Oneerlijk delen

Zij wisten het allemaal zo goed, ze konden het allemaal zo goed verwoorden, de vroegere marxistische economen en filosofen, de schrijvers over hoe de wereld in elkaar zat en moest veranderen. En dan heb ik het over hen die een belangrijke rol speelden in de Sovjet-Unie en andere socialistische landen. Na de nederlagen van het socialisme in hun landen hebben we niets meer van ze gehoord. De meesten van hen zullen wel al overleden zijn, maar de toen jongeren zullen nog in leven zijn. Hoe zouden zij nu denken over de grote vraagstukken waar de wereld mee worstelt, vraagstukken die onder de kapitalistische heerschappij niet opgelost kunnen worden?

Gelukkig dat er in andere landen nog marxisten zijn die zich in deze vraagstukken verdiepen. Het zal de mensen steeds meer duidelijk worden dat met kapitalistische middelen er geen afdoende oplossingen kunnen en zullen komen.

Wie de ontwikkelingen die betrekking hebben op toekomstige leefbaarheid op de aarde goed volgt, die ziet dat vrijwel elke bedachte maatregel onderhevig is aan het in stand houden van het kapitalistisch systeem. Krampachtige pogingen om de kapitalistische markt het werk te laten doen. Het kunnen kopen en verkopen van emissierechten (milieu-vijandige uitstoot) is wel een van de meest treffende voorbeelden. Minder gebruik van vliegverkeer bereiken door het veel duurder maken ervan. Vlees eten idem dito. Op wereldniveau is de grootste hinderpaal de ongelijkmatige ontwikkeling van het kapitalisme in het imperialistische tijdperk. Het systeem dat op concurrentie gebaseerd is, en als gevolg daarvan op het voorkomen dan wel uitschakelen van concurrentie, daarvan zullen de best economisch en militair ontwikkelde staten proberen alle in de wereld voor hen schadelijke concurrentie de kop in te drukken. En, waar dat niet wil lukken ontstaan handelsoorlogen waaruit echte oorlogen kunnen ontstaan. Onder dergelijke omstandigheden is het onmogelijk een enigszins eerlijke oplossing voor de wereldproblemen van de grond te krijgen.

Zo zullen bijvoorbeeld de Verenigde Staten van Amerika slechts akkoord gaan met oplossingen waarbij de grote bedrijven geen schade ondervinden en waarbij de economische ontwikkelingen in een land als China zullen stagneren of achteruit gaan. Kapitalisme is per definitie oneerlijk delen. In ontwikkkeling achterblijvende landen kunnen het helemaal wel schudden. Hoe moeten in vredesnaam de grote mondiale problemen opgelost worden in een wereld waar velen elke dag moeten proberen te overleven en slechts enkelen de dienst uitmaken?

Eerlijk delen is, ondanks meerdere daarop betrekking hebbende strijdpunten van de sociaaldemocratie, een farce gebleken. Goed bedoelde pogingen van politici die van een socialistisch bewind niets moesten hebben, maar van wie het hart nog wel op de goede plaats zat. Als men geen socialisme wil en dus anticommunist is, dan blijft alleen nog over om de arbeidersbevolking mee te laten profiteren van het kapitalistisch systeem. Eerder kwam men met de 'vermogensaanwasdeling'. Ook een stille dood gestorven. Maar dit alles geeft wel aan dat er dan vanuit gegaan wordt dat er zonder kapitalisme geen verbetering voor 'de gewone mens' te bereiken is. Eerlijk delen dus. De vermogensaanwasdeling van de sociaaldemocratie - de goede bedoeling - is dan destijds niet gelukt, maar voor de heersende klasse wel. Nog nooit is de kloof tussen de vermogens van mensen zo groot geweest. En in zo'n wereld moeten de grote problemen opgelost worden...

