De oprichting van de USSR 100 jaar geleden

Op 30 december 1922, kwamen 2215 gedelegeerden van de Russische, Oekraïense, Transkaukasische en Wit-Russische Sovjetrepublieken samen in Moskou. Daar besloten zij tot de oprichting van de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR). Dit gebeurde in navolging van de grote Socialistische Oktoberrevolutie van 1917 en de overwinning van de arbeidersklasse in de burgeroorlog en de buitenlandse interventie (meer dan 15 landen stuurden legers in een poging de revolutie in de kiem te smoren). We publiceren hier de oprichtingsvertaling van de Sovjet-Unie die de gedelegeerden op 30 december 1922 goedkeurden. Daarin worden de redenen voor de oprichting van de Sovjet-Unie toegelicht.

Wat opvalt aan de oprichtingsverklaring hieronder is dat er nergens een spoor ter merken is van chauvinistische argumenten over een ‘gezamenlijke etnische, culturele of historische achtergrond’ of iets dergelijks. De oprichtingsverklaring van de USSR straalt het principe van proletarisch internationalisme uit.

Dit staat in schril contrast met de huidige situatie in die regio. Sinds de contrarevolutie rond 1991, met het herstel van het kapitalisme en het uiteenvallen van Sovjet-Unie, zijn chauvinisme, nationalisme, racisme, discriminatie en fascisme weer opgedoken. Een reeks (gewapende) conflicten en oorlogen hebben zich voorgedaan, niet alleen in Oekraïne, maar ook tussen Armenië en Azerbaijan, Kirgizië en Tadzjikistan, Georgië en Rusland etc. (vaak met op de achtergrond bemoeienis van diverse imperialistische machten). Dit terwijl de mensen in deze regio – die verschillende talen, culturen en historische achtergronden hebben – bijna 70 jaar lang vredig samenleefden in het socialisme.

De oprichtingsverklaring van de USSR is daarom niet alleen interessant vanuit historisch oogpunt, maar is juist ook interessant in relatie tot het heden en de toekomst. Het kapitalisme en imperialisme zijn gebaseerd op het winstbejag van de kapitalisten, de eigenaren van de grote monopolies, die onderling concurreren om de controle over markten, grondstoffen, transportroutes en invloedsferen. De staat, die in het kapitalisme de belangen van de kapitalistenklasse vertegenwoordigd, gaat zelfs gewapende conflicten aan om die belangen te verdedigen. De werkende klasse is het slachtoffer. Maar een alternatief is mogelijk. Wanneer de werkende klasse haar lot in eigen hand neemt, kan zij zich inzetten voor de opbouw van een maatschappij vrij van uitbuiting, oorlog, armoede, onderdrukking van vrouwen en etnische minderheden etc. Zo’n maatschappij had men ook in 1922 voor ogen met de onderstaande oprichtingsverklaring, die duidelijk geïnspireerd is door de leus ‘proletariërs aller landen verenigt u!’ en de waarden die eigen zijn aan de arbeidersbeweging, zoals solidariteit, gelijkwaardigheid en proletarisch internationalisme.

Overigens zal het Partijbestuur van de NCPN binnenkort, naar aanleiding van dat het 100 jaar geleden is sinds de USSR werd opgericht, een verklaring uitbrengen die ingaat op de historische betekenis van de Sovjet-Unie en lessen die we kunnen trekken uit de ervaringen met de socialistische opbouw, de successen en de tekortkomingen.

Verklaring over de oprichting van de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken

Sinds de oprichting van de Sovjetrepublieken zijn de staten van de wereld in twee kampen verdeeld: het kamp van het kapitalisme en het kamp van het socialisme.

Daar, in het kamp van het kapitalisme, is er nationale vijandschap en ongelijkheid, koloniale slavernij en chauvinisme, nationale onderdrukking en pogroms, imperialistische wreedheden en oorlogen.

Hier, in het kamp van het socialisme, is er wederzijds vertrouwen en vrede, nationale vrijheid en gelijkheid, vreedzaam samenleven en broederlijke samenwerking tussen volkeren.

