COP27 Egypte

“Zullen deze klimaatonderhandelingen weer het zoveelste blabla zijn?”, hoor je vaak. Laten we de inzet en de ernst niet onderschatten: deze onderhandelingen zijn een klassenstrijd op hoog niveau. Een klassenstrijd waarbij de internationale arbeidersklasse met haar vakbonden druk zet op haar overheden. Waarbij verbonden gesloten worden met de meer progressieve landen. Waarbij gesteund kan worden op goedbedoelende wetenschappers en ambtenaren. Waarbij het een globale strijd is tussen kapitalisme en de rest van de wereld, al wordt het niet openlijk benoemd.

Ik schrijf dit artikel aan het begin van de twee weken aan besprekingen en betogingen. Ik kan nog geen beoordeling geven, maar wel duiding.

De ernst van de klimaatkwestie

Ik citeer Antonio Guterres, de algemeen secretaris van de Verenigde Naties, die drukt plastisch uit wat in de wetenschappelijke rapporten van het IPCC staat: “De mensheid moet kiezen tussen solidariteit of collectieve zelfmoord. Het gaat om samenwerken of vergaan. Het is onacceptabel en schandalig dat andere crisissen, zoals de oorlog in Oekraïne, de strijd tegen de klimaatverandering naar de achtergrond hebben verdrongen.” Gelijk heeft hij.

Het IPCC stelt droogjes dat de huidige opwarming al ernstig genoeg is, en dat verdere opwarming onder de 1,5°C moet worden gehouden. Dat elke verdere emissie al te veel is. Tegen 2030 moet wereldwijd de emissie met 65% gedaald zijn, terwijl de werkelijke uitstoot nog steeds stijgt.

Wat de harde cijfers ons zeggen is dat heel het economische, kapitalistische systeem overhoop moet worden gegooid en dat we andere wegen moeten inslaan. Klimaatverandering verergert de miserie van de mensen. De laatste tien jaar is het aantal mensen dat in voedselonzekerheid leeft gestegen van 1.543.900.000 in 2014 naar 2.308.500.000 in 2021 (cijfers FAO). Een toename van bijna 50% in zeven jaar tijd.

Strijd om beloofde centen

In het Akkoord van Parijs in 2015 werd beloofd dat de rijkere landen uiterlijk in 2020 jaarlijks $100 miljard op tafel zouden leggen om de landen in het globale zuiden te steunen in mitigatie. Met mitigatie worden alle maatregelen bedoeld die de emissie van broeikasgassen verminderen. In 2016 werd slechts $58,5 miljard samengebracht, en in 2020 bleef de teller steken op $83,2 miljard. Bovendien bestaat een groot deel van deze bedragen niet uit giften, maar uit leningen aan armere landen waarover rente moet worden betaald. Dat drijft heel wat arme landen verder de armoede en schuldenspiraal in. En dit terwijl de Verenigde Staten alleen al meer dan $800 miljard besteed aan haar ‘defensie’ (lees: oorlogszucht).

De Belgische klimaatactivist Yelten Bolten melde alvast een puntje van vooruitgang in Sharm-el-Sheikh: Het zogenoemde ‘artikel 2.1C’ omtrent financiering sneuvelde. Daardoor moet niet alleen de steun aan ontwikkelingslanden klimaatvriendelijk zijn, maar geldt dat nu voor álle geldstromen: overheden, banken, verzekeraars, pensioenfondsen, ontwikkelingsbanken, particuliere beleggers, multinationals, en bedrijven uit het mkb. Al hun investeringen moeten voortaan coherent zijn met het Verdrag van Parijs.

Nieuwe strijd over Schade en Verlies

Loss and Damage zeggen de Engelssprekenden, Pertes et Préjudices voor de Fransen. De orkanen, waterbommen en overstromingen, de droogtes en de bosbranden… Klimaatrampen hebben al zoveel vernietigd. Daarom vragen armere landen compensatie van de rijkere landen. Het punt stond niet op de agenda van COP27, want de Verenigde Staten en haar bondgenoten wilde daar niets van weten. Maar toch, op zondag 6 november werd het officieel als onderhandelingspunt toegevoegd onder druk van een alliantie van landen uit het globale zuiden, met steun van progressievere landen uit het noorden.

Egypte schuift als Afrikaans land opnieuw de principes van Rio De Janeiro 1992 naar voren (UNFCCC, United Nations Framework Convention on Climate Change). Het zogenaamde internationale basishandvest waarop de klimaatonderhandelingen steunen. Dat handvest stellt duidelijk dat de rijkere landen moeten bijdragen in verhouding tot hun aandeel in de historische koolstofemissie. Maar klimaatactivisten uit India melden inmiddels dat de Verenigde Staten weer spaken in het wiel zijn aan het steken.

De kloof dichten met resultaten

Terug naar Parijs, waar in 2015 elk land werd gevraagd om haar nationale plannen tegen klimaatverandering bekend te maken. Om de vijf jaar zouden die herzien worden. De eerste herziening zou in 2020 plaatsvinden, maar werd wegens corona naar dit jaar uitgesteld. Inmiddels gaapt er een enorme kloof tussen wat er nodig is om onder 1,5°C opwarming te blijven, en de optelsom van alles wat er beloofd werd in 2015. Een herziening van klimaatplannen om de vijf jaar bleek veel te lang. Daarom werd vorig jaar in Glasgow besloten om de emissie van CO2 elk jaar te evalueren en maatregelen te nemen. Deze verwezenlijken wordt een immense strijd.

Een actueel strijdpunt is het opzeggen van het Energie Handvest Verdrag, het Energy Charter Treaty (ECT). Het ECT beschermt namelijk energieleveranciers en -bedrijven in het ontginnen en transporteren van fossiele brandstoffen. Via onwettige en duistere, private “rechtbanken” kunnen deze ondernemingen namelijk overheden aanklagen voor het nemen van klimaat- en milieumaatregelen die hun winsten in de toekomst zouden kunnen schaden. Zo klaagt energiebedrijf RWE de Nederlandse overheid aan voor €1,4 miljard wegens een klimaatwet die de ervoor moet zorgen dat alle steenkoolcentrales in 2030 zijn gesloten. Geld wat betaald wordt door de arbeidersklasse. Greenpeace wijst dat de Nederlandse overheid overweegt uit het ETC te stappen. Laten we zorgen dat dit ook gebeurt, want dit onrechtvaardig energieverdrag vernielt het klimaat, terwijl de arbeidersklasse er voor opdraait.