‘Milieustrijd wordt gevoerd via klassenstrijd’

Bijdrage van de NCPN bij de teleconferentie van de Europese Communistische Actie (ECA) met als onderwerp: 'Verwerp de partijen van de EU, het kapitaal, en de 'groene transitie'. De hoop om het milieu te redden is rood!'

Beste kameraden,

De NCPN en de CJB zijn verheugd om te zien dat de partijen van de Europese Communistische Actie (ECA) samenkomen voor een gezamenlijke bespreking en analyse van een van de strategische plannen van de EU en de burgerlijke regeringen voor de winstgevendheid van de monopolies die zij dienen, terwijl we ook het voorstel van de communisten onder de aandacht brengen: naar een uitweg om het milieu te redden, in strijd met de EU en het kapitalistische ontwikkelingspad, dat verweven is met de strijd voor het socialisme.

De gevolgen van de milieucrisis voor werkende mensen van over de hele wereld variëren van dodelijke stormen en overstromingen die onze huizen verwoesten, tot slopende droogtes die ons voedsel vernietigen, en hittegolven boven de ‘Wet Bulb Globe Temperature’ die onmiddellijke dood tot gevolg hebben. Deze crisis komt voort uit de relatie van de menselijke samenleving met de processen van de natuur. Nederland - dat in de loop van de tijd door technologische vooruitgang is getransformeerd van moeras naar droge, vruchtbare gronden - wordt bijvoorbeeld nu met veel problemen geconfronteerd. Denk aan grote schommelingen in de grondwaterstand en een bodem die daar niet op kan reageren. Hierdoor hebben we te maken met overstromingen die onze huizen beschadigen, en als dan ook de dijken bezwijken, verdwijnen de meest dichtbevolkte delen van Nederland onder de zee. Andere perioden kennen we droogtes die naar verwachting binnenkort de drinkwatervoorziening in gevaar zullen brengen.

Het zijn niet de mensen in het algemeen die fungeren als een ‘virus op aarde’, maar de kapitalistische productie die wordt aangedreven door winstmaximalisatie. Dit is ook de context waarin de verschillende elementen van de productie worden gewaardeerd. Het proletariaat wordt gewaardeerd voor zover het meerwaarde creëert; en de natuur wordt gewaardeerd voor zover zij het kapitaal dient.

Deze context laat vervolgens de basis zien waarop ‘groen kapitalisme’ zich verhoudt tot zogenaamde duurzaamheid. ‘Groen kapitaal’ is in deze zin niets meer dan die segmenten van het kapitaal die zien dat de huidige productiemethoden op termijn onmogelijk zullen worden om op winstgevende wijze door de aarde te worden onderhouden - fossiele brandstoffen raken op, klimaatveranderingen vernietigen landbouwwinsten, enzovoorts.

De mate waarin ze ‘duurzaam’ zijn stopt bij het veranderen van uitgeputte grondstoffen naar nog niet uitgeputte grondstoffen en probeert de vernietiging van de natuur te verbergen achter complexe bureaucratische doolhoven, zoals CO2-handel en CO2-neutraliteit. Milieuproblemen worden aangepakt voor zover ze de winstcijfers schaden, en opgepakt voor zover ze nieuwe markten voor winst leveren. Dit is ook de reden waarom er momenteel alleen maar sprake is van een ‘klimaatbeweging’, en niet van een milieubeweging. Het beperkt zich tot de CO2-uitstoot en beschouwt dit als het enige probleem. De relatie tussen productie en natuur staat echter niet ter discussie. In de hevige concurrentie tussen individuele kapitalisten is er, nadat de verkoop heeft plaatsgevonden, weinig ruimte voor de gevolgen voor arbeid en natuur. Het kapitalisme heeft geen andere optie, hoe graag de ideologen van het groene kapitaal ook zouden willen.

Dan zijn er die kapitaalsegmenten die te veel hebben geïnvesteerd in fossiele brandstoffen en andere hedendaagse uitputtende productiemethoden om de productie te kunnen veranderen en tegelijkertijd de winstcijfers hoog te houden. Deze kapitaalsegmenten zijn zowel met elkaar in conflict als met elkaar verweven. Sommige bedrijven of banken investeren zowel in fossiel als in groen, en zijn allebei op zoek naar extra kapitaalinvesteringen. Een conflict dat verscherpt wordt door de periodiek terugkerende economische crises, waarvoor het kapitalisme de vernietiging van kapitaal als enige oplossing ziet.

Dit conflict zien we op mondiaal, EU- en nationaal niveau. De Europese Green Deal heeft als doel enerzijds de gecontroleerde devaluatie van kapitaal door het wegschrijven van oude elektriciteitscentrales, auto's, infrastructuur, enzovoorts, en aan de andere kant het stimuleren van nieuwe investeringen in sectoren als energie, transport, productie en landbouw. Dit doel wordt duidelijk wanneer we kijken naar het beleid dat wordt ingevoerd en stopgezet. Problemen met de stikstofdepositie worden gebruikt om het landbouwkapitaal verder te concentreren en de landbouwinvesteringen te vergroten door het gebruik van verdere mechanisatie van de landbouw, waardoor arbeiders vrijkomen voor meer winstgevende sectoren. Zonnepanelen en andere ‘duurzaamheidsmaatregelen’ worden gesubsidieerd om het belastinggeld van de arbeiders onder een groene sluier in kapitalistische zakken te pompen. Het ‘klimaatbewuste’ gebruik van hulpbronnen wordt meestal gebruikt om de daling van de levensstandaard van de arbeidersklasse te rechtvaardigen.

