‘Onze solidariteit is niet alleen voor politiek gewin; daarom vertrouwen mensen ons’

Het is een van de sterkste revolutionaire organisaties van Europa, die decennia van onderdrukking, illegaliteit en ideologische uitdagingen heeft doorstaan. Vandaag de dag weet de Communistische Partij van Turkije (TKP) zich een weg te banen door het complexe politieke landschap van Turkije, gekenmerkt door toenemende repressie, economische instabiliteit en internationale conflicten in de regio. Daarover ging Manifest in gesprek met Kemal Okuyan, algemeen secretaris van het Centraal Comité van de TKP.

We bespreken de politieke crisis na de arrestatie van de burgemeester van Istanbul en de massale protesten die daarop volgden, de val van Bashar al-Assad in Syrië en de rol van Turkije in het conflict en de tegenstrijdige houding van Turkije tegenover Palestina en Israël. Daarnaast gaat de algemeen secretaris in op de strategieën en tactieken die de TKP gebruikt om de arbeidersklasse te organiseren, te versterken en te leiden.

Ben je geïnteresseerd in verdere discussie over de geschiedenis en de huidige staat van de TKP, of meer context bij de onderwerpen die in dit artikel aan bod komen? Luister dan naar de eerste aflevering van de podcast van Manifest, waarin we het hele gesprek publiceren!

Politieke crisis in Turkije

De arrestatie van burgemeester Ekrem İmamoğlu, een vooraanstaand lid van de oppositie, leidde tot landelijke protesten die nog steeds voortduren. Terwijl velen het optreden als een teken van de macht van Erdogan zagen, biedt Okuyan een ander perspectief:

"Sommige mensen zeggen dat Turkije de richting uitgaat van een fascistisch regime. Wij zijn het daar niet mee eens: de repressie en de poging om İmamoğlu, die kandidaat is voor de presidentsverkiezingen, te arresteren, laat juist de zwakke kant van de regering zien. Ik kan eerlijk zeggen dat er bijna acht of negen verschillende partijen binnen de regeringspartij zijn, die serieus met elkaar botsen. Deze verdeeldheid weerspiegelt de precaire positie van Turkije in de verschuivende wereldorde. De AKP-regering van Erdogan heeft geprobeerd betrekkingen met de NAVO te onderhouden en tegelijkertijd de banden met Moskou en Peking aan te halen, wat tot onverzoenbare tegenstellingen binnen de heersende elite heeft geleid.”

"Nu zijn er pro-Britse en pro-Amerikaanse kampen binnen de AKP, naast elementen die een ‘evenwichtiger’ economisch en buitenlands beleid proberen te voeren, hoewel we ze niet pro-Chinees of pro-Russisch kunnen noemen. En al deze conflicten binnen de AKP bestaan ook binnen de oppositie. Dus wat zich uit als een strijd tussen de oppositiepartij en de regeringspartij, is in werkelijkheid juist ook een poging van de regeringspartij om bepaalde krachten binnen de oppositiepartij op te bouwen en te helpen.” Okuyan wijst erop dat oppositieleider Özgür Özel, wiens positie voorheen zeer zwak was, zijn leiderschap door de arrestatie van İmamoğlu heeft kunnen versterken. “Tijdens de protesten was hij een held: nu is hij de daadwerkelijke leider van de oppositiepartij."

De aard van de protesten

Hoewel kritisch over de sociaaldemocratische oppositie, neemt de TKP actief deel aan de protesten ter verdediging van democratische rechten. "We steunen İmamoğlu, een zakenman, niet, maar we steunen het recht om gekozen te worden of te stemmen.” Het mag dan zo zijn dat de TKP inziet dat arbeidersmacht niet opgebouwd zal worden door middel van het burgerlijke parlement, toch is het kiesrecht een fundamenteel mensenrecht waar de werkende klasse hard voor heeft moeten strijden.

Hoe vind je een evenwicht tussen deelname aan de protesten enerzijds, en de afwijzing van de politicus wiens arrestatie de aanleiding was anderzijds? "We zijn begonnen met het delen van verklaringen, zodat duidelijk is wat het doel van onze deelname aan de protesten is. Maar toen we eenmaal hadden besloten om de straat op te gaan, hebben we al onze kracht en capaciteit in de strijd gegooid. Op veel plaatsen hebben we de protesten zelfs geleid."

De partij ziet namelijk dat de protesten meer zijn dan steun voor İmamoğlu - ze zijn een uitdrukking van een diepgewortelde maatschappelijke onvrede. Okuyan benadrukt dat de demonstraties werden geleid door studenten, van wie velen tot de arbeidersklasse van Turkije behoren: "Ze komen uit arbeidersgezinnen en zijn zelf arbeiders. Ze leven in armoede en hebben geen toekomst. Ze denken dat wanneer ze klaar zijn met school, ze werkloos zullen zijn. Dus veel mensen geven niets om İmamoğlu, ze protesteren tegen de regering."

Ondanks de repressie - waaronder de arrestatie van negen TKP-leden tijdens de protesten - bleef de partij gedisciplineerd handelen. Okuyan legt uit hoe hun aanpak vertrouwen schept: "We handelen op basis van aanwijzingen en duidelijke beslissingen. Dat is belangrijk om onze leden en sympathisanten te beschermen, vooral tijdens massale botsingen. Veel jongeren werden voor het eerst geconfronteerd met politie, en op sociale media zeiden mensen: 'Ga op zoek naar de TKP: zij weten wat ze doen.'"

"Dit is belangrijk. Met een klein aantal mensen kan je alles doen, maar als je arbeiders, jongeren en gezinnen uitnodigt moet je heel verantwoordelijk zijn. We zijn open over waarvoor en hoe we actie voeren, en doen geen dingen die we niet aankondigen. Ook de politie weet dat. Of het nou legaal is of niet, we doen wat we beloven. We spelen geen spelletjes met de massa, zoals sommige kleinburgerlijke groepen doen."

Organiseren in buurten en bedrijven

Een communistische partij kan niet functioneren zonder verbinding met haar klasse. Een van de manieren waarop de TKP mensen uit de arbeidersklasse bereikt is via buurthuizen. Het idee om deze huizen te openen ontstond deels door de problemen met de lage vakbondsgraad van Turkse arbeiders, de hoge werkloosheid en het hoge verloop.

"De vakbeweging in Turkije is heel zwak. Slechts 4 procent of 5 procent van de arbeidersklasse is georganiseerd in vakbonden. Natuurlijk zijn daar redenen voor, zoals repressie en het karakter van het Turkse kapitalisme. Maar de realiteit is dat je een hoge onzekerheid en veel beweging in de Turkse beroepsbevolking hebt, in vergelijking met andere landen.” Okuyan haalt als voorbeeld