'Helden' op sokkels

Deze tijd wordt nu al crisistijd genoemd en als deze krant uitkomt zal dat zeker nog zo zijn. Maar binnen deze crisistijd speelt zich nog een andere tijd af: de tijd waarin racisme nadrukkelijker dan ooit op de agenda staat. 'Corona' kwam opeens op. De ziekte die racisme heet bestaat al heel lang. Racisme op de politieke agenda. En dat zal nog steeds zo zijn als 'corona' tot de recente geschiedenis zal gaan behoren.

De ziekte 'racisme' is veel taaier dan welke epidemie of pandemie dan ook. Racisme op de agenda? Eigenlijk nooit van de agenda afgeweest, ook niet door de talloze pogingen het naar de achtergrond te duwen. Racisme een ziekte? Geen acute ziekte, maar een slepende ziekte, waaraan beslist geen mooie woorden kunnen worden besteed. Help racisme de wereld uit! Misschien dat dat het is...

Demonstraties in de Verenigde Staten van Amerika en ook in andere delen van de wereld, na het gefilmde doodmartelen van een donkergekleurde arrestant door de politie, waarbij een aantal andere agenten het tot hun taak rekenden dat hun collega bij het doodmaken niet gehinderd zou worden. Jazeker, zo las ik ergens, de emancipatie van de Afro-Amerikanen in de VS is al ver gevorderd. Was Oprah Winfry en waren nog meer zwarte beroemdheden daar ook al niet miljardair? Nou dan, gelijke kansen toch? Ja zeker, Afro-Amerikanen en andere minderheden hebben zelfs meer kansen in de VS. Om in de gevangenis te komen...

Wat begreep ik die jonge gekleurde vrouwelijke advocaat toch goed die naar aanleiding van de gebeurtenissen in de VS in een praatprogramma op de Nederlandse televisie met nog meer (gekleurde) mensen aanzat. Ze had lang geaarzeld om aan te schuiven, zei ze. Om elke keer weer over een met racisme te maken onderwerp haar commentaar te moeten geven. Om elke keer weer als 'zwarte' haar verontwaardiging over een racistisch voorval uit te moeten spreken. Alsof het niet een kwestie van de maatschappij als zodanig is.

We hebben het al weer voorbij zien komen. Het 'witte privilege', alsof het een voorrecht van niet-zwarte mensen zou zijn om niet op huidskleur gediscrimineerd te worden en het niet een RECHT zou zijn om NIET gediscrimineerd te worden. Alsof er een uitruil van recht en onrecht mogelijk zou kunnen zijn. Ook voor de zoveelste keer dat er meer gekleurde mensen bij de politie moeten werken. De politie, waar het racisme ingebakken lijkt. Discriminatie is als zodanig inherent aan de kapitalistische maatschappij. In de media worden 'gewone mensen' (van spierwit tot diepbruin) in woord en geschrift elke dag gediscrimineerd. Wie mij niet gelooft of denkt dat ik overdrijf, kan ik elke dag wel voorbeelden geven. In een klassenmaatschappij - alleen de naam zegt het al - waar het neerkijken op andere mensen de dagelijkse praktijk is, kan het haast niet anders dat ook discriminatie naar ras of huidskleur daar een onderdeel van is.

Discriminatie naar klasse, naar positie in de maatschappij, bevordert zelfs bij blanke, naar klasse gediscrimineerde mensen het neerkijken op medebewoners van kleur. Zelfs bij de door de 'bovenlaag' als laagst geziene groepen komt discriminatie - ook racisme - voor. Gebrek aan klassenbewustzijn en onmacht brengt met zich mee dat neerkijken op anderen het gevoel geeft er toch nog enigszins toe te doen...

