"Er is veel te doen over pensioenhervorming. Ik begrijp dat u daar vragen over hebt en bezorgd bent. Sta me toe even uit te leggen waarom we die hervormingen moeten doen", aldus de Belgische minister Jan Jambon in een video op Instagram. Het werd hem echter niet toegestaan. Afgelopen 31 maart legden de Belgen massaal het werk neer. Voor het eerst sinds tien jaar riepen de twee grootste vakbonden, de sociaaldemocratische bond (ABVV) en de christelijke bond (ACV), op tot een algemene staking over alle sectoren.
In West-Vlaanderen staakten 1 op de 3 scholen, landelijk moesten meerdere fabrieken de deuren sluiten en op Brussel Airport werden alle 250 vluchten geannuleerd. Sindsdien zijn er nog meerdere algemene stakingen georganiseerd. Zo was er nog een algemene stakingsdag op 29 april en op 20 mei organiseerde het ACOD (ambtenarenvakbond van het ABVV) een staking in de gehele openbare sector. Ook staakte het openbaar vervoer meerdere malen in april en mei. Kortom: het broeit dus bij onze Zuiderburen, en dat is niet voor niets. Wanneer alle sectoren gezamenlijk staken tegen het beleid van de nieuwe regering, dan gaat er iets goeds mis. Wat is er aan de hand?
Arizona
Op 31 januari 2025 kreeg België een nieuwe regering. Een coalitie tussen de N-VA van premier Bart De Wever, de Vlaamse Vooruit en CD&V en de Waalse MR en Les Engagés. Een rechtse Vlaams Nationalistische partij, een christelijke partij, een sociaaldemocratische partij en twee liberale partijen. Officieel heet deze coalitie ‘Regering-De Wever’ maar in de volksmond staat deze regering bekend als de ‘Arizona-coalitie’, naar precies dezelfde (politieke) kleuren die ook op de vlag van de Amerikaanse staat Arizona staan (blauw voor de liberalen, rood voor de sociaaldemocraten, oranje voor de christendemocraten en geel voor de Vlaams-nationalisten). De coalitie is vrij rechts georiënteerd met de relatief tandeloze sociaaldemocratische Vooruit in een minderheidspositie. Minister-president De Wever heeft trots campagne gevoerd met de straffe besparingen die hij als burgemeester van Antwerpen uitvoerde. Toen de coalitie onder leiding van De Wever dan ook aantrad, werd snel duidelijk wat ze gingen doen: bezuinigen, bezuinigen en bezuinigen! Wat staat er zoal op het spel?
Er wordt stevig bezuinigd op de sociale zekerheid en het onderwijs, en tegelijkertijd gaan er miljarden naar defensie. Loonsverhogingen worden verboden tot en met 2027. De lonen worden in België wel standaard geïndexeerd met inflatie, maar ook daar is iets aan de hand. Chris Reniers van het ACOD stelt: “De lonen in de openbare sector zullen voortaan pas na drie maanden geïndexeerd worden bij een overschrijding van de spilindex. Het getroffen overheidspersoneel zal daardoor drie maanden langer moeten wachten op een indexatie van de lonen, waardoor het een paar honderd euro per jaar kan verliezen. Ook gepensioneerden en mensen met een uitkering worden getroffen door deze beslissing die de index op termijn op de helling zet." Tevens wordt zowel het verbod op nachtarbeid als de verplichte wekelijkse sluitingsdag afgeschaft. En dan is daar ook nog een zware pensioenmalus (lees: boete) die moet ontmoedigen dat mensen eerder met pensioen gaan. Voor elk jaar dat je eerder dan 67 stopt met werken, kan je 5 procent van je totale pensioen verliezen. Stel dat je je leven lang hard in de bouw hebt gewerkt en op je 62ste met een beschadigde rug en kapotte knieën iets eerder met pensioen wilt gaan? In dat geval kan je dus 25 procent van je pensioen verliezen. De Belgische burger gaat er dus flink op achteruit, terwijl Regering-De Wever wel enthousiast meegaat met het ‘ReArm Europe-plan’ van de Europese Commissie, ter waarde van 800 miljard euro. Tegelijkertijd betalen de rijken in België nog steeds geen vermogensbelasting. Het is duidelijk waar de rekening ligt.
