De inter-imperialistische confrontatie tussen de Euro-Atlantische machten (VS, NAVO en EU) en Rusland in Oekraïne legt onontkoombaar het bestaan bloot van ernstige ideologisch-politieke meningsverschillen en chronische tegenstellingen in de internationale communistische beweging.
De Russische invasie en de oorlog in Oekraïne brengen nadrukkelijk de misvatting aan het licht die in een deel van de communistische beweging bestaat over de kwestie van het imperialisme. Een aantal zelfbenoemde ‘communistische’ krachten is niet in staat, of vermijdt opzettelijk, om imperialisme volgens leninistische criteria op te vatten. In plaats daarvan koppelen zij economie los van politiek, zien zij over het hoofd dat de concurrentie tussen de monopolies aan de basis ligt van de verscherping van internationale conflicten en richten zij zich eenzijdig op de agressieve buitenlandse politiek van bepaalde staten en allianties (bijv. VS, NAVO en EU).
Op deze manier wordt ‘imperialistische agressie’ eenzijdig geïnterpreteerd, waarbij misleidende theorieën worden gecultiveerd over een ‘multipolaire wereld’ waarin vele machtscentra elkaar controleren, wat resulteert in een... ‘vreedzame wereld’. Deze perceptie verspreidt onder de arbeidersbeweging en de bevolking de illusie dat een ‘niet-agressief’, zogenaamd ‘vreedzaam’ kapitalisme mogelijk is.
Bepaalde misvattingen over de leninistische theorie van het imperialisme zijn te vinden in recente artikelen, analyses en verklaringen van communistische partijen en groepen over de oorlog in Oekraïne:
- Zij interpreteren imperialisme door economie en politiek van elkaar te scheiden. Zij richten zich dus op de politieke kenmerken van landen (militaire interventies, agressief buitenlands beleid, ongelijkheid in beleids- en besluitvorming, enz.) en stellen het overheersende element en de economische essentie van het imperialisme, namelijk de vorming en dominantie van het monopolie, op de tweede plaats.
- Zij bezien de rangorde van landen in de imperialistische piramide schematisch en ongewijzigd, alsof de tijd stilstaat en er niet voortdurend herschikkingen zijn binnen de context van de ongelijke ontwikkeling van het kapitalisme. Zo worden, bijvoorbeeld, kapitalistische staten die niet aan de top van de imperialistische piramide staan, praktisch ‘vrijgesproken’ van hun deelname aan de vorming en uitvoering van een agressief buitenlands beleid.
- Zij realiseren zich niet, of erger nog, vermijden te beseffen dat uit de economische essentie van het imperialisme (het monopolie) de gemeenschappelijke kenmerken van alle kapitalistische landen voortkomen, ongeacht de kwantitatieve en kwalitatieve verschillen die dialectisch naast elkaar bestaan.
- Zij geven voorrang aan de vorming van ‘anti-imperialistische/antifascistische fronten’ door de strijd van de volksbeweging los te koppelen van het doel de macht van het kapitaal omver te werpen. Zo wordt de fundamentele tegenstelling (kapitaal-arbeid) vervangen door andere vormen (imperialisme versus anti-imperialisme, fascisme versus antifascisme) die op hun beurt leiden tot allianties die ontdaan zijn van hun sociale klasse-inhoud.
Het bovenstaande draagt bij aan de ‘geboorte’ van antidialectische, opportunistische verhalen over ‘goede’ en ‘slechte’ imperialisten, over ‘anti-imperialistische’ blokken met China en Rusland als leiders, over de ‘democratisering van de internationale betrekkingen’, enz., verhalen die uiteindelijk – onder verschillende voorwendselen (bijv. "bescherming/bevrijding van het volk van Donbas", "denazificatie/demilitarisering van Oekraïne", enz.) – de arbeidersklasse oproepen zich te mobiliseren onder vlaggen die vreemd zijn aan haar eigen belangen. (…)
Helaas heeft een aantal communistische partijen verzuimd de juiste conclusies te trekken uit de inter-imperialistische crisis in Oekraïne. Een paar van hen gingen zo ver dat ze de Russische invasie een "legale militaire actie" noemden, terwijl andere deelnamen aan openlijk pro-Russische bijeenkomsten waar de rode vlag met sikkel en hamer naast tsaristische symbolen prijkten (bijv. de vlag van de ‘volksrepubliek Donetsk’).
