De Klimaatconferentie van Bakoe 2024, ook wel COP29, liet zich vooral kenmerken door wat het allemaal niet was. Nadat eerder dit jaar de wereldtop over biodiversiteit faalde, is ook het uiteindelijke akkoord van de klimaattop niet iets om over naar huis te schrijven.
De overeenkomst kwam tot stand nadat de top eigenlijk al voorbij zou zijn, maar leidde tot vooral negatieve reacties. Al vanaf het begin waren de vooruitzichten weinig bemoedigend. Hoewel er wel officieel een gepland onderdeel was specifiek voor wereldleiders, ontbraken de belangrijkste spelers vrijwel allemaal. Geen Xi Jinping, geen Joe Biden, geen Narendra Modi, geen Ursala von der Leyen. Ook geen leiders van Frankrijk, Duitsland of Brazilië. Zelfs geen Dick Schoof, die het niet heel vervelend leek te vinden dat hij wegens binnenlandse aangelegenheden een excuus had om niet af te reizen naar Bakoe. Een stad gelegen in Azerbeidzjan, wat dit ook de tweede klimaattop op rij maakte die werd gehouden in een land met een sterk op fossiele brandstof leunende economie. President Aliyev deed overigens geen moeite om dit te verhullen, hij noemde de olie en het gas in Azerbeidzjan een “geschenk van god.”
Door wetenschappers, armere landen en milieuorganisaties werd gesteld dat rijkere landen meer dan 1000 miljard dollar beschikbaar zouden moeten stellen voor de armere landen. In het akkoord is het bedrag bijgesteld naar slechts 300 miljard in giften of leningen. Verder komt er een mondiale koolstofmarkt vergelijkbaar met wat er al op kleinere schaal in Europa is ingevoerd. Er zijn geen nieuwe afspraken voor het beperken van de uitstoot van broeikasgassen, er wordt niet gerept over het wegbewegen van fossiele brandstoffen en er zijn ook geen nieuwe doelen gesteld.
Het belangrijkste onderwerp op de agenda dit jaar waren dus financiën. En dat verklaart misschien gelijk het verminderde enthousiasme. Niet-bindende doelstellingen, afspraken en beloftes zijn eenvoudig, maar om de daad bij het woord te voegen is een stuk uitdagender. De wereldeconomie volgt zijn eigen wetten en de leiders van de burgerlijke regeringen proberen toch vooral de belangen van de bedrijven in hun land te verdedigen. Gesprekken voeren over geld vanuit rijkere landen dat beschikbaar moet komen voor armere landen, zowel in de vorm van leningen als in de vorm van giften, is dan ook niet per se een hobby van de delegaties. Het voorkomen van een nog verdere opwarming van de aarde is op zichzelf geen winstgevende bezigheid.
Verschillende landen, verschillende belangen
Dat wil niet zeggen dat er helemaal geen winst aan te behalen is en de meeste spelers lijken daarom vooral in te zetten op dat waar zij het meeste baat bij hebben. Zo is China, ondanks het wegblijven van president Xi, nog steeds enorme investeringen in zogeheten groene technologie aan het doen. Dat is niet zo verwonderlijk, want dat land produceerde bijvoorbeeld in 2023 bijna 85% van de PV-cellen die nodig zijn voor zonnepanelen.
Ook op het gebied van elektrische auto’s wint China sterk terrein door goedkoper te produceren dan concurrerende landen. De Europese Unie, die deze technologie lange tijd prees en stimuleerde als dé oplossing voor de vervuilende verbrandingsmotoren van personenvervoer, is nu niet blij met het vooruitzicht nu ze met concurrent China hun winsten zien verkleinen. De Europese Commissie heeft dan ook steun gekregen voor een voorstel om permanente importtarieven tot 45% op Chinese elektrische auto’s in te voeren.
Op andere terreinen liggen de verhoudingen juist weer anders. In Europa en de Verenigde Staten verliest steenkool gestaag terrein in de opwekking van energie. In Europa neemt het aandeel van biobrandstof en hernieuwbare energie toe, hoewel olie en gas de hoofdmoot blijven vormen. Gas neemt wel af in recente jaren, als gevolg van de steeds verdere imperialistische escalatie tussen het Westen en Rusland. Dit motiveert ook investeringen in groene energie en mogelijk ook na lange tijd weer kernenergie, om zo onafhankelijker te zijn in de energievoorziening.
