Kleine en grote drama’s

Waar ik het nu over wil hebben, daar heb ik eerst wel even over nagedacht. Het zijn – als het over woord en geschrift gaat – moeilijke tijden. Zij kunnen tegenwoordig zomaar verkeerd begrepen worden. Maar als je er zeker van bent dat jouw hart op de goede plaats zit, dan hoef je daar ook geen moordkuil van te maken. Nog niet zo lang geleden zag ik op de televisie een drietal mensen die spraken over een film (of documentaire) over migratie en vluchtelingen. Het waren twee vrouwen en een man. De vrouwen hadden een vluchtelingen-verleden: een land in het Midden-Oosten. De man was de filmmaker en gezien zijn uiterlijk oorspronkelijk ook met een migranten-achtergrond. Niet iets bijzonders eigenlijk. Maar dan zegt de ene vrouw iets, voor de meeste mensen misschien ook wel niets bijzonders. Maar voor mij is het een van die heel vele uitspraakjes waardoor er iets gaat borrelen. Zij noemde iets uit een ‘reality-programma’, waar een substantieel aantal kijkers iets vermakelijks in lijkt te zien. Daarin was een opmerking over vluchtelingen gemaakt en hun bezit van iPhones.

Ik kan het me best voorstellen als men zich als inwoner van Nederland – als ex-vluchteling of nazaat van vluchtelingen – zich daaraan ergert. Zoals aan zoveel andere zaken. Door de jaren heen heb ik al heel wat gehoord en gelezen. Ergernissen, kwaadheid zelfs, over ‘Nederland’ en ‘de Nederlanders’. Een opmerking als ‘u spreekt goed Nederlands’ of ‘waar komt u vandaan?’, kan grote verontwaardiging oproepen en racistisch gevonden worden. Tenminste bij die mensen die hun zegje op televisie en in opiniebladen kunnen doen. Ooit zei de aangetrouwde koningin - elite-immigrant - dat dé Nederlander niet bestaat en gebruikte als een van de typeringen de Nederlander die na het veroorzaken van een aanrijding doorrijdt… Zo, die kon ‘de Nederlander’ toen in de zak steken! Echter ook kwalificaties als dat Nederlandse niet gastvrij zijn, zoals eerder een via Kenia uit Somalië naar Nederland gevluchte generaalsdochter die in een interview liet optekenen dat Nederlanders ‘kil en akelig’ zijn, heel anders dan de mensen in haar geboorteland, waar toen al jarenlang een hevige burgeroorlog woedde.

Naar aanleiding van dat laatste schreef ik toen naar het betreffende blad een ingezonden stukje dat eindigde met de mening dat mevrouw de generaalsdochter maar uitgezet moest worden en dat er een stuk of wat vliegtuigen met arme stakkers uit dat land voor in de plaats naar ons land moesten komen. Uiteraard werd dat niet geplaatst.

Ik heb twee ergernissen. Het brengen van een stemming dat het Nederlandse volk eigenlijk niet deugt, en racistisch is. En daarmee bedoelt men dan niet zichzelf en zij die door hen als soortgenoten gezien worden. Zij, de mensen die deugen, zullen zoiets namelijk nooit doen… De andere ergernis is dat de oorzaken van vluchtelingen- en migrantenstromen nauwelijks aan bod komen: de grote problemen van de ongelijkmatige ontwikkeling van het kapitalisme.

In Nederland zijn grote groepen buitenlandse arbeiders en hun nazaten in Nederland blijven wonen. Ook zijn er in de loop der jaren grote aantallen vluchtelingen in Nederland komen wonen. Uit veel verschillende landen, met heel veel verschillende talen. Talen die heel veel in klank en geschrift van het Nederlands verschillen. Toch zijn al die kinderen hier naar school geweest en hebben allemaal Nederlands geleerd en alle schoolvakken in onze taal geleerd. Dat mag best een grote prestatie van de onderwijzers in ons land genoemd worden. Ondanks dat er politieke partijen opkwamen die van vluchtelingen en migranten op een negatieve wijze een groot punt maakten, ondanks het feit dat er nu meerdere van die partijen opereren, is het in ons land nooit echt op grote anti-vluchtelingen en racistische opstanden gekomen. Acties tegen de komst van asielcentra zijn meestal plaatselijk en gering van omvang.

Wat wel waar is, en eigenlijk nooit genoemd wordt, is het grote aantal mensen die zich inzetten voor vluchtelingen. De vele vrijwilligers in dit land die mensen die van heinde en verre hier naartoe gekomen zijn begeleiden, de helpende hand bieden, en ze wegwijs maken in dit voor hen vreemde land. De prominente deugers in de media mogen dan de sfeer bepalen, dat wij – niet zij dus – helemaal niet gastvrij zijn en helemaal niet antiracistisch zijn. De echte deugers, die hun betrokkenheid in daden omzetten en zichzelf niet op de borst slaan, komen in de documentaire echter niet voor. Ook dat is Nederland!

Nu er de komende tijd in Nederlandse gemeenten nieuwe asielzoekerscentra zullen komen, kunnen we weer plaatselijke tegenstand verwachten. Televisiezenders zullen er beelden van laten zien, kranten zullen erover berichten. Prominenten – ook zij die schuldig zijn aan het sluiten van bibliotheken en het toeslagen schandaal – krijgen dan weer volop de gelegenheid om in het openbaar van hun menselijkheid en hun inclusieve inborst te getuigen. Maar over de oorzaken zullen zij zwijgen. Jazeker, over klimaatverandering zal ook gesproken worden, maar niet in relatie tot de gevolgen die het voor vele honderden miljoenen mensen in de wereld heeft. Zij zullen vluchtelingen niet in verband brengen met imperialistische oorlogen om invloed en grondstoffen. Ook zullen zij het niet willen hebben over het kapitalistisch systeem dat met zijn winsthonger in grote delen van de wereld de volkeren met de grootste negatieve gevolgen, zoals extreme droogte en overstromingen, ervan opzadelt. Waardoor zeer velen – en dan niet alleen de mensen uit de middenklassen – maar vooral ook de armsten nog meer op drift raken. Ook zij zullen proberen een heenkomen te vinden. Op de vlucht van kapitalisme naar kapitalisme…

Dit immense probleem is onder kapitalistische verhoudingen niet op te lossen. Alles zal geprobeerd worden om dit buiten de discussie te houden. Men zal kleine rampen, zoals veroorzaakt door onfatsoen, onwetendheid en provocatieve uitspraken van woordvoerders van partijen die men populistisch noemt, zodanig uitvergroten om over de grote rampen waardoor de allergrootste vluchtelingenstromingen op gang zullen komen niet te hoeven praten.