Het wordt duidelijk dat de krachten die dergelijke standpunten innemen, niet begrijpen dat, net als machtsverhoudingen, allianties in het imperialistische systeem tijdelijk zijn en voortdurend veranderen. Het is niet de taak van de communistische beweging om te proberen een rol te spelen in de verhoudingen tussen de imperialisten door de kant van de een of de ander te kiezen. "De arbeidersklasse zal, als zij welbewust is, geen enkele groep van imperialistische roofdieren steunen", schreef V.I. Lenin in zijn uitzonderlijke werk Onder een valse vlag (1915) en onderstreepte: "De hedendaagse democratie zal zichzelf alleen trouw blijven als zij zich noch bij de ene noch bij de andere imperialistische bourgeoisie aansluit, alleen als zij zegt dat de twee partijen even slecht zijn, en als zij de nederlaag van de imperialistische bourgeoisie in elk land wenst. Ieder ander besluit zal in werkelijkheid nationaalliberaal zijn en niets gemeen hebben met waarachtig internationalisme. (...) In werkelijkheid kan er nu geen sprake van zijn dat de huidige democratie in het kielzog van de reactionaire imperialistische bourgeoisie treedt, van welke ‘kleur’ deze laatste ook moge zijn."
De opvatting van ‘de minst agressieve imperialist steunen’ is totaal anti-leninistisch en tegen de belangen van het volk. Ja, natuurlijk is de NAVO de meest misdadige, de meest barbaarse imperialistische alliantie sinds de Tweede Wereldoorlog met tientallen bloedige interventies in het Midden-Oosten, de Balkan en Noord-Afrika. Ja, de regeringen van de VS, met de medeplichtigheid van de EU, zijn en blijven de grootste vijand van de menselijke vrede. Ja, de strijd tegen de imperialistische allianties van NAVO en EU is actueler en noodzakelijker dan ooit. Maar dit alles doet niets af aan de objectieve rol van het kapitalistische Rusland als een machtige imperialistische mogendheid die concurreert met het Euro-Atlantische blok. En als imperialistische macht, is Rusland ook een vijand van de belangen van het volk.
Het voorbeeld van Lenin, die aantoonde dat de arbeidersklasse absoluut geen reden heeft om zich achter de aspiraties van de ene of de andere imperialist te scharen, is uiterst relevant. In Onder een valse vlag schreef hij: "Een land bezit, laten we zeggen, drie vierde van Afrika, terwijl een ander land een vierde bezit. Een nieuwe verdeling van Afrika is de objectieve inhoud van hun oorlog. Welke kant moeten we succes wensen? (...) Het is niet de taak van de huidige democratie om het eerste land te helpen zijn ‘recht’ op drie vierde van Afrika te doen gelden, noch om het tweede land te helpen (ook al ontwikkelt het zich economisch sneller dan het eerste) om die drie vierde over te nemen."
Is er iemand die gelooft dat het huidige Rusland van grote monopolies (vooral in de energiesector), expansieve kapitaaluitvoer en financiële oligarchie tegen de NAVO is om het ‘internationale recht’ te steunen? Is er iemand die werkelijk gelooft dat het huidige kapitalistische Rusland, geregeerd door de politieke ‘studenten’ van Jeltsin, Sobtsjak en andere contrarevolutionairen, Oekraïne is binnengevallen om de bevolking van Donbas te redden van de Oekraïense nazibataljons? Is er iemand die werkelijk gelooft dat de Russische troepen die momenteel in Oekraïne vechten, een soort van... ‘anti-imperialistische plicht’ vervullen tegen de Euro-Atlantische strijdkrachten?
De koers van het kapitalistische Rusland sinds de overheersing van de contrarevolutie is min of meer bekend. Wij herinneren eraan dat de huidige rivaal van de NAVO ooit een bondgenoot van het Noord-Atlantisch Verdrag was. In 1994 trad Rusland toe tot het ‘Partnerschap voor de Vrede’ van de NAVO. In 1997 ondertekenden Moskou en Washington de ‘oprichtingsakte’ van de samenwerking. In 2002, onder het presidentschap van Vladimir Poetin, werd de ‘NAVO-Rusland Raad’ opgericht, ook bekend als de Verklaring van Rome. In die tijd was de macht van het Russisch kapitaal niet van hetzelfde niveau als nu. Door de jaren heen stabiliseerde de Russische bourgeoisie zich en versterkte ze haar gezag in binnen- en buitenland. Russische monopolistische groepen accumuleerden kapitaal en breidden hun zaken aanzienlijk uit. Naarmate Rusland zijn positie in de imperialistische piramide verbeterde en in staat werd met de VS en de EU te concurreren, sloeg het buitenlands beleid van Moskou een nieuwe weg in, die van de machtsstrijd en het gevecht met de Euro-Atlantische krachten. De agressieve uitbreiding van de NAVO naar Oost-Europa en de Baltische staten heeft zeker een cruciale rol gespeeld bij de vormgeving van het nieuwe buitenlandse beleid van Rusland.