Om exact dezelfde redenen is in China juist een enorm grote toename geweest in steenkoolcentrales. De razendsnelle economische groei in een land met een enorme bevolking betekent ook een enorme vraag naar elektriciteit. Steenkool is voldoende beschikbaar en de centrales zijn relatief snel neer te zetten. Desondanks is de verwachting dat dit op korte termijn zijn piek zal bereiken, de ‘groene’ sectoren zijn inmiddels belangrijk voor de groei van de Chinese economie en met een afgenomen totale economische groei verdwijnt de noodzaak voor het razendsnel uitbreiden van de energieproductie.
Ook tussen de Verenigde Staten en Europa zitten grote verschillen. De olie- en gasrijke VS hebben niet alleen een aanstaande president die het land uit klimaatverdragen wil terugtrekken, ook de huidige regering Biden heeft geen reputatie voorop te lopen op het gebied van klimaat. Daarentegen heeft de EU de afgelopen jaren geprobeerd zich erg te profileren als ‘groen’ en ‘duurzaam’, met veel stimuleringen voor zon- en windenergie. Dit moet wederom gezien worden in de context van de imperialistische escalaties waardoor de EU in de zogeheten energiecrisis zit. De afhankelijkheid van Russisch gas botste met de oplopende spanningen. Het alternatief van geïmporteerd LNG (vloeibaar gas) vanuit voornamelijk de VS biedt te weinig zekerheid, en is bovendien een stuk duurder. Er wordt momenteel veel geld gestoken in de benodigde infrastructuur voor de verwerking hiervan, en de prijs van LNG is over het algemeen hoger. Ook schommelt de prijs van Amerikaans LNG veel meer dan de prijs van gas via pijpleidingen.
Kortom, de grote spelers hebben ieder zo hun eigen complexe belangen die vooral draaien om winstgevendheid en om het versterken van de eigen positie op het geopolitieke toneel. De positieve of negatieve gevolgen voor het klimaat en voor mens, dier en omgeving is van secundair belang.
Het kapitaal kent geen grenzen
Tegelijkertijd is het van belang om niet blind te staren op de uitstoot en energiesector binnen bepaalde landsgrenzen. Productie vindt wereldwijd plaats en het kapitaal gaat daar wat het geld kan verdienen. Vanuit Europese landen klinkt nog wel eens dat zij hun uitstoot netjes verminderen, maar dat dit in landen als China en India teniet wordt gedaan. Achter deze op het oog juiste beweringen schuilt echter een wrange realiteit die recentelijk nog door de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) is bevestigd. Na eerdere berichten over dalende CO2-uitstoot in Nederland rapporteerde de NEa dat Nederlandse bedrijven juist minder CO2-efficiënt zijn gaan produceren. De daling was volledig te wijten aan het feit dat er simpelweg minder vervuilende productie in Nederland heeft plaatsgevonden.
De kapitalisten in Europa en de Verenigde Staten verdienen niet enkel aan investeringen in eigen land, maar kunnen evengoed hun productie elders in de wereld opzetten. Dat is dan ook precies waar een deel van de ontwikkelingen in CO2-uitstoot vandaan komen. Bedrijven reduceren hun lokale uitstoot door de uitstoot in het buitenland te verhogen. Zo is hetzelfde bedrijf in feite nog steeds even vervuilend, maar op papier is die uitstoot nu te wijten aan een ander land. Dit proces wordt verder versterkt met de invoer van het CO2-kredietsysteem dat deze COP weer meer vorm heeft gekregen. Moeilijk te traceren projecten die CO2 zouden afvangen kunnen dan gefinancierd worden voor CO2-krediet, waarmee een bedrijf dan CO2 mag uitstoten. Dit krediet zou wereldwijd verhandeld moeten worden. Dezelfde marktwerkingen die deze klimaatcrisis hebben veroorzaakt, zouden ze moeten oplossen. Ondertussen wordt er natuurlijk grof geld verdiend aan deze nieuwe markt.
Een waardeloos akkoord
Voorafgaand aan de top werd er geschat door minder ontwikkelde landen, milieuorganisaties en wetenschappers dat er meer dan 1000 miljard dollar nodig was voor de armere landen om enerzijds de klimaattransitie te maken en anderzijds om deze landen te kunnen beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Dit laatste punt is erg belangrijk, want het maakt weinig uit wáár de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen plaatsvindt: de gevolgen zijn wereldwijd. Juist landen met minder ontwikkelde economieën die daardoor minder bijdragen aan de uitstoot kunnen het zwaar te verduren krijgen, omdat zij niet de middelen hebben voor zogeheten ‘klimaatadaptatie’. Aanpassingen om veilig te kunnen blijven leven onder veranderende omstandigheden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zeewering tegen de stijgende zeespiegel. Maar over dat bedrag bleek het dus moeilijk om overeenstemming te vinden. Het getal dat uiteindelijk werd afgesproken was slechts 300 miljard. Een groot bedrag, maar lang niet in de buurt van wat er nodig werd geacht. Veel landen reageren dan ook verbolgen en milieuorganisaties zijn fel in hun reacties.