Dit is ook de beperkte mate waarin het grootste deel van de ‘klimaatbeweging’ protesteert. Momenteel is de klimaatbeweging niets meer dan de spreekbuis van het groene kapitaal, waarbij de oprechte zorgen, angst en ontevredenheid van de bevolking worden gebruikt in een poging om steun voor de Europese Green Deal te propageren. Met behulp van de slogan ‘stop fossiele brandstoffen’ en de nietszeggende ‘systeemverandering’, worden de mensen misleid om banken ertoe aan te zetten een groter deel van hun kapitaal van fossiele brandstoffen naar ‘groen kapitaal’ te verleggen. De recente resultaten van de COP28 in Dubai vorig jaar laten dit duidelijk zien. Deze twee kapitaal segmenten kwamen samen en bepaalden hoe de uitbreiding van het kapitaal onder de kapitalisten verdeeld moest worden.

Het is echter belangrijk op te merken dat de zorgen, angst en ontevredenheid van de mensen oprecht en terecht zijn. Ieder mens is uiteindelijk afhankelijk van de natuur om te overleven, en de natuur is nu - vanwege de enorme productiekrachten - afhankelijk van de manier waarop de mensheid deze productiekrachten inzet. Of het nu bewust is of niet, deze onderlinge afhankelijkheid is bij iedereen bekend. Een aanval op de natuur is een aanval op de mens. Het kapitalisme, door haar eigen processen, moet uitbuiten. Het exploiteert het proletariaat op het gebied van de productie. En nu wordt het steeds duidelijker dat het door de uitputting van de natuur het proletariaat opnieuw uitbuit.

Zoals Marx zegt: “Arbeid is de vader [van materiële rijkdom], en de aarde is haar moeder.” Kapitaal put beiden uit voor de eigen winst. Kennis van de andere kant van deze ‘schep’, waarmee het kapitalisme zijn eigen graf graaft, zou voor niet-revolutionaire proletariërs de laatste druppel kunnen zijn bij het beseffen van de noodzaak van een proletarische revolutie, bij het opbouwen van het socialisme-communisme.

Zoals we allemaal weten kan er onder het kapitalisme geen einde komen aan de uitbuiting van de mens door de mens. Op dezelfde manier kan de uitputting van de natuur door de mens onder het kapitalisme niet worden beëindigd. Hiervoor is een nieuwe productiewijze nodig. De geplande economie, door en voor de werkende mensen. Zo’n economie produceert niet automatisch op een werkelijk duurzame manier. De onderlinge afhankelijkheid van mens en natuur komt naar voren door de bewuste relatie tussen mens en natuur, hervonden door het collectieve eigendom van de productiemiddelen - als instrumenten van deze relatie - die vervolgens bewust worden toegepast. Kortom, de werkende mensen zullen zien dat ze één zijn met de natuur door hun materiële omstandigheden, en overeenkomstig handelen bij het plannen van de economie. Bij dit streven zullen de ontwikkelingen van de wetenschap, die dan niet worden beperkt door het kapitalisme en werkelijk het dialectisch materialisme omarmen, ons helpen hoe we het beste in overeenstemming met de natuur kunnen leven.

Dit wetende, moeten we onze tactieken overeenkomstig vormgeven. De milieustrijd wordt gevoerd via de klassenstrijd. Het kan niet afzonderlijk worden bestreden en gewonnen, maar moet worden bestreden als onderdeel van de klassenstrijd, net zoals onze strijd om racisme, seksisme en andere vormen van discriminatie te beëindigen.

Als NCPN hebben we onze focus verlegd naar het organiseren aan de basis, om ons te verankeren in het proletariaat. Om de communistische beweging in Nederland in staat te stellen werkelijk vanuit het proletariaat als voorhoede te spreken. Door deze nauwe relatie met, en sterke organisatie van het proletariaat wordt het mogelijk bewegingen door en voor de werkende mensen te vormen, in plaats van te proberen de burgerlijke bewegingen te sturen. Hetzelfde geldt voor de milieustrijd. Een milieubeweging met een sterke klassenbasis moet worden georganiseerd vanuit de arbeidersklasse. Om de werkende mensen doormiddel van ervaringen te laten zien dat de milieustrijd geen sluier hoeft te zijn voor burgerlijke bezuinigingsmaatregelen en prijsstijgingen die de werkende mensen schade berokkenen. Dat de werkende mensen niet met elkaar hoeven te vechten, zich te verdelen in de kampen van klimaatalarmisten en klimaatontkenners, de kampen van ‘groen kapitaal’ en ‘fossiel kapitaal’. Dat we ons in plaats daarvan als klasse moeten verenigen en de strijd moeten richten op de kapitalistische klasse als geheel.