Sinds een leerkrachtenstaking in januari is de geest uit de fles. De vakbonden organiseerden een reeks aan algemene en sectoroverstijgende landelijke stakingen waarvan het einde nog niet in zicht is. Daadwerkelijke veranderingen blijven echter uit. In België blijven de reacties op de stakingen vrij positief. Redelijk recent heeft de krant Het Nieuwsblad onder de Vlaamse bevolking gepeild of er draagvlak was voor de stakingen. Haast vier op de vijf van de ondervraagde Vlamingen geeft aan goed op de hoogte te zijn van wanneer er gestaakt wordt. Voor 52,1 procent hebben de stakingen weinig tot geen invloed op hun dagelijks leven. Bijna de helft heeft begrip voor de stakingen, en 68,2 procent van de ondervraagden vindt dat de regering te veel bezuinigt ten koste van de burgers.
Een defensieve strijd?
Hoe moeten we de stakingen zien? Hoe kaderen we deze ontwikkelingen in communistisch perspectief? Sarah, een kameraad bij de JCB (Jonge Communisten van België), laat weten: "De nieuwe Arizona-regering van Bart De Wever heeft zeer veel besparingsmaatregelen aangekondigd, gepaard met de militarisering van de samenleving. Dit als deel van de steeds erger wordende crisis van het kapitalisme en antagonismen binnen het imperialistisch systeem. De werkers en jeugd voelen dit aan en komen steeds meer in opstand tegen het verlies van verworven rechten. Het doel van de strijd is dus het afzetten van de Arizona-regering en haar vervanging door een progressieve regering. Twee elementen moeten hier benadrukt worden: ten eerste dat deze regering gewoon het besparingsbeleid van vorige burgerlijke regeringen verderzet om het kapitalisme te beschermen en dat haar vervanging door een ‘linkse’ coalitie niet voor verbetering zal zorgen. Ten tweede dat dit vooral een defensieve strijd is om reeds verworven rechten te beschermen en geen offensieve strijd voor nieuwe overwinningen."
Het is dus dubbel. Aan de ene kant is de stakingsbereidheid en strijdbaarheid van de werkende klasse een goede ontwikkeling. Tegelijkertijd betekent verzetten tegen het beleid van deze regering ook, helaas, erkennen dat een nieuwe burgerlijke regering hier niet veel verbetering in gaat brengen. Het besparingsbeleid lag er al voor de huidige coalitie en wordt dus gewoon met een zekere verve doorgevoerd. Daarnaast is dit verzet niet eropuit om te veranderen wat er veranderd moet worden maar om te behouden wat men niet wil verliezen. Toch is elke vorm van organisatie waarin werkers hun rechten afdwingen ten opzichte van uitbuiting door de burgerlijke politiek, een stap in de juiste richting. Sarah merkt dat ook: "Door de reeds aangekondigde anti-werkers maatregelen van de Arizona-regering groeit de stakingsbereidheid meer en meer. We zien maandelijks stakingen op nationaal en sectoraal niveau die op schaal vergelijkbaar zijn met de grote stakingsbeweging van 2014 tegen de ‘Zweedse-regering’ van premier Charles Michel, die ook zware besparingen doorvoerde. We zien ook in een recente peiling dat de meerderheid van de bevolking de sociale onrust steunt."
De JCB is ondertussen nauw betrokken bij de staking van Takeaway (Thuisbezorgd)-koeriers, en zien daarin op kleine schaal dezelfde tendensen die ook landelijk breed te zien zijn. "Naast de slechte werkomstandigheden in de sector van koeriers en ‘flexjobs’ in het algemeen, zagen de koeriers van Takeaway meer en meer van hun werkomstandigheden achteruit gaan. Slechte kwaliteit van uniforms, overuren, een app die niet werkt. Maar een aantal maanden geleden kwam een nieuwe verandering: vroeger werkte Takeaway met hubs waar men materiaal moest ophalen, batterijen kon opladen, de shift starten en pauzes kon nemen. Deze werd vervangen door een systeem waar men thuis de shift kon starten (een verbetering). Dit werd echter plots een paar maand geleden vervangen door een startlocatie waar men moest starten, eigenlijk een hub zonder de voordelen van een hub. Ook wordt het rijden naar de hub vergoed met een kilometervergoeding die veel lager is dan het loon. Onbetaald werk dus, aangezien met de fiets rijden letterlijk hun job is."
