Moeizame bondgenootschappen - gevaarlijke betrekkingen

Vaak schreven we al over Griekenland en zijn relatie met de NAVO, maar weinig over de specifieke relatie van Griekenland en Turkije binnen diezelfde Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. Dit keer dan een nadere blik op deze relatie binnen het kader van de oorlog tussen Rusland en de NAVO op Oekraïens grondgebied. Al maanden lang worden de Grieken op de beeldbuis en alle andere media vergast door de berichten van de talloze schendingen van het Griekse luchtruim boven de Egeïsche Zee en de uitdrukking ‘Turkse provocaties’ is schering en inslag. Na Grieks is Turks de meest gehoorde taal in de nieuwsbulletins met de vele verklaringen van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zelf en/of zijn team van medewerkers. Nog een paar maanden geleden verklaarde Erdogan, dat alle mogelijke gesprekskanalen tussen beide landen geactiveerd zijn, alles gedaan wordt om de spanningen te verminderen en de betrekkingen te ontwikkelen, de aandacht op de positieve agenda te vestigen, namelijk de economische en commerciële samenwerking: “Ik geloof oprecht dat wij als buren via een constructieve opbouwende dialoog onze zaken kunnen regelen”, aldus de Turkse president.

Een ommekeer

Ook na de ontmoeting van de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis met Erdogan maart jongstleden in Istanboel heerste er een triomfantelijke sfeer in Griekenland. De burgerlijke pers sprak van een rustige zomer zonder spanningen en van een positieve agenda, die besproken zou worden op de Hoge Raad van Samenwerking de komende herfst. Afgesproken is dat die in Griekenland zal plaatsvinden. Ondertussen zouden de onderhandelingen over de maatregelen tot opbouw van wederzijds vertrouwen door blijven gaan. Al die geruststellingen en positieve berichten maakten in juni vrij abrupt plaats voor een bijna continue reeks schendingen van het Griekse luchtruim en de territoriale wateren door Turkije. Nu spreekt men zelfs van een zodanige escalatie tijdens de zomer, dat het misschien tot een ‘warm conflict’ kan komen. De Griekse regering verklaart deze ‘omslag’ van de Turkse regering als een reactie op Mitsotakis’ ‘succesvolle’ bezoek in mei van dit jaar aan de VS en zijn zeer amicale ontmoeting met Joe Biden (alias “Bidenakis” of “Bidenopoulos”, aldus de grapjes over en weer met de vergrieksing van Bidens achternaam) en de positieve ontvangst van de Griekse standpunten door de Amerikaanse regering en Congres, terwijl kritische stemmen zich ‘afvroegen’ of Griekenland misschien toch niet de 51ste staat van de Verenigde Staten was. De Turkse ‘omslag’ wordt door de Griekse regering ook gepresenteerd als het resultaat van Griekenlands pogingen steeds meer betrokken te raken bij de oorlog in Oekraïne als een soort vaandeldrager van de Euro-Atlantische plannen ten opzichte van Rusland. Verondersteld wordt dat Griekenland hierdoor zijn ‘credits’ heeft verhoogd in het Amerikaanse NAVO-kamp en het Turkse revisionisme voor aap heeft gezet, waardoor Turkije in een ongunstiger positie terecht zou zijn gekomen. Daarom zou de Turkse leiding woedend zijn op Griekenland. Turkije zou zijn interne problemen op deze manier naar buiten dragen en Griekenland zou op zijn beurt tegen de Turkse provocaties beschermd worden door zijn Euro-Atlantische bondgenoten, de VS en de EU, die ‘de Griekse onrustgevoelens delen’.

Lauwe partners bakken zoete broodjes

Maar de reacties van deze bondgenoten op de escalerende provocaties van Turkije varieert van “zoeken jullie het zelf maar uit” (de Europese Commissie) tot “Turkije is een kostbare bondgenoot” (het State Department). De territoriale eisen van Turkije worden eenvoudig “geschillen” genoemd en belangrijke NAVO-landen beperken zich tot een oproep aan de kibbelende bondgenoten samen te werken omwille van de vrede en de stabiliteit in de regio. Zelfs waar er sprake is van een veroordeling van Turkije op papier, zoals door Frankrijk, wordt uiteindelijk aangedrongen op een bondgenotenmentaliteit voor het vinden van een consensus binnen een NAVO-platform in naam van de Atlantische cohesie, terwijl de VS op diplomatieke regelingen aandringen. Wat is daar nou mis mee, zou je zo zeggen.

