De werkelijke cultuurbarbaren

In het jaar 410 stonden de zogenaamde barbaarse Visigoten voor de poorten van Rome. De stad die eeuwenlang het centrum was van het Romeinse Rijk. Daar had ooit een handje vol rijke families half Europa in hun bezit en lieten zij hun macht blijken door enorme bouwwerken te realiseren, zoals vele paleizen, tempels, theaters, badhuizen en triomfbogen. Natuurlijk allemaal gebouwd over de ruggen van vele slaven en het (Romeinse) proletariaat. In de vierde en zeker in het begin van de vijfde eeuw was er van Rome, zoals wij ons haar voorstellen in haar hoog klassieke periode, nog maar weinig over. Het centrum van aanzien was vanaf keizer Constantijn I in 330, 850 kilometer naar het oosten verschoven.

Het idee dat er barbaren zouden zijn in Europa kennen we al vanaf de klassieke Griekse beschavingen. Het woord ‘barbaar’ is een onomatopee (klanknabootsing) van de onverstaanbare talen die de vreemdelingen van achter de Alpen spraken en in de oren van de Grieken als gebrabbel klonken. Toch kennen we de barbaren in de kunsten het best van de plundering van Rome door de Visigoten, waar de zogenaamd hoge beschaving werd vernietigd door ‘barbaarse en naakte wildemannen.’ Ook door burgerlijke historici uit de negentiende eeuw werd de toon gezet: het imperium brengt de beschaving onder de barbaarse volkeren en barbaren staan altijd op de loer om het imperium te breken. De victorianen schetsten maar al te graag het beeld van stammen uit Afrika, Amerika, Azië en Oceanië als barbaars en kenden zichzelf een status van opperste beschaafdheid toe. Zij beschouwden deze inheemse volkeren niet als onderdrukt, maar zagen deze mensen als beesten die opgevoed dienden te worden. Dit belachelijke racistische idee werd gebruikt om bijvoorbeeld de genocides in New South-Wales (1790-1920) door de Britse overheid aan het thuisfront te verkopen als louter noodzaak. De valse tegenstelling tussen de zogenaamde barbaren en de onderdrukkers zat er inmiddels goed in.

Tijdens de commune van Parijs in 1871, beschrijft de burgerlijk Franse schrijver Gustav Flaubert de arbeiders als volgt: ‘‘Die massa is een immoreel barbaars beest, het zijn echte wilden.’’ Tijdens de Spaanse revolutie, die bekampt wordt door het fascisme, schrijven de Spaanse bisschoppen in 1936: ‘‘Deze revolutie is barbaars, want ze vernietigt het werk van eeuwen beschaving.’’ Van Visigoten, onderdrukte volkeren, arbeiders, naar revolutionairen; allen worden neergezet als barbaren.

Wie zijn echter de huidige barbaren van Nederland? Wie trachten het licht te doven en progressie in het donker te laten tasten? Zijn het de vluchtelingen die vluchten uit de door de imperialisten vernietigde landen? De werkende klasse? De communistische partij? De Islam misschien? Wel nee. Om maar een voorbeeld te noemen van een echte barbaar, een cultuurbarbaar wel te verstaan, kunnen we kijken naar voormalig staatssecretaris cultuur, onderwijs en wetenschap: Halbe Zijlstra. Op 10 juni 2011 maakte hij een historisch ongekende cultuurbezuiniging bekend van maar liefst 200 miljoen euro. In twee jaar tijd werden decennia van culturele opbouw wegbezuinigd. Honderden door de staat gesubsidieerde culturele instellingen gingen ten onder, waar nog veel meer banen bij verloren gingen, om nog maar niet te spreken van alle mensen die op drift raakten in de culturele woestijn die achterbleef. ‘‘Niemand is veilig’’, was de uitspraak en het motto van deze cultuurbarbaar. Dat hebben we gemerkt. (Pop)podia, theaters, ateliers, studio’s, grote en kleine festivals, sociaal-culturele werkplekken, culturele fondsen, MCN (Muziek Centrum Nederland), productiehuizen en nog veel meer: ze verdwenen sneller dan dat Visigoten plunderen konden.