Oftewel hoe verder je moet reizen naar een startlocatie hoe meer gratis werk je doet voor je werkgever. Zeker gezien de recente afschaffing van een voordeliger systeem voor de werknemer daarvoor, is deze ontwikkeling een mes in de rug. "Dit allemaal gebeurde op basis van valse beloftes en leugens van de bazen”, stelt Sarah. “Veel koeriers zijn studenten met een migratieafkomst die amper hun huur en studies kunnen betalen. Deze laatste druppel deed de emmer overlopen en motiveerde een aantal koeriers van de voorhoede om hun collega's te mobiliseren voor een stakingsbeweging en comité. De strijd verloopt momenteel goed, maar blijft wel beperkt tot Gent – maar er zijn ideeën om de strijd uit te breiden en solidariteit te creëren met andere koeriersbedrijven. Voor de eerste keer in de geschiedenis bij Takeaway in België hebben de koeriers succesvolle stakingen georganiseerd (zoals opnieuw vandaag) met steun van de vakbond. De problematieken die men ervaart heeft ten eerste te maken met de soms juist afremmende invloed van de vakbond die meer inzet op een sociaal dialoog met de bazen dan op de strijd van de koeriers. Ten tweede de aard van het flexibele statuut van veel koeriers, waardoor men vaak met dagcontracten werkt en moeilijk kan staken. Hierdoor zijn veel koeriers ook minder bekend met collectieve strijd en het belang ervan. Ten derde is amper 10 procent van koeriers gesyndicaliseerd en staat men zeer wantrouwig tegen de vakbond - men voelt zich vaak niet gehoord door de vakbondsleiding. Hierdoor hebben veel koeriers geen recht op een stakingsvergoeding, hetgeen een staking organiseren moeilijker maakt."
"Wat nu?" Of "Wat hierna?"
Als je de veelzeggende moeilijkheden van de Takeaway-staking combineert met de actieve maar defensieve strijd die de vakbonden landelijk voeren, dan rijst de vraag of vakbonden niet meer kunnen doen. Zeker als je ziet dat in Vlaanderen een redelijk algemeen draagvlak is voor een staking. Als 68,2 procent van de ondervraagden vindt dat de regering te veel bezuinigt ten koste van de burgers, is het dan niet tijd om niet alleen de verworvenheden te beschermen maar ook nieuwe regelgevingen te verwerven? Dit blijkt ook uit de onderhandelingen over de spoor-cao. Eind april bereikten de spoorvakbonden van het ACOD en ACV een voorakkoord met federaal minister van Mobiliteit, Jean-Luc Crucke. Dit voorakkoord werd meegenomen naar verschillende regiovergaderingen zodat de lokale vakbondsleden erover konden stemmen. Bij het christelijke ACV stemde 57 procent tegen. Bij de socialistische ACOD stemde 99 procent tegen – 1 procent onthield zich. Bij het ACOD heeft dus niemand voor het voorakkoord gestemd. De werkers vragen om meer. Durven de bonden hen dat te geven?
In zijn werk De armoede van de filosofie, in het tweede hoofdstuk, vijfde deel "Stakingen en coalitie van arbeiders" schrijft Karl Marx het volgende. "De coalitie heeft steeds een tweeledig doel, namelijk het opheffen van de onderlinge concurrentie der arbeiders om de kapitalist verenigd te kunnen beconcurreren. Het eerste doel van de coalitie was alleen het op peil houden van de lonen, maar naarmate de kapitalisten zich ter onderdrukking, van hun kant verenigen tot groepen, formeren zich de aanvankelijk geïsoleerde coalities, en tegenover het altijd verenigde kapitaal wordt het in stand houden van de associaties voor hen noodzakelijker dan het op peil houden van het loon. [...] Wil de onderdrukte klasse zich kunnen bevrijden, dan moet een trap van ontwikkeling bereikt zijn waarop de al verworven productiekrachten en de van kracht zijnde maatschappelijke instellingen niet meer naast elkaar kunnen bestaan. Van alle productiewerktuigen is de grootste productiekracht de revolutionaire klasse zelf."