Wat de inflatie betreft - eens als het grote onheil voorgesteld - is deze in de rijkste kapitalistische landen tegenwoordig te verwaarlozen, in veel andere landen torenhoog. De politiek, en ook economen in bijvoorbeeld Nederland vinden een lage inflatie slecht voor de economie. Maar toen, in een andere tijd, de inflatie elk jaar hoog was en daardoor het dagelijks leven duur werd, de vakbeweging daarom forse looneisen stelde, werd de arbeiders van alle kanten gemaand hun eisen te verlagen, omdat er anders inflatie dreigde. Inflatie - geldontwaarding - is slecht en ook goed als het de geldzak goed uitkomt. Hoe moeten, met dit gegeven, de wereldproblemen - opwarming, zeespiegelstijging, de grote ongelijkheid - opgelost worden?

Stel je voor dat de rijken evenveel vlieg-kilometers per jaar mogen maken als 'Jan met de Pet'? In plaats van het vliegen veel duurder te maken? Dat zou een sociale ingreep zijn, in het belang van de overgrote meerderheid van de bevolking. De verdedigers van het kapitalisme zullen moord en brand schreeuwen. Inbreuk op de vrijheid van consumptie, betutteling van de overheid, een communistische staatsgreep, dat zouden dan hun reacties zijn. Hoe vaak lezen we niet dat van hogerhand, gesteund door veel geleerde mensen, de bevolking oproept gezond en vers te eten. Kennelijk is men van mening dat er ongezond voedsel gefabriceerd wordt, ten koste van de gezondheid van meestal het 'gewone volk'. Maar een sociale ingreep, zoals het verbod om ongezond voedsel te produceren en aan te bieden, zouden bij de verdedigers van het kapitalisme tot grote verontwaardiging leiden. Een communistische aanval op de persoonlijke vrijheid...

Hoog wordt er opgegeven over de burgerlijke democratie. Ook de communisten hebben deze democratie verdedigd tegen het fascisme. Maar dat neemt niet weg dat er sprake is van een onvolkomen democratie. Een democratische meerderheid in de volksvertegenwoordiging, daarbij is meestal de stemwijzer van het grootkapitaal in het geding. De belangenafweging valt altijd in zijn voordeel uit. Zelfs tot heel lang na de Tweede Wereldoorlog noemde men de woningnood in ons land 'volksvijand nummer %%n'. Veel regeringen en volksvertegenwoordigingen later is dat weer zo. Is er dan niets geleerd? Jazeker wel, maar het grote probleem is dat er iets niet is afgeleerd: antisocialisme, anticommunisme.

Men is tegenwoordig blij dat de extreme armoede in de wereld afgenomen is. Dan gaat het al niet eens meer over armoede in het algemeen. De wereld van nu, waarin de kapitalistische waarden nog dominant zijn, is een vervalste prestatiemaatschappij. Voorgehouden wordt is dat iedereen kan worden wat-ie wil, als men maar z'n best doet. Met als ultieme uitkomst de niet-bestaande samenleving met alleen maar professoren die de anderen tot professoren opleiden...

De geleerde studiebollen, de professoren in het marxisme-leninisme uit de landen van de voormalige Sovjet-Unie, zij zijn er niet meer. Of laten niet meer van zich horen. De middenklasse-zegeningen van het kapitalisme ontdekt? Teleurgesteld en in hun schulp gekropen? Geen affiniteit meer met het historisch materialisme en de wereldwijde klassenstrijd en klassentegenstellingen? We weten het niet. Zeker is wel: de grote problemen waar de mensheid voor staat, zullen onder het kapitalisme niet opgelost kunnen worden. Elke poging daartoe zal stranden op het wezen van het kapitalisme zelf.

De mensheid staat voor de keuze: het aan de kapitalisten overlaten met hun marktwerking en hun wetten van vraag en aanbod, óf richting een ander soort maatschappij gaan. Die andere maatschappij zal een socialistische zijn. Een andere keus is er niet!