De helpende hand van Karl Marx

Over mooie woorden gesproken. Over communisme zul je tegenwoordig maar weinig mooie woorden horen. Vooral slechte. Pas geleden las ik een interview met een garnalenvisser die ermee stopt. Het is met al die regels en beperkingen niet meer te doen. Alles wordt geregistreerd, zegt hij. "Mijn stuurhut is een communistisch regime...". Het woord 'oostblok' kan tegenwoordig wel gelezen worden als een bijvoeglijk naamwoord, dat zowel slecht als lelijk betekent.

En dan zijn er ook nog de niet genoemde woorden die gedachteloos overgeslagen worden. Op radio 4 hoorde ik een presentatrice vertellen dat de Russische componist Prokovjev na de de oktoberrevolutie naar de Verenigde Staten van Amerika was uitgeweken, maar dat hij toen zijn Derde Symfonie daar slecht ontvangen was met hangende pootjes naar Europa terugkeerde. Naar Europa. Dat klopt. Maar naar welk land? Dat was dus de Sovjet-Unie! Of de luisteraars mochten dat niet weten, of mevrouw kon geen afstand nemen van haar anticommunistische opvoeding, of allebei.

Eind augustus had de gemeente een bijeenkomst in Lemmer uitgeschreven over de parkeerproblematiek aldaar. Vanwege de corona was deze bijeenkomst in twee gedeelten. De wethouder met een aantal ambtenaren gingen, aan meerdere tafels, met de inwoners in conclaaf over oplossingen. Raadsleden waren als toehoorder uitgenodigd. Dat was de reden dat uw 'mooiewoordenschrijver' ook aanwezig was. Iedereen aan tafel moest zich voorstellen. Ik noemde mijn naam en mijn hoedanigheid als fractievoorzitter van de NCPN in de gemeenteraad. Waarop iemand aan tafel die ik niet kende reageerde met: een prima partij, maar van communisme moest hij niet zoveel hebben... En dat is nou precies wat ik heel veel meemaak.

Als communist die met zijn partij optreedt voor de bevolking, dat wordt soms zelfs openlijk gewaardeerd, maar de principes vanwaaruit jouw optreden voortkomt, die deugen niet... Er is bij grote delen van de bevolking iets ingeslopen dat op het volgende neerkomt: uit het communistisch gedachtegoed kan niets goeds voortkomen; doet de Communistische Partij, een partij-afdeling of een partijlid iets dat als positief ervaren wordt, dan moet dat wel tegen de communistische principes ingaan...

Nog een veel gehoorde en gelezen opvatting: communisme is in principe goed, maar de uitwerking in de praktijk deugt niet. Marx staat op het ogenblik weer in de belangstelling. Al eerder was dat zo na het uitbreken van de crisis in 2008. Nadat deze belangstelling weer bijna was verdwenen is Marx weer terug bij een deel van de intelligentsia. De analyse van het kapitalisme in het Communistisch Manifest wordt nogal bewierookt.

Maar veel komen deze wijzen van geest niet verder met hun Marx-wetenschap dan te constateren dat het kapitalisme vastgelopen is en dat het neoliberalisme de oorzaak van alle kwaad is. Terug naar het zogenaamde Rijnlands Model het enigszins door sociale wetgeving beteugelde kapitalisme. Dus het tijdperk van voor meer marktwerking, van privatiseringen en deregulering, het tijdperk van voor Reagan, Thatcher, Milton Friedman cs. Er deugt veel niet aan het kapitalisme, daarom moet het kapitalisme menselijker worden. Wat moet er na het huidige kapitalisme komen? Dat is de grote vraag. Marx heeft hen de weg gewezen over het ontstaan en de werking ervan.

Maar, zo wordt gezegd: Marx heeft destijds geen blauwdruk gegeven over wat er na komt. Alsof Marx, Engels en de vele anderen geen revolutionairen waren, dat ook niet konden zijn (geen blauwdruk). Tegen al die nieuwe bewonderaars van het Communistisch Manifest zou ik willen zeggen: lees het en lees het nog eens...! Als of "geen blauwdruk" betekent dat men zelf de hersens niet meer moet gebruiken. Het kapitalisme dat zij bestrijden. Is volgens hen "het doorgeschoten" kapitalisme. Doorgeschoten marktwerking, de doorgeschoten kloof tussen arm en rijk en al het andere dat ook doorgeschoten is.

Het afgeven op voormalige socialistische landen komt meer voort uit angst voor revolutionaire ontwikkelingen dan uit bezorgdheid over vrijheid en dwang. De tegenwoordige Marx-aanhangers zijn bang voor socialisme, voor het onteigenen van de onteigenaars en... dus voor het verdwijnen van kapitalisme, het kapitalisme waar zij zoveel kritiek op hebben. Want kapitalisme kan niet verdwijnen zolang het kapitaal aan de macht is. Er zijn onder hen, voorzover zij socialisme zeggen na te streven, die van mening zijn dat er zonder kapitalisten geen socialisme mogelijk is... Uiteindelijk komt bij al deze lieden als laatste redmiddel om de hoek, het basisinkomen.

Het anticommunisme dat ook anti-socialisme omvat richt zich niet alleen op landen waar de Communistische Partij aan de macht is. Ook en vooral zijn niet-meer-socialistische landen - dus nieuw-kapitalistische landen - het onderwerp. De op Cuba gerichte pijlen zijn die van meewarigheid, die op China gericht op angst. De anti-Ruslandpropaganda ook. Rusland is een kapitalistisch land en toch hangt er voor veel mensen, juist door die propaganda, een aureool van communisme omheen. Genoeg om al die mensen die een hekel aan communisten van huis uit - en zie het woord huis dan ook heel breed - hebben meegekregen angst en afkeer in te boezemen. Angst en afkeer die, zo laat de geschiedenis zien, meer dan eens onderdeel van oorlogsvoorbereiding is geweest.

Anticommunisme is een virus, waar niet alleen communisten last van hebben. Dit virus raakt ook andere politieke formaties, zoals sociaal-democraten en andere partijen met een links imago, al zullen dezen dat niet graag bevestigen. Zelfs de nieuwe bewonderaars van Marx en het Communistisch Manifest, die met hulp van Marx het kapitalisme van de ondergang willen redden, zullen met dit virus te maken krijgen.

De boodschap is: begin er niet aan. Al wordt de ellende nog zo groot onder het kapitalistisch systeem, het is nog altijd beter dan socialisme; beter schoenpoetser op straat, of bedelaar - nog altijd zelfstandig ondernemer - dan een volle maag en zekerheden onder het socialisme. Het is deze boodschap die wereldwijd, elke seconde wordt uitgezonden. Opdat de grote rovers aan de macht kunnen blijven. Het is deze boodschap waar communisten geen boodschap aan hebben.