Volgens Marx is het eerste doel van een arbeiderscoalitie, dat wil zeggen een vakbond, om de lonen op peil te houden. Maar daar kan het volgens Marx niet bij blijven. Nee, we moeten vanuit die positie ook daadwerkelijk het durven opnemen tegen de kapitalistische klasse. Hiervoor stelt Marx dat er een trap van ontwikkeling bereikt moet zijn waarop de al verworven productiekrachten en de maatschappelijke instellingen niet meer naast elkaar kunnen bestaan. De Belgische vakbonden zijn goed georganiseerd en hebben al veel bereikt, durven ze nu een trede hoger te stappen? Oftewel, is hier nog een tweede doel?
Ja, de Belgische vakbonden zijn actief, strijdlustig en hebben het lef om een overkoepelende algemene staking af te kondigen in al hun sectoren. Wat dat betreft is elk georganiseerde daad verzet van de werknemers op grote schaal een stap in de goeie richting. Echter lijkt de regering-De Wever tot nu toe nog onvermurwbaar; het einde van de stakingen is dus nog niet in zicht. Toch is het, ook als les voor Nederland, goed om de ‘wat hierna?’-vraag te stellen en te blijven stellen. Stakingen moeten namelijk niet enkel om het behouden van verworvenheden gaan. Zonder revolutionaire benadering stranden de ontwikkelingen onherroepelijk in een patstelling. Durven de vakbonden om, revolutionair, niet alleen de bezuinigingen te bestrijden, maar ook meer te eisen? De werkers in België lijken er in ieder geval klaar voor.
- Artikel: "Grootste actie tot nog toe tegen regering-De Wever: wie staakt er en waarom?" - Lien De Cooman – VRT Nieuws – 29-03-2025 07:49 – geraadpleegd op 28-05-2025 – link: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/03/27/nationale-staking/
- Wikipedia-pagina: "Lijst van algemene stakingen in België" - Wikipedia - laatst bewerkt op 19 mei 2025 om 11:49 - geraadpleegd op 29-05-2025 – link: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_algemene_stakingen_in_Belgi%C3%AB
- Artikel: "Algemene staking 31 maart: honderden passagiersvluchten geannuleerd op Brussels Airport en in Charleroi" - LGE/HR - Het Laatste Nieuws - 24-03-25, 16:12, Laatste update: 24-03-25, 20:17 - geraadpleegd op 29-05-2025 – link: https://www.hln.be/binnenland/algemene-staking-31-maart-honderden-passagiersvluchten-geannuleerd-op-brussels-airport-en-in-charleroi~a0de905c/
- Artikel: "Vakbonden voeren overal in West-Vlaanderen stakingsacties tegen regeerakkoord: "Zichtbare en voelbare acties"" - Sian Oosterlinck, Charlotte Cattebeke – VRT Nieuws – 31-03-2025, 17u22 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/03/31/ook-in-west-vlaanderen-staken-de-christelijke-en-socialistische/
- Webpagina: "5 redenen om de staking van 31 maart tegen de afbraakregering te steunen" - PVDA België - 28-03-2025 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.pvda.be/nieuws/5-redenen-om-de-staking-van-31-maart-tegen-de-afbraakregering-te-steunen
- Webpagina: "“Stop met besparen voor de openbare sector breekt”" - ACOD, ABVV Openbare Diensten - 20-05-2025 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.acodonline.be/standpuntdetails/%e2%80%9cstop-met-besparen-voor-de-openbare-sector-breekt%e2%80%9d/5ec2cb7c-751b-4b1a-9502-c3cb6fa18656
- Artikel: 'Exclusieve peiling: zo denkt de Vlaming over de staking" - Koen Baumers – Nieuwsblad - 31-03-2025, 03:00 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20250330_97565908
- Boek: "De armoede van de filosofie" - "Hoofdstuk 2: De metafysica van de politieke economie, Deel 5: Stakingen en coalities van arbeiders" - Karl Marx - Eind 1847, Transcriptie: Adrien Verlee, mei 2004 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1847/armoede/2e.htm
- Artikel: "Spoorvakbonden ACOD en ACV verwerpen voorakkoord met minister van Mobiliteit Crucke, maar plannen geen nieuwe stakingsacties" - Joppe De Hert – VRT Nieuws – 27-05-2025, 17u28 - geraadpleegd op 29-05-2025 - link: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/05/27/spoorvakbonden-verwerpen-akkoord-crucke/
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die maandelijks verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
