Anderhalve decimeter mensenrechten...

Alles wat je de laatste tijd leest of hoort heeft te maken met het coronavirus. Vooral de maatregelen die de regering, na adviezen van ter zake kundigen, oplegt, verlengt dan wel versoepelt, krijgen aandacht. Zij krijgen brede steun, maar zijn tegelijkertijd ook onderwerp van debat. De politiek-economische gevolgen zullen, als alles weer enigszins genormaliseerd is, gigantisch blijken. De miljarden aan steunmaatregelen voor bedrijven zullen verhaald worden. En zullen in dit neoliberale tijdperk een sociale ramp veroorzaken.

Dit ondanks een bij sommigen groeiende gedachte dat na deze coronacrisis er een 'zachter' soort kapitalisme zal terugkomen. Dan hebben we het met name over Nederland, waarvan de regering, de meeste politieke partijen en het pratend en schrijvend voetvolk van de heersende klasse andere landen - Zuid-Europa, China etc - de maat nemen. Maar laten we het ook eens over andere landen hebben, waar ook de 'vrije markt' woedt. Over landen die doorgaans ook democratisch genoemd worden.

Zo zag ik onlangs een krantenartikel over een sloppenwijk in de Indiase miljoenenstad Mumbai, waar meer dan een miljoen mensen worden gedwongen op twee vierkante kilometer te leven. Een ruwe schatting zegt mij dat de bebouwde kom van mijn woonplaats ongeveer drie vierkante kilometer is. Er wonen tienduizend mensen. Vergeleken met de genoemde sloppenwijk zouden er dan in mijn woonplaats anderhalf miljoen inwoners zijn. Waar blijf je dan met je maatregel van anderhalve meter afstand? Anderhalve decimeter, zul je bedoelen... Want over het coronavirus en het afstand houden om besmetting tegen te gaan, daar ging het in de krant over. Meer dan een miljoen mensen op 'een postzegel'. Hier onvoorstelbaar. Hier ondenkbaar.

Zo nu en dan wordt India 'de grootste democratie ter wereld' genoemd. Die benaming zal dan wel gegeven zijn in tegenstelling tot China, dat in de pers doorgaat voor het 'grootste ondemocratische land ter wereld'. Hoe staat het dan met de sloppenwijken in China...? Sloppenwijken in onderontwikkelde kapitalistische landen zijn het ontwikkelde kapitalistische equivalent van 'achterstandswijken'. Hoeveel meer sloppenwijken zijn er wel in nog meer miljoenensteden, niet alleen in India, maar ook in Azië, Afrika, Zuid-en Midden-Amerika en ook in sommige delen van de rijke landen? Anderhalve meter afstand. Voorlopig het 'nieuwe normaal' Gammele huisjes, golfplaten, nauwe paden, die ook als open riool dienen; voor vijftienduizend mensen één poepgelegenheid. De ergste uitbuiting alom. Want van armoede van anderen wordt men rijk.

Mensenrechten, waar men in de ontwikkelde en dus toonaangevende landen de mond van vol heeft. Maar vooral als het om landen gaat die een poging wagen iets aan elementaire mensenrechten te doen. Landen die zuchten onder sancties en boycots of daarmee bedreigd worden. Want de kampioenen van de mensenrechten (met het woord) dulden in die landen die zij als hun wingewesten zien, geen verbetering van mensenrechten metterdaad. Hoeveel miljoenen, hoeveel honderden miljoenen, hoeveel nog meer mensen in kapitalistisch geregeerde landen, ja opgetuigd met parlementen en vrije verkiezingen, beschikken niet over de meest elementaire mensenrechten? Nee beste lezers/lezeressen, het gaat niet alleen over Mumbai, dat eerst Bombay heette en waar verslaggever Karskens eens de havelozen die uit armoe van het platteland naar die miljoenenstad trokken, de hemel in prees als 'ondernemende' mensen. Het gaat om meer. Het gaat om het kapitalisme en in de fase waarin het verkeert.

Het gaat ook over de Verenigde Staten van Amerika, dat zich als afzonderlijk land de naam van het hele continent heeft toegeëigend. Het land waar ook het coronavirus heeft toegeslagen; het land waar verwarde mensen niet tot patiënten worden gerekend, maar waar een verwarde man aan de macht is. Het land ook, waar het coronavirus de verrotting nog eens heeft blootgelegd. Het land, een hoog ontwikkeld kapitalistisch land, waar talloze mensen zonder zorgverzekering rondlopen of noodgedwongen veel te laag verzekerd zijn, waar massa's mensen meerdere banen moeten hebben om nog rond te kunnen komen. Het land waar de privatisering, de terugtredende overheid en de gevolgen daarvan nu nog eens in de rest van de wereld duidelijk maken waar het in de, de VS volgzame landen, naartoe zal gaan.

Faillissementen van ziekenhuizen en zorginstellingen zijn, nu dit opgeschreven wordt, daar aan de orde van de dag. Het land, waar de 'participatiemaatschappij', in ons land enige jaren geleden koninklijk goedgekeurd, zich al veel langer aan het ontwikkelen is. Het wordt steeds duidelijker dat het systeem zelf op een faillissement afstevent. En ook het land waar nog steeds arme sloebers uit andere kapitalistische landen naar toe willen in de hoop op een beter leven. Dat zegt veel, zo niet alles over de staat van de wereld en het kapitalisme als zodanig.

Alles kan als relatief worden gezien. In Nederland gaat er geen uur voorbij waarin er niet de loftrompet wordt geblazen over al die werkers die ons land in coronatijd draaiende houden. Door politieke partijen vooral. Zelfs de schoonmakers - normaliter geen woord waard - worden hierbij genoemd. Zij zijn herontdekt, omdat zij vooral in ziekenhuizen en zorgcentra een belangrijke rol hebben. Terecht krijgen al die werkers in de gezondheidszorg positieve aandacht, maar als een SP-woordvoerder dan ook aandacht vraagt voor een goede beloning voor hun arbeid, dan wordt dat als een oneerbaar voorstel gezien...

Maar er zijn meer mensen die het land draaiende houden. Na zo'n zes weken 'corona' las ik in mijn krant iets over een bedrijf waar men voedsel maakt. Over hoe men daar maatregelen had genomen om besmetting zoveel mogelijk tegen te gaan. Want de werkers daar moesten dichter dan anderhalve meter bij elkaar staan. De band moest wel draaien... Hoe gaat dat met al die andere voedingsfabrieken, met al die jaren bouwvakkers? Want er moet wel gegeten en gebouwd worden. Supermarkten moeten wel bevoorraad worden. Nog veel meer andere mensen ook, die niet thuis kunnen werken, hoe staat het met hen, met hun gezondheid, met hun kansen om ook straks nog werk te hebben?

Veel is relatief. Sloppenwijken heten hier achterstandswijken. Armoede daar en hier maakt verschil. Maar als in de armste delen van de wereld het virus toeslaat dan is het leed niet te overzien. Daar is anderhalve decimeter zowel het oude als het nieuwe normaal. Voor het coronavirus is nog geen vaccin gevonden. Het is te hopen dat dit gauw gebeurt. Voor het virus dat 'kapitalisme' heet bestaat al wel een vaccin. Een vaccin dat, waar het geprobeerd wordt, op de grootste tegenstand van de nu nog machtigen der aarde kan rekenen.