Anton de Kom (1898-1945) schreef in 1934 'Wij slaven van Suriname' over de geschiedenis van de koloniale slavernij in Suriname. Al sinds het boek ook in Nederland bekendheid kreeg in intellectuele kringen, barstte een discussie los over de status, het belang en de positie van de schrijver. De nadruk lag steeds - en niet ten onrechte - op de beschrijving van de koloniale wandaden en de versterking van het bewustzijn van de slaven, contractarbeiders en hun nakomelingen. Maar dat beeld is te eenzijdig.
In Nederland kreeg het boek sinds kort een vergelijkbare status als de Max Havelaar. In Suriname kregen het boek en de persoon 'Adek' al vanaf het begin een eervolle plaats in de samenleving. Wie in Paramaribo de bekende boekenzaak 'Vaco' binnengaat vindt daar een speciale hoek voor hem. Wie een rondrit door Paramaribo boekt wordt ook herinnerd aan de positieve rol die Adek speelde in Suriname. Hij is deel van de culturele en politieke opvoeding. Anton de Kom komt voor in de naam van instituties en heeft een eigen standbeeld in Paramaribo. Wie iets over de betekenis voor het bewustzijn van de Surinaamse bevolking wil weten ontkomt niet aan de bijdrage van Adek daaraan.
Suriname bestaat uit diverse bevolkingsgroepen met verschillende etnische achtergronden die er lang niet altijd in slagen om de eenheid zoals die overal wordt gepredikt in de praktijk vorm te geven. Daarvoor waren de achtergronden veelal ook te verschillend: van oorspronkelijke inheemse groepen, slaafgemaakten, tot hindoestaanse contractarbeiders. Allemaal geknecht door de koloniale heersers, maar ook allemaal verschillend van afkomst, religie, gebruiken en posities in dat koloniale land. Die eenheid wist Anton de Kom indertijd wel te smeden omdat hij niet de verschillen tussen de arbeiders benadrukte, maar de gezamenlijke vernedering door het kapitalistische koloniale gezag. Mensen van verschillende achtergrond wisten het erf van zijn huis daarom steeds meer en talrijker te vinden.
Nu er sprake is van een toenemende erkenning van zijn bijdrage aan de politieke bewustwording in Suriname neemt het eenzijdig verdraaien van zijn politieke positie, bewust of onbewust, toe en wordt het steeds belangrijker om álle facetten van zijn leven te belichten, die van raadgever en 'vakbondsman', maar ook die van anti-imperialist en communist. Hij was een man van zijn tijd (vóór en tijdens WOII) en vocht zijn strijd op meerdere borden tegelijkertijd en in onderlinge samenhang uit: een geweldig ingewikkeld, maar ook uitdagend gevecht, waarbij hij zijn rug recht hield, maar dat eindigde met zijn dood, vlak voor de bevrijding(!), in een concentratiekamp in fascistisch Duitsland, nadat hij de laatste jaren in Den Haag verbleef, waar hij en zijn gezin onder meer woonde in de Johannes Camphuijsstraat 296. Een zwarte man in door de Duitsers bezet 'wit' Den Haag die probeerde toch nog aan de kost te komen op de (vroegere) Haagsche groente- en fruitmarkt, maar die bovenal doorging met zijn communistische en internationalistische activiteiten. Uiterst moeilijke omstandigheden voor zijn gezin, maar ook een moedige politieke man die ook in Nederland onder deze omstandigheden doorging met de politieke activiteiten waar hij voor stond.
Anton de Kom alleen zien als een zeer waardevolle representant van de Surinaamse strijd tegen kolonialisme is onterecht. De Kom was bovenal anti-imperialist. Hij had bijvoorbeeld ook banden met de Communistische Partij van Indonesië, de PKI. Hij richtte zich niet alleen tot Surinaamse landgenoten, maar ook tot de Nederlandse arbeidersklasse en vrijheidsstrijders en verzetshelden elders in de wereld. Hij werkte daarom ook samen met de CPH en later CPN.
Hij deed niet alleen uit de doeken hoe de koloniale heersers hebben huisgehouden in Suriname, maar begreep dat er sprake was van internationale imperialistische uitbuiting.
Manifest geeft de komende periode een inkijk in zijn leven en dat van zijn gezin, dat veel heeft moeten lijden onder de onderdrukking door de heersende klasse. Vandaag op de website www.ncpn.nl de gevangenneming in Suriname in 1933 en zijn gedwongen terugkeer naar Nederland.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
