Het beeld van een klasse

Op 2 juni 2023 werd op het stationsplein van Rotterdam het bronzen beeld ’Moments contained’ van de Brits-Caribische kunstenaar Thomas J. Price onthuld. Het standbeeld is een vier meter hoge vrouw die een eigentijds en alledaags persoon portretteert, maar met haar nonchalante houding en suggestief trotse gezichtsuitdrukking, toch niets anders dan de aandacht en zelfs enige bewondering opeist. Of zoals de Price het zelf ziet: ‘’Stoïcijns, weerbaar en kwetsbaar’’. In het eerste opzicht een plausibel idee om een standbeeld op zo’n prominente plek te plaatsen, per dag lopen duizenden werkers van en naar werk langs een standbeeld dat veel van diezelfde werkers uitbeeldt. Realisme in haar puurste vorm. Voor wie bewust is van haar klasse, geniet het beeld zelfs van een treffend proletarisch allure.

Echter; er is meer aan de hand dan alleen het oog kan zien, want het beeld van Price is niet zonder kennisneming van de actualiteit geplaatst. Het zal weinig lezers ontgaan zijn dat in de afgelopen jaren vele beelden in opspraak zijn geraakt en omvergeworpen. Sinds de racistisch gemotiveerde moord op George Floyd door de Amerikaanse politie in 2020, is de bewustwording van het hoge aantal koloniale en reactionaire standbeelden, die het straatbeeld bevlekken, toegenomen. Vooral het figuur van de half-mythische, moordlustige en fanatieke kolonist Columbus moest het ontgelden. Al snel volgden ook veel standbeelden van Amerikaanse slavenhouders en notabelen van de Amerikaanse Confederatie tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Het neerhalen van deze beelden was bijna altijd spontaan of zeer klein georganiseerd, maar uitgevoerd door de onderdrukte massa’s zelf. Ook in Australië, het Verenigd Koninkrijk, Canada en in Latijns-Amerika, zijn dezelfde soort gevallen bekend.

Het zal niemand ontgaan zijn dat ook in voormalig socialistische republieken, die eind jaren tachtig zijn omvergeworpen en waar het kapitalisme zijn verwoestende intrede heeft gedaan, veel met de vernietiging van standbeelden te maken heeft gehad. Toch hadden de burgerlijke autoriteiten van deze landen sterk te kampen met verzet vanuit de desbetreffende bevolkingen. De beelden van Lenin, maar sterker nog, die van helden uit de grote antifascistische oorlog, worden door velen geliefd en beschermd. In deze gevallen zijn het juist de burgerlijke autoriteiten en niet de bevolking zelf die het initiatief neemt tot verwijdering en sloop. Ondanks het verzet waar de autoriteiten op stuiten zijn alleen al in 2016 in Oekraïne 1.320 standbeelden uit de socialistische periode verwijderd. Men kan invullen dat het aantal gevallen beelden nu veel hoger ligt. Ook moge duidelijk zijn waarom kapitalistische regeringen het antifascistische en socialistische karakter van deze monumenten niet langer kunnen verdragen.

Is het standbeeld op het stationsplein te Rotterdam een oprecht antwoord in de beeldenstrijd van onze tijd? Helaas niet, wellicht wel in beeld, maar geenszins in karakter. Het zijn niet de Rotterdamse inwoners of haar progressieve vertegenwoordigers geweest die het beeld hebben opgetrokken. Wat de beweegredenen ook waren, het was de beruchte kapitalistische familie Van der Vorm die het initiatief nam. Het is hun kijk op, hun ode aan de stad en dus arrogant en haast pervers van karakter. Price vraagt zichzelf af: "So who does society value? Who gets to be seen? Who gets to be represented?" Het antwoord blijft helaas uit, de vraag wordt immers niet aan ons gesteld, maar aan zijn opdrachtgevers. Daarom kan het standbeeld ‘Moments contained’ bovenal niet zijn wat het suggereert te zijn; een vernieuwing, een vertegenwoordiging en een antwoord van de huidige samenleving. Een standbeeld staat niet stil, het is een beeld van een klasse.