Misplaatste klimaat argumenten voor bouw nieuwe kerncentrales

Middelburg, zaterdagavond 11 februari: ik was erbij op de eerste debatavond van de samenwerkende actiegroepen: Borsele tot de kern, Stroom naar de Toekomst, WISE Nederland en Laka.

Borssele 2 en 3? Doch’t nie!

Wat mij het eerste opviel: het geweldig misbruik van het argument ‘klimaat’ door de voorstanders van nieuwe kerncentrales, hier de VVD, CDA en D66. Rechtse krachten, die al meer dan 40 jaar hun voeten vegen aan de waarschuwingen over de dreigende klimaatontaarding, werpen zich nu op als klimaatkampioenen om de bouw van nieuwe kernreactoren door te duwen.

Het tweede dat mij opviel: het ontstellende gebrek aan kennis over de huidige technische mogelijkheden van een nucleairvrije klimaatvriendelijke energietransitie. Er zijn ettelijke voorbeelden van bestaande, hernieuwbare energietechnologie door het land heen. Eveneens bestaan er vele degelijke studies over zowel nucleairvrije als fossielvrije energietransitie, maar ze worden niet veel gelezen. Onbekendheid met de nieuwe mogelijkheden doet angst ontstaan voor mogelijke stroomtekorten.

Het derde dat mij opviel: de afwezigheid in het debat van mensen uit de industriële arbeiderswereld. Zowel de kernreactoren van Doel aan de Belgische zijde van de Schelde als die van Borssele aan de Nederlandse zijde, staan pal tegen een concentratie van petrochemische fabrieken en andere energie slurpende bedrijven. Je kan niet anders dan dit complex geheel als een samenhangend systeem bekijken, zowel op klimatologisch, technologisch als op sociaal vlak. Suggestie: betrek de vakbonden als stem van de arbeiders.

Al ooit gedacht hoe je een volledig industriegebied zou evacueren?

Zowel bij de kernramp van Tsjernobyl, 26 april 1986, als bij de kernramp van Fukushima 11 maart 2011, werd iedereen geëvacueerd tot 80-100 km in het rond. Hoe zou je dat hier willen doen? De petrochemische processen draaien voortdurend, en kunnen niet zomaar stoppen of zonder beheer achter worden gelaten. Vraag je dan aan het operatorpersoneel om zichzelf op te offeren om de kernramp niet te verergeren met een chemische ramp? Evengoed is het evacueren van de gehele bevolking van Antwerpen tot Rotterdam een nachtmerrie.

In de jaren 1990 ontwikkelde Europa de zogenaamde Seveso-richtlijn. Die vraagt aan elk bedrijf dat met gevaarlijke stoffen werkt, om te bewijzen dat zij hun productieproces grondig beheersen; alle mogelijke risico’s correct ingeschat hebben; geoefend personeel, kennis en materieel hebben om de gevolgen van incidenten binnen de bedrijfsgrenzen te houden; en verzekerd zijn om de schade op te ruimen als het toch zou mislopen. Bijzonder merkwaardig: vanaf het begin werd de kernenergiesector buiten deze terechte richtlijn gehouden. De kernsector kan namelijk gewoonweg niet aan deze voorwaarden voldoen. Nucleaire incidenten kunnen niet binnen de grenzen van het bedrijf gehouden worden. De schade kan ook niet zomaar opgeruimd worden. In Tsjernobyl en in Fukushima zijn ze nog steeds bezig.

Geen enkele verzekeringsmaatschappij is bereid een kernramp te verzekeren. Dat op zich zegt al genoeg. Het zal de overheid en de bevolking zijn die opdraaien voor de kosten als het verkeerd gaat. Momenteel is in België zelfs Electrabel/Engie niet gretig om de operatie van hun kernreactoren in Doel en Tihange te verlengen. Dit wordt echter wel van hun gevraagd door de regering, onder druk van de meest rechtse partijen. De multinational zal dat enkel doen als de kosten met overheidsgeld betaald zullen worden.

De industrie als sleutel tot het klimaatvraagstuk

Ik kan hier maar enkele puntjes van de vele aspecten aanstippen.

Industriële bedrijven kunnen door het “warmte-kracht-koppeling” principe veel besparen op hun primaire energievolume, waarmee ze zowel bruikbare warmte als elektrische stroom maken. Bij elke transformatie van de ene energievorm in de andere gaat een deel verloren. We kunnen veel verlies vermijden door met één machine zowel warmte als stroom te produceren. Dit kan gemakkelijk tot 30% energiebesparing opleveren. Dat levert evenredig veel vermindering van broeikasgassen op.

Wind en zon kunnen, ook in België en Nederland, vele malen meer energie opwekken dan tot nu toe. Probleem: die productie is soms veel, soms weinig. We moeten dat kunnen bufferen, zodat op elk moment het evenwicht op het net bewaard wordt. Batterijen kunnen dat volume niet aan. Er zijn echter ook andere mogelijkheden, zoals onder andere perslucht of oververhitte stoom. De industrie is daar mee bekend. Integratie van hernieuwbare energie uit zon en wind met de industrie maakt grootschalige en langdurige opslag van energie mogelijk.

De productie van groene waterstof biedt een andere dubbele winst. Dat is waterstof gemaakt door elektrolyse van water, met behulp van stroom uit zon en wind. Water wordt gesplitst in waterstof en zuurstof. Daar komt geen CO2 bij vrij, enkel zuurstof. Waterstof wordt nu al massaal gebruikt in de petrochemie. Maar dat is grijze waterstof gemaakt door het kraken van aardgas. Voor elke kg waterstof wordt er 11kg CO2 uitgestoten! Er is een enorme klimaatwinst te boeken door simpelweg, op grote schaal, grijze door groene waterstof te vervangen. Vaak hoor ik dan de tegenkanting: daar heb je veel te veel elektriciteit voor nodig! Dat is niet efficiënt! Ten eerste gaat het om groene stroom, die anders verloren zou gegaan zijn. Ten tweede kan je het warmtekrachtkoppelings principe toepassen, en zo de efficiëntie uiterst hoog opdrijven. Ten derde produceer je naast groene waterstof evenredig veel zuivere zuurstof, dat ook nuttig ingezet kan worden in verbrandingsprocessen om het broeikasgas stikstofoxiden te vermijden. Tegelijk dus ook goed voor de luchtkwaliteit. Alle milieuproblemen raken elkaar.

Productie van perslucht, warmte en groene waterstof kan lokaal en decentraal over heel het land gebeuren. Dat maakt integratie met de lokale behoeften mogelijk, en vermijdt ook de overbelasting van het stroomnet. Het vermijdt de nood om veel bijkomende hoogspanningslijnen aan te leggen.

Arbeiders, vakbondsmensen en progressieve ingenieurs willen niets liever dan hun bedrijf veilig door de energietransitie heen loodsen en klimaatvriendelijk maken. Laten we hun krachten mobiliseren. Laten we samen met hun de multinationals verplichten tot de noodzakelijke investeringen.