het communisme voorkomen uit zelfbehoud, iets wat de kapitalisten donders goed weten. Zo heeft het Amerikaanse congres in 2024 een wet ingestemd om anticommunistisch onderwijs te verplichten op middelbaar niveau.⁸ De aanleiding was een onderzoek waaruit bleek dat de jongere generaties het communisme niet verafschuwen.

In Nederland heb je deze stemmen ook. Het Europees Instituut over de Communistische Onderdrukking (EIOCO) heeft bijvoorbeeld in een artikel de vraag gesteld of we niet in West-Europa een soortgelijk onderzoek moeten doen als in Amerika.⁹ Gewoon om te kijken of het communisme nog gehaat wordt. Mochten de jongeren het communisme niet haten met hart en ziel, dan zal de propaganda in de lokalen verder toenemen.

Het houdt natuurlijk niet op met alleen anticommunisme, dit gaat schaamteloos gepaard met militaristische propaganda om uw kinderen klaar te stomen als brave soldaatjes in dienstplicht. Zo bestaat er ook de stichting Atlantische Commissie. De naam verraadt hun doel, het imperialisme rechtvaardigen onder het mom van ‘trans-Atlantische veiligheid’.¹⁰ Ze organiseren “nascholingen” voor docenten geschiedenis en maatschappijleer, en hebben zelfs een lesmodule voor scholieren.¹¹ Vertellen ze de waarheid? Dat er geen dreiging was van een Sovjetinvasie, of dat er oud-leden van de NSDAP onderdeel waren van de vroege NAVO-top?¹² Is er ook maar één kritische noot tegenover het NAVO-optreden in Joegoslavië? Natuurlijk niet! Sterker nog, de bombardementen van Joegoslavië worden onkritisch genoemd, met een smoesje over waarom het nodig was! En dat wil het Europees grootkapitaal uw kinderen leren!

De strijd voor écht onderwijs

In het burgerlijk onderwijs kunnen we dus stellen dat er een constante aanwezigheid is van anticommunisme. Dit is vanuit burgerlijk belang aanwezig in het kapitalistisch onderwijs, en dient de jeugd te ontmoedigen van antikapitalistische en antimilitaristische houdingen. De jeugd, die niet beter weet, zal deze standpunten dus ook herhalen. Hoe meer de arbeidersbeweging groeit, hoe verder de demonisering van het communisme. Verschillende stichtingen in dienst van het grootkapitaal doen alsof wij net zo erg waren als de nazi’s, terwijl ze de jeugd willen veranderen in het kanonnenvoer van de toekomst.

Het is aan de jeugd om de burgerlijke angst voor het communisme terecht te laten blijken. Want als de jonge arbeiders zich verenigen en verzetten tegen de bourgeoisie, dan is de toekomst socialistisch. Hierom is het voor de jeugd van belang om zich op basis van klasse te verenigen tegen het stervende systeem van burgerlijke onderdrukking. Alleen zo kan er effectief gestreden worden tegen de bourgeoisie en hun geschiedvervalsing op scholen.

1. Redactie, “De oprichting van de USSR 110 jaar geleden”. Manifest, 25 december 2022, Geraadpleegd op 11-2-2025 https://leesmanifest.nl/artikelen/de-oprichting-van-de-ussr-100-jaar-geleden/
2. https://www.geschiedenisvandaag.nu/kenmerkende-aspecten/
3. Tião Marighella, “‘Totalitarisme’ - een anticommunistische theorie”. Manifest, 22 augustus 2022, Geraadpleegd op 11-2-2025 https://leesmanifest.nl/artikelen/totalitarisme-een-anticommunistische-theorie/
4. Stewart, Will. “Back in The USSR: 64 Per Cent Of Russians Say Life Was Better in The Soviet Union Than Now”. Express.Co.Uk, 17 augustus 2016, Geraadpleegd op 19-2-2025 https://www.express.co.uk/news/world/701026/russians-life-better-soviet-union-ussr-sixty four-percent.
5. Tijmen Kohn, “Het Letse Legioen – Confrontatie van collectief geheugen”. deSpiegel, 1 april 2019, Geraadpleegd op 13-2-2025 https://www.jhsg.nl/despiegel-letse-legioen-confrontatie-collectief-geheugen/
6. Ondřej Bělíček, “How Ukraine’s Far Right Pushed Its Myths About World War II”. Jacobin, 31 december 2024, Geraadpleegd op 13-2-2025 https://jacobin.com/2024/12/ukraine-myths-wwii-nationalism-nazis
7. https://www.cia.gov/readingroom/docs/CIA-RDP80R01443R000100060007-9.pdf
8. https://www.congress.gov/bill/118th-congress/house-bill/5349
9. Patrick van Schie,“Falend Onderwijs Kweekt Over Communisme Onkundige Jongeren - EIOCO”. EIOCO, 3 maart 2020, Geraadpleegd op 11-2-2025 https://eioco.nl/nl/falend-onderwijs-kweekt-over-communisme-onkundige-jongeren/
10. https://www.atlcom.nl/
11. https://www.atlcom.nl/wp-content/uploads/2022/09/Lesmodule-75-jaar-NAVO-vwo-def.pdf
12. Gerard De Boer, “Over het Werven van Duitse Nazi’s Bij de NAVO”, Joods.nl: Nieuws Uit Joods Nederland en Israel, 19 januari 2021, Geraadpleegd op 11-2-2025 https://www.joods.nl/2021/01/over-het-werven-van-duitse-nazis-bij-de-navo/.