In februari 2007, tijdens zijn beruchte toespraak op de Veiligheidsconferentie van München, maakte Vladimir Poetin de strategische intentie van de Russische bourgeoisie duidelijk om nog actiever en agressiever haar opwaardering in het internationale imperialistische systeem te doen gelden en de invloed van het Russische kapitaal in de rest van de wereld uit te breiden. De escalatie van de rivaliteit nam in 2008 de vorm aan van een gewapend conflict met de oorlog in Georgië en de afscheiding van Zuid-Ossetië en Abchazië. De – door de VS en de EU gesteunde – Oekraïense staatsgreep (Euromaidan) vond vijf jaar later plaats, kort daarop gevolgd door de annexatie van de Krim door Rusland. Het voorgaande leidde tot een hoogtepunt van de inter-imperialistische rivaliteit tussen Moskou en de Euro-Atlantische mogendheden, iets wat vandaag tot uiting komt in de oorlog in Oekraïne.
De zogenaamde ‘communistische’ krachten die openlijk of heimelijk de arbeidersklasse oproepen om de kant van de Russische ambities te kiezen, gebruiken het ongegronde argument dat een mogelijke Russische overwinning in Oekraïne leidt tot een ‘nederlaag’ (of ‘terugtocht’) van de NAVO, het Euro-Atlanticisme, enz. Waar komt deze conclusie vandaan? Zelfs als de oostelijke uitbreiding van de NAVO stopt, heeft de Russische invasie al een mobilisatietendens veroorzaakt in het Euro-Atlantische kamp, een stijging van de militaire uitgaven en de herbewapening van Duitsland. Tegelijkertijd hebben pro-NAVO krachten in Zweden en Finland de gelegenheid gevonden om de toetreding van hun landen tot de imperialistische alliantie te bevorderen en te promoten. De woorden van de voormalige militaire bevelhebber van de NAVO, admiraal James Stavridis, zijn kenmerkend: "Vladimir Poetin is misschien wel het beste wat het NAVO-bondgenootschap ooit is overkomen", zei hij in een recent interview, waarbij hij onderstreepte dat de Russische invasie in Oekraïne het Westen ertoe heeft aangezet zijn defensie te versterken.
De fundamentele conclusie is deze: de arbeidersklasse en de bevolking hebben niets te winnen bij de overwinning van de ene of de andere imperialistische macht. De essentie van elke oorlog is welke klasse hem voert, met welk doel en in welk stadium van de historische ontwikkeling. Dit is het kompas voor de communistische beweging, om de historische ervaring te benutten en de werkelijkheid te interpreteren met de onschatbare marxistisch-leninistische theorie als leidraad.
Terwijl de imperialistische oorlog in Oekraïne voortduurt met onvoorspelbare gevolgen voor het Oekraïense en Russische volk, ligt de hoop in de houding van een aantal communistische en arbeiderspartijen die de imperialistische aard van het conflict belichten, de misdadige plannen van de VS-NAVO-EU en de onaanvaardbare Russische invasie veroordelen en weigeren een keuze te maken tussen imperialisten.
Dit standpunt wordt nauwkeurig en duidelijk weergegeven in de gemeenschappelijke verklaring, die is uitgegeven op initiatief van de Communistische Partijen van Griekenland (KKE), Turkije (TKP), Mexico (PCM) en de Communistische Partij van de Arbeiders van Spanje (PCTE), en mede is ondertekend door 68 Communistische Partijen en Jongerenorganisaties (waaronder de NCPN en CJB, nvdr). De conclusie van de verklaring (op 3 maart gepubliceerd op SolidNet.org) bevat de kern van wat het standpunt van de communisten in de imperialistische oorlog moet zijn: "Het belang van de arbeidersklasse en de bevolking vereist dat wij het klassencriterium versterken bij het analyseren van de ontwikkelingen, dat we onze eigen onafhankelijke weg tegen de monopolies en de burgerlijke klassen uitstippelen, voor de omverwerping van het kapitalisme, voor de versterking van de klassenstrijd tegen de imperialistische oorlog, voor het socialisme, dat nog altijd even actueel en noodzakelijk is."
Bron: In Defence of Communism (idcommunism.com).
Vertaling: Louis Wilms.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