Hier wordt de nadruk op discriminatie naar klasse gelegd. Daaruit mag echter geenszins geconcludeerd worden dat schrijver dezes de strijd tegen racisme minder belangrijk vindt. De strijd tegen racisme moet juist opgevoerd worden en niet alleen maar (tijdelijk) opleven als er weer eens iets afschuwelijks tot ons komt. Als veel niet tot de spraakmakende elites behorende mensen zich meer van hun klassenpositie bewust zouden zijn, dan zouden zij beter kunnen invoelen hoe donkere landgenoten hun positie beleven. Mensen op wie neergekeken wordt zullen pas dan daarvan bevrijd kunnen worden als zijzelf niet op anderen neerkijken.

Standbeelden van blanke helden van het (vroeg) kapitalisme, van roverhoofdmannen, van overheersers van gebieden waar niet-blanke mensen wonen, standbeelden van moordenaars, worden bestormd, van hun sokkels getrokken en beklad. Belangrijke mensen, fatsoenlijke en beschaafde Nederlanders spreken zich uit en keuren dat af. Want, zo zeggen zij, de standbeelden en ook straatnamen zijn een deel van onze geschiedenis. Haal je de beelden weg, dan haal je de geschiedenis weg, zeggen zij. Totale onzin van lieden die angstig wegkruipen van iets dat ze hun hele leven niet hebben willen horen. De beeldenstorm geeft nu juist de ruimte voor het tentoonstellen van de juiste weergave van delen van onze Nederlandse geschiedenis. Door het alsmaar verheerlijken van personen, langer dan toen ik op de lagere school zat, is de geschiedenis vervalst door de macht te verheerlijken en het menszijn zelfs nog niet als een bijzaak te zien. Is de kinderziel vele generaties lang beschadigd en het racisme bevorderd. Wij moeten de geschiedenis niet willen herschrijven, zo horen wij. Maar delen van onze geschiedenis moeten juist wél herschreven worden, omdat zij vervalst zijn! Wen er maar aan, zou ik zeggen. Eerlozen mogen niet geëerd worden!

De Verenigde Staten van Amerika. Alom verheerlijkt. Gods eigen land... Het land van de democratie. Het land van de vrijheid. Het land van de ongekende mogelijkheden. Het land van de bevrijders. Het land van de films, ingeluid met de schittering van licht en wolkenkrabbers. Het land van je dromen. Het land van het anticommunisme, van de rassenwaan, van slavernijgeschiedenis. Maar... geen kwaad woord over de VS. Bejubeld als ons grote voorbeeld! En hoe heiliger verklaard, des te erger kreeg de grote boeman er van langs: het socialisme. De jarenlange bewieroking van dat land heeft het optreden in de wereld, ook in Europa, ook in Nederland, tegen rassendiscriminatie ernstig tegengehouden en vertraagd. Anders is het niet te verklaren dat het onderwerp 'racisme' zolang op een laag pitje heeft gestaan. Al teveel is er met een blinddoek op naar de Verenigde Staten van Amerika gekeken.

De Ku Klux Clan, kent u ze nog? Maarten Luther King, kent u hem nog? Angela Davis en vele andere strijders tegen rassenwaan, kent u ze nog? Ja zeker, ook de machthebbers in Nederland waren tegen rassenwaan, al vertaalden zij dat in 'gelijke kansen' voor mensen. Gelijke kansen die ze zelf ongelijk maakten. Maar ondanks dat: stars en stripes for ever. De VS, het machtigste land, dat 'ook voor ons' tegen communisme en socialisme ten strijde trok. Het resultaat in dat land is er dan ook naar: zeer armoedige sociale voorzieningen, waardoor vooral door de coronacrisis aanzienlijke delen van de 'gewone' bevolking in de ellende gestort worden.

'Witte' mensen kunnen niet helemaal invoelen hoe mensen met een andere huidskleur hun leven in een grotendeels blanke omgeving beleven. Maar begrijpen wél. Mensen uit de arbeidersklasse en vooral communisten zouden moeten weten wat het is om vernederd te worden. Zij zouden als de besten moeten kunnen begrijpen hoe door gekleurde en gediscrimineerde mensen vernedering gevoeld wordt. Wie andere mensen vernedert, vernedert zichzelf...