Lithium in Bosnië en Herzegovina: een rokende batterij

In 2023 heeft het Zwitserse mijnbedrijf Arcore AG een minerale afzetting ontdekt nabij de plaatsen Lopare en Majevica in het noordoosten van Bosnië en Herzegovina.¹ Deze minerale afzetting bevat naar verwachting lithium carbonaat, magnesium en borium. Het land kan van geluk spreken met deze ontdekking, zou wellicht de gedachte kunnen zijn.

De realiteit ziet er echter een stuk minder positief uit. Het lithium carbonaat, versimpeld ‘lithium’, is ontdekt in een land dat nog altijd niet genezen is van de wonden van haar recente geschiedenis. Bosnië en Herzegovina en haar bevolking kent, net zoals vele andere landen in de Balkan, een rijke geschiedenis die helaas ook gekenmerkt wordt door verdriet. Denk bijvoorbeeld aan de ontbinding van de Joegoslavische Socialistische Republiek die werd ingeleid door de herintroductie van het kapitaal en de inmenging van de NAVO om toegang te krijgen tot de markten en grondstoffen in het gebied. Daarbij kwamen ook eeuwenoude nationalistische en sektarische sentimenten om de hoek kijken. Daardoor kwamen Serviërs, Kroaten en Bosniërs lijnrecht tegenover elkaar te staan, wat na de ontbinding van Joegoslavië in de jaren negentig leidde tot oorlogen en moordpartijen.

14 december 1995 markeerde formeel het einde van deze oorlog door het verdrag van Dayton. De oorlog was beëindigd maar de wonden waren nog niet geheeld. In het verdrag zijn de grenzen van Bosnië en Herzegovina formeel aangenomen en kent het land van binnen ook grenzen. Het land, formeel bekend als de ‘federale republiek van Bosnië en Herzegovina’, werd in tweeën verdeeld en bestaat nog steeds uit de ‘Federatie van Bosnië en Herzegovina’ en de ‘Servische Republiek’ (niet te verwarren met het buurland de ‘Republiek Servië’). Deze scheiding van het land is niet slechts een verzameling van lijntjes op een kaart, de bevolking is grotendeels apart van elkaar gaan leven. Het land zelf, en haar twee aparte delen, hebben allemaal hun eigen overheid en eigen politiek.

Bosnië en Herzegovina is sinds 15 december 2022 officieel aangewezen als kandidaat voor de uitbreiding van de EU.² Milorad Dodik, president van de Servische Republiek, heeft daarentegen op 25 december 2024 bezwaar geuit tegen de toetreding van Bosnië en Herzegovina tot de EU.³ Terwijl de economische en diplomatieke samenwerking tussen de Servische Republiek en kapitalistisch Rusland aangehaald worden, beticht hij de centrale overheid en de EU van het niet respecteren van haar soevereiniteit, en de mogelijke schending van het verdrag van Dayton.⁴

De gebeurtenissen en deze politieke spanningen maken de ontdekking van de minerale afzetting zo bijzonder. De mineralen die zijn gevonden, voornamelijk lithium, zijn vandaag de dag van bijzonder grote waarde. De reserve wereldopslag van Lithium was in 2023 zo’n 27,7 miljoen ton, waarvan slechts 60 duizend ton, zo’n 0,2 procent van de hele wereld, werd gewonnen in Portugal. Aldus bevindt zich in de EU slechts zo’n 0,2 procent van de wereldwijde Lithium voorraad. De voorraad in Bosnië-Herzegovina bevat naar recente verwachtingen 600.000 ton aan lithium. Tien keer zoveel dan in de hele EU.

Lithium wordt voor 87 procent gebruikt in de productie van energieopslagsystemen (batterijen en elektrisch net), elektrische voertuigen en vermogenselektronica.⁵ Onderdelen die wereldwijd van grote waarde zijn in de technische sectoren wegens de energiecrisis en -transitie. Deze energietransitie heeft last van allerlei problemen zoals netcongestie, stagnerende bouwprojecten en destabilisatie van het elektriciteitsnet. Daarnaast zijn lithium en de onderdelen die ervan worden gemaakt waardevol voor de oorlogsindustrie. Denk hier bijvoorbeeld aan computers, radarsystemen en drones.

De EU probeert in recente jaren steeds meer zelfvoorzienend te worden en onafhankelijker te worden van Amerikaanse en Aziatische handelspartners. De EU is verwikkeld in een handelsoorlog met China, dat nog altijd de grootste producent en leverancier is van elektronische componenten en onderdelen. Sinds het presidentschap van Trump in 2025 heeft de handelsoorlog zich ook uitgebreid naar de grote handelspartner van de Amerikaanse continenten, de Verenigde Staten.