Het "Wolvenbondgenootschap"

“Wolvenbondgenootschap” is de term die Griekenlands Communistische Partij (KKE) steevast gebruikt om de NAVO aan te duiden. Het voortdurend wisselende beeld van de betrekkingen tussen imperialistische kampen, maar ook binnen die kampen zelf, heeft rechtstreeks te maken met de verschillen in de belangen van de NAVO-lidstaten, die soms zeer sterk uiteenlopen, of het nu om energievoorziening, pijpleidingen, transportwegen, grondstoffen of geostrategische posities gaat, de belangen vallen lang niet altijd samen of staan zelfs haaks op elkaar. Kijk alleen maar naar de moeilijke bevalling van het EU-sanctiebeleid ten opzichte van Rusland. Geen maatregel is mogelijk zonder in eigen vlees te snijden en dus volgt uitzondering op uitzondering. Elk land heeft zijn eigen belangen en dus zijn eigen agenda. Wie dit inziet begrijpt dat echte cohesie en één politiek beleid een hersenschim is. De oorlog van de NAVO met Rusland op Oekraïens grondgebied heeft dit schrijnend aangetoond. Het enige waar kapitalistisch imperialistische landen het over eens zijn is dat ze het kapitalisme willen handhaven, koste wat het kost. Dat geeft ons de sleutel om op de juiste manier de zich wereldwijd verscherpende concurrentie te ‘lezen’ en te interpreteren. Het is niet toevallig dat Turkije op hetzelfde moment dat het Griekse soevereine rechten in het Egeïsche gebied betwijfelt, ook een waaier van diplomatieke en militaire activiteiten op andere fronten opent met als voorwendsel de veiligheid van het land. Zo worden Zweden en Finland ervan beschuldigd Koerdisch terrorisme tegen Turkije aan te wakkeren, waarmee Turkije de toetreding van die landen tot de NAVO tracht te blokkeren, tenzij er garanties komen tegen dat terrorisme. Of is Turkije uit op een betere vertegenwoordiging van haar rechtstreekse belangen binnen het Euro-Atlantische bondgenootschap? Turkije gebruikt ook zijn relaties met Rusland om haar positie als ‘bemiddelaar’ in de oorlog in Oekraïne op een hoger plan te brengen. In naam van terrorismebestrijding gaat het land ook door met militaire aanvallen in Syrië en Irak om tientallen kilometers Turks grensgebied te ‘zuiveren’. In het Midden-Oosten en de Perzische Golf herstelt Turkije de banden met Arabische landen. Op de agenda staat ook de opwarming van de betrekkingen met Israël. Doel is om een vooraanstaande rol te spelen bij het uitstippelen van de nieuwe energiekaart in het oostelijke Middellandse Zeegebied, als land met een uitgebreid pijpleidingennet voor het transport van koolwaterstoffen naar Europese markten.

En natuurlijk concurreert de Turkse leidende klasse met de Griekse over hun rol in de zuidoostelijke vleugel van de NAVO. Daar heeft Turkije te kampen met beperkingen op zee vanwege de Griekse en Cypriotische soevereine rechten, maar ook met de opwaardering van de Grieks-Amerikaanse strategische betrekkingen, die Griekenland tot een fundamentele operationele uitvalsbasis van de NAVO naar de Balkan, Oost-Europa, de Zwarte Zee en het oostelijke deel van de Middellandse Zee maken. Erdogan wil dus ook op bezoek bij Joe Biden.

De 'nationale' beleidslijn

Alle Griekse politieke partijen, behalve de KKE, staan achter de Euro-Atlantische plannen van het leidende establishment, want via deze wordt Griekenland opgewaardeerd tot een energie- en transportknooppunt en dat is het “nationale” doel. Zo wordt de nationale beleidslijn gevormd in de Grieks-Turkse betrekkingen, waarbinnen concurrentie en de pogingen tot compromissen naast elkaar bestaan met ‘garanties’ van de VS, de NAVO en de EU. De praktijk heeft echter uitgewezen, dat het enige wat gegarandeerd wordt niet de bescherming van de soevereine rechten is, maar dat ze in twijfel worden getrokken, en dat vindt zijn weerslag in de Grieks-Turkse betrekkingen. Het NAVO-vocabulair, dat spreekt van “omstreden wateren” in de Egeïsche Zee en het oostelijke Middellandse Zeegebied, van “NAVO-territoria” en “NAVO-zee” is onthullend voor de manier waarop de provocaties van de Turkse regering gevoed worden met Euro-Atlantische steun.

Cyprus opnieuw in beeld

Tegen de achtergrond van de escalatie van het VS-NAVO gepingel met Turkije om de ‘cohesie van de zuidoostelijke vleugel van het bondgenootschap’ veilig te stellen, komt de laatste tijd ook de kwestie Cyprus weer in beeld. Verenigde Naties, VS en EU wijzen op de noodzaak tot regeling van de kwestie, want dat zal bijdragen tot meer stabiliteit in de regio. Niet vergeten: het noordelijk deel van Cyprus werd in 1974 door Turkije militair bezet. Cyprus is geen lid van de NAVO. Sinds 2004 is Cyprus wel lid van de EU, maar aan die bezetting is nooit een eind gekomen, ondanks de druk beleden ‘democratische’ gevoeligheid van deze organisatie. Een andere keer meer over deze slepende kwestie, die af en toe aangezwengeld wordt al naargelang de noodzaak tot het schudden van de politieke kaarten.

Tot slot: de enige weg voor de bevolkingen van Griekenland en Turkije om in vriendschap met elkaar te leven, is om van het kapitalisme en zijn internationale allianties af te komen door hun macht te breken. Geen eenvoudige zaak. Stemmen van verzet worden in Turkije vervolgd en gesmoord, zoals de Communistische Partij van Turkije (TKP). In Griekenland probeert men de stem van de KKE en het PAME op een ‘democratischere’ manier monddood te maken.