De jarenlange pogingen van de kapitalistische wereld om het nationale vraagstuk op te lossen door de vrije ontwikkeling van de volkeren te combineren met het systeem van uitbuiting van de mens door de mens zijn vruchteloos gebleken. Integendeel, de wirwar van nationale tegenstellingen groeit en bedreigt het bestaan van het kapitalisme zelf. De bourgeoisie bleek niet in staat om samenwerking tussen volkeren te ontwikkelen.

Het is alleen in het kamp van de Sovjets, alleen onder de omstandigheden van de dictatuur van het proletariaat, waar de meerderheid van de bevolking zich achter schaart, dat het mogelijk is gebleken om nationale onderdrukking bij de wortel uit te roeien, een sfeer van wederzijds vertrouwen te scheppen en de basis te leggen voor de broederlijke samenwerking van de volkeren.

Alleen dankzij deze omstandigheden zijn de Sovjetrepublieken erin geslaagd de aanvallen van de imperialisten van de hele wereld, zowel intern als extern, af te slaan. Alleen dankzij deze omstandigheden zijn zij erin geslaagd de burgeroorlog effectief te beëindigen, hun bestaan te veilig te stellen en een begin te maken met vreedzame economische activiteit.

Maar de jaren van oorlog zijn niet voorbijgegaan zonder sporen achter te laten. Verwoeste velden, stilgevallen fabrieken, gedecimeerde productiekrachten en uitgeputte economische middelen – allemaal de erfenis van de oorlog – maken de geïsoleerde inspanningen van de individuele republieken voor economische opbouw onvoldoende. Herstel van de nationale economie bleek onmogelijk zolang de republieken afzonderlijk zouden bestaan.

Anderzijds maken de instabiliteit van de internationale situatie en het gevaar van nieuwe aanvallen de vorming van een verenigd front van de Sovjetrepublieken tegenover de kapitalistische omsingeling onvermijdelijk.

Tenslotte zet de structuur van de Sovjetmacht zelf, internationalistisch door zijn klassenkarakter, de werkende massa's van de Sovjetrepublieken ertoe aan zich te verenigen in één socialistische familie.

Al deze omstandigheden maken het noodzakelijk dat de Sovjetrepublieken zich verenigen in één federale staat die zowel de externe veiligheid als de interne economische voorspoed en de vrijheid van nationale ontwikkeling van volkeren kan garanderen.

De wil van de volkeren van de Sovjetrepublieken, die onlangs op de congressen van hun sovjets bijeen zijn gekomen en unaniem besloten tot de oprichting van de ‘Unie van Socialistische Sovjetrepublieken’, is een waarachtig bewijs dat deze Unie een vrijwillige vereniging is van volkeren met gelijke rechten, dat elke Republiek de vrijheid van afscheiding van de Unie is gegarandeerd, dat de Unie openstaat voor alle – bestaande en toekomstige – socialistische Sovjetrepublieken, dat de nieuwe federale staat een waardige bekroning is van de in oktober 1917 gelegde fundamenten voor vreedzame samenleving en broederlijke samenwerking tussen volkeren, dat hij zal dienen als een trouw bolwerk tegen het wereldkapitalisme en een verdere belangrijke stap voorwaarts naar de vereniging van de arbeiders van alle landen in een Socialistische Wereldsovjetrepubliek.

Dit alles ten overstaan van de gehele wereld verklarend en plechtig de onveranderlijkheid proclamerend van de grondslagen van de Sovjetmacht, zoals deze zijn uitgedrukt in de grondwetten van de Socialistische Sovjetrepublieken, die ons gemandateerd hebben, besluiten wij, de afgevaardigden van deze Republieken, op basis van het aan ons verleende mandaat, hierbij het Verdrag tot oprichting van de ‘Unie van Socialistische Sovjetrepublieken’ te ondertekenen.

Bron: oorspronkelijke verklaring in Russisch. Geraadpleegd voor de vertaling is ook de Engelse vertaling in: Sixty years of the Union 1922-1982: a collection of legislative acts and other documents, Progress, p. 162-163.