Cultuurimperialisme

Het is wel even een omschakeling om weer een stuk te schrijven. Omdat de normale gang van zaken de laatste tijd helemaal op zijn kop is gezet door het voorbereiden van de verkiezingen en, niet te vergeten, de slechte gezondheidstoestand waarin schrijver dezes verkeerde en eigenlijk nog verkeert. Maar zeker ook de oorlog en wat daaraan voorafging maakt het moeilijk om weer tot de orde van de dag over te gaan. Met de gemeenteraadsverkiezingen zijn er stemmen en een zetel verloren gegaan. Maar ondanks dat heeft de NCPN in de plaats Lemmer nog steeds een grote verkiezingsaanhang. Op meerdere stembureaus waren we de grootste. Maar de gemeente De Fryske Marren is meer dan Lemmer... Het kwam nogal eens voor dat als ik vanwege mijn longaandoening naast mijn fiets stond uit te puffen, dat er mensen bij mij kwamen staan en zeiden dat ik rustig aan moet doen, ‘want wij kunnen je nog niet missen’. Toch dachten een paar honderd kiezers daar kennelijk anders over…

De oorlog in Oekraïne brengt meer aan het licht dan de verschrikkingen die een oorlog voor de mensen met zich meebrengt. Dat wat allang bestond komt dan extra in de schijnwerpers te staan. En dan denk ik vooral aan de hegemonie op het gebied van de cultuur - en vooral de aanbidding van wat uit de Verenigde Staten van Amerika komt. Wat dit laatste betreft zullen honderden door de politie (het gezag!) dood gemaakte donkerhuidige burgers daar, de verwaarloosde infrastructuur, de overvolle gevangenissen, de entertainmentindustrie met zijn decadentie, aan die aanbidding door grote massa’s mensen geen einde maken. De Verenigde Staten, het grote voorbeeld voor vooral West-Europa. Dat wat men zonder enige restrictie ‘de westerse beschaving’ noemt. Door de oorlog worden de door generaties ontvangen beelden nieuw leven ingeblazen. Hoeveel films uit de VS waren politieke films? Gingen over een gevoerde oorlog waarin de VS-hoofdrolspelers de sympathieke helden waren? Die gingen over een (nog) niet gevoerde oorlog, waarin spelers met Russisch klinkende namen de slechteriken waren? Gemakshalve vergeten we even de vele films waarin talloze oorspronkelijke bewoners - Indianen - van hun paard geschoten werden.

De oorlog in Oekraïne wordt in de media veel meer dan het binnenvallen van Russische troepen. Alles wat uiteindelijk tot de oorlog heeft geleid, de jarenlang spanningen voorafgaand, doen er niet meer toe. Daarbij gebruik makend van de jarenlange eenzijdige nieuwsvoorziening en het ernstige gebrek aan kennis van de recente geschiedenis bij zeer veel mensen. Denk alleen maar aan het destijds steeds noemen van ‘Rusland’ waarmee de Sovjet-Unie bedoeld werd. Rusland wordt nu voorgesteld als een imperialistisch land dat andere landen wil veroveren of onder zijn invloedssfeer wil brengen. In de hoofden van heel veel mensen was het Rusland dat vanaf 1917 tot 1990 andere landen had veroverd. Vertel op straat dat de Oktoberrevolutie van 1917 het mogelijk maakte dat Polen, Finland, Estland, Letland en Litouwen los van het Russische tsarenrijk kwamen te staan en zelfstandige naties werden en je wordt voor gek verklaard.

Het fenomeen doet zich nu voor dat de toenemende afkeer van kapitalistisch Rusland voor anticommunisme wordt gebruikt. Rusland stond in de hoofden van velen nog steeds synoniem voor communistisch en dus slecht, onbeschaafd en niets ontziend. Het is een onjuiste gedachte dat anticommunisme zich tegen communisten richt. Anticommunisme in deze tijd is vrij baan voor kapitalisme, voor grondstoffenroof, voor ‘vredesmissies’, voor uitbuiting, voor het tegengaan van alles dat dit in de weg staat.

Onderschat niet de inwerking van de kapitalistische cultuur, waarin de Verenigde Staten van Amerika domineert. Die cultuur - ja, ook onschuldig lijkende films, boeken en teksten in de popmuziek - heeft vele jaren lang het denken, vooral het anticommunistisch denken - beïnvloed en doet dat nog. En onderschat niet de taal en het taalgebruik. Zo kan er zeer eenvoudig bij elk conflict de kwade aangewezen worden. Noemde men vroeger de naam van het als kwade bestempelde land, daarna werd dat teruggebracht tot het noemen van de hoofdstad. Maar ook dat is allang niet meer. Saddam, Assad, Poetin... Zo wordt de wereldpolitiek vereenvoudigd tot een persoonsnaam. Geen land meer, geen hoofdstad meer, maar het aanwijzen van een boef...

Het is een feit dat er na de val van de Sovjet-Unie en het socialistisch statenblok in Oost-Europa een nieuw fase in van de geschiedenis is ingegaan. Tegenstellingen tussen kapitalistische machtsblokken kregen hierdoor een nieuwe dimensie. De grote vraag was echter, hoe ontwikkelt Rusland, een kernmacht, zich? Wordt het een soort halfkolonie van de VS en de belangrijkste EU-landen? Of ontwikkelt kapitalistisch Rusland zich tot een kapitalistische concurrent, zowel economisch als militair? Dat Rusland qua macht een mede-wereldspeler werd, dat was een zware misrekening. Het gevecht tegen dat Rusland speelde zich op allerlei terreinen af, met als doel de wereldbevolking anti-Russisch te maken.

Bijvoorbeeld in de sport. Als sporters uit de VS op doping betrapt worden, dan is dat een individuele zaak van desbetreffende sporter. Als het Russische sporters betreft dan is het een staatszaak. Ondanks toch ook kritiek op de VS kan die mogendheid niet stuk. Luister eens goed naar Engels sprekende Oekraïners, maar ook die uit veel andere landen, zij spreken ‘Amerikaans-Engels’. Veel geprezen boeken, films, muziek, komen voor het grootste deel uit de VS. Soms lijkt het alsof of er in grote Europese landen nauwelijks nog iets hoogstaands gemaakt wordt. En dat geldt zeker voor dat grote land dat Rusland heet. Het lijkt erop dat er na Tolstoi, Toergenjev, Tsjechov niets meer dat de moeite waard is geproduceerd is.

Onderschat niet de beïnvloeding van de taal en cultuur. Het zijn wapens in een wereldwijde strijd om de macht. Dat heel veel mensen, en dat meer dan dertig jaar na de val van de Sovjet-Unie, nog steeds Rusland met socialisme en communisme vereenzelvigen komt daardoor. Militaire wapens kunnen in een korte tijd veel vernielen en de machtsverhoudingen wijzigen. Culturele wapens werken veel langzamer, maar zijn doeltreffender. De beïnvloeding van het denken van de mensen neemt hen het denken in vrijheid af.