Door de zojuist omschreven recente geschiedenis en de imperialistische machtsverhoudingen wordt het gevaar duidelijk zichtbaar. Het land wordt nu omsingeld door twee machtsblokken; de EU-landen en de Republiek Servië, dat toenadering zoekt tot de Russische Federatie. Bosnië en Herzegovina, een land met een mineraal dat van grote waarde is voor iedere economie, ligt dus voor de deur van twee concurrerende imperialistische machtsblokken die beiden erg veel baat hebben bij lithium. Lithium is gevonden in een regio van de Servische Republiek, waar de politiek oproept om zich af te scheiden van de Federale Republiek Bosnië en Herzegovina. Dit dreigt nationalistische spanningen, die al spelen in de regio, verder te versterken.

Ten slotte is het bedrijf dat de mineralen heeft ontdekt sinds 19 februari 2025 een samenwerking gestart met het Canadese Rock Tech.⁶ De twee beginnen een nieuwe onderneming onder de naam ‘NewCo’ om de mineralen te winnen in Lopare en de lithium te verwerken te Guben in Duitsland. Werkzaamheden zouden al vanaf 2026 à 2027 moeten starten om vanaf 2030 lithium te kunnen winnen. De inwoners van de nabije dorpen Lopare en Majevica hebben al hun zorgen geuit via protesten. Zij zijn bang voor de schade die de mijn kan aanbrengen aan de lokale natuur en woongelegenheid zoals vergiftiging van waterbronnen in de regio.⁷ Vergelijkbare weerstand vind je ook in de Republiek Servië, met name tegen plannen voor de bouw van een lithiummijn.⁸

Samengevat is de ontdekking van zo’n waardevolle stof, in een land dat bedreigd wordt door nationale en internationale imperialistische tegenstellingen, een brandhaard voor verdere militaire escalatie. Deze keer is de Balkan niet het kruitvat op punt van ontploffen, maar wellicht een accu op punt van ontbranden.

1. A. Buljan, „Arcore applies for lithium concession in Bosnia - report,” SeeNews, 27 februari 2025. [Online]. Available: https://seenews.com/news/arcore-applies-forlithium-concession-in-bosnia-report-1271491. [Geopend 6 mei 2025].
2. ‘Huge, historic move’: EU grants Bosnia and Herzegovina Candidate Status,” SarajevoTimes, 15 december 2022. [Online]. Available: https://sarajevotimes.com/huge-historic-move-eu-grants-bosnia-andherzegovina-candidate-status/. [Geopend 6 mei 2025].
3. N1 Sarajevo, “Dodik threatens secession: “Europe has failed, Trump will change everything”,” N1 Sarajevo, 8 januari 2025. [Online]. Available: https://n1info.ba/english/news/dodik-threatens-secession-europe-has-failedtrump-will-change-everything/. [Geopend 6 mei 2025].
4. N1 Sarajevo, “Republika Srpska National Assembly adopts conclusions at special session,” N1 Sarajevo, 25 december 2024. [Online]. Available: https://n1info.ba/english/news/republika-srpska-national-assembly-adoptsconclusions-at-special-session/. [Geopend 6 mei 2025].
5. “Lithium facts,” Government of Canada, 12 maart 2025. [Online]. Available: https://natural-resources.canada.ca/minerals-mining/mining-data-statisticsanalysis/minerals-metals-facts/lithium-facts. [Geopend 6 mei 2025].
6. „Rock Tech Lithium and Arcore AG announce merger of its subsidiaries to create a fully integrated European Lithium Company.,” RockTech, 20 februari 2025. [Online]. Available: https://rocktechlithium.com/de/rock-tech-lithium-and-arcoreag-announce-merger-of-its-subsidiaries-to-create-a-fully-integrated-europeanlithium-company/. [Geopend 6 mei 2025].
7. I. Todorović, „Activists in northeastern BiH to obstruct Majevica lithium mining project,” Balkan Green Energy News, 9 april 2025. [Online]. Available: https://balkangreenenergynews.com/activists-in-northeastern-bih-to-obstructmajevica-lithium-mining-project/. [Geopend 6 mei 2025].
   France24, „Bosnia's lithium discovery raises hopes and fears,” France24, 14 maart 2024. [Online]. Available: https://www.france24.com/en/livenews/20240314-bosnia-s-lithium-discovery-raises-hopes-and-fears. [Geopend 6 mei 2025].
8. F. Garcia, „The battle for the soul of Serbia,” The New Statesman, 25 januari 2025. [Online]. Available: https://www.newstatesman.com/internationalcontent/2025/01/serbia-mining-protest-environment-lithium. [Geopend 6 mei 2025].