Er zijn geen mechanismen afgesproken om te zorgen dat dit bedrag daadwerkelijk gerealiseerd wordt. Er zijn geen consequenties aan verbonden en is dus feitelijk vrijblijvend. Daarnaast hoeft er geen sprake te zijn van extra geld, wat de deur open zet om bijvoorbeeld ontwikkelingshulp, dat al wordt uitgegeven, tevens te oormerken als klimaathulp. Een sigaar uit eigen doos dus. Ook zijn er geen afspraken gemaakt over de aard van de financiering, dit kunnen giften zijn, maar ook leningen, zowel vanuit overheden als vanuit private bedrijven.
Eerdere bewoordingen omtrent de afbouw van fossiele brandstoffen zijn in deze top afgezwakt vergeleken met voorgaande jaren. Er wordt niet langer gesproken over de transitie weg van fossiele brandstof. In de teksten omtrent de financiering en omtrent adaptatie en mitigatie wordt überhaupt niet gerept over fossiele brandstoffen. Zolang het kapitaal geld kan verdienen aan de afbraak van onze leefwereld is een klimaatfinanciering niets meer dan een bodemloze put. Een bodemloze put die het kapitaal ook weer kan spekken, bovendien! Ongetwijfeld staan Nederlandse bedrijven, die wereldwijd voorop lopen op het gebied van waterbeheersing, te popelen om orders te betalen vanuit dit fonds. Als ondertussen de klimaatverandering rustig doorgaat dan biedt dat een stabiel vooruitzicht voor het kapitaal dat daarin investeert.
Het moge duidelijk zijn dat de groene agenda geen prioriteit meer heeft. Dat is niet besloten op deze conferentie, maar maakt het wel pijnlijk zichtbaar. De rol van het zogenaamd ‘groen’ beleid op het gebied van energie, transport, natuur en landbouw - denk aan de Europese Green Deal - was om bepaalde sectoren van het kapitaal te stimuleren, maar de verhoudingen zijn nu verschoven. Dat maakt pijnlijk duidelijk hoe het voorkomen van ernstige klimaatverandering door menselijke activiteit nooit de voornaamste drijfveer was. Dat bleek al eerder uit de specifieke keuzes vanuit landelijke regeringen en de EU die bijvoorbeeld meer interesse hadden in het verkopen van elektrische auto’s dan het verzorgen van aantrekkelijker openbaar vervoer. Nu worden ook de betaalbare elektrische auto’s geweerd, worden de groene ambities bijgesteld, en komt er weinig geld beschikbaar voor de landen met zwakkere economieën, maar gaat de kraan voor de defensie-industrie wel wagenwijd open. Terwijl de miljarden voor geweld en vernietiging oneindig lijken, houdt men voor een leefbare wereld de hand op de knip.
- https://ourworldindata.org/co2-emissions
- https://www.iea.org/countries/china
- https://www.eia.gov/energyexplained/us-energy-facts/
- https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Energy_statistics_-_an_overview
- https://www.reuters.com/business/autos-transportation/eu-governments-face-pivotal-vote-chinese-ev-tariffs-2024-10-04/
- https://www.statista.com/statistics/668749/regional-distribution-of-solar-pv-module-manufacturing/
- https://www.emissieautoriteit.nl/actueel/nieuws/2024/10/04/nog-geen-groene-groei-industrie
- https://monthlyreview.org/2024/07/01/net-zero-and-the-china-challenge-decarbonization-amid-great-power-competition-in-the-indo-pacific/
- https://www.ecgi.global/sites/default/files/working_papers/documents/daiduanliangngfinal_0.pdf
- https://rhg.com/research/transatlantic-clean-investment-monitor-us-eu/
- https://www.bruegel.org/analysis/future-european-union-gas-imports-balancing-different-objectives
- https://www.brookings.edu/articles/europes-messy-russian-gas-divorce/
- https://www.iied.org/poorest-countries-greatest-risk-losses-damage-climate-change
- https://unfccc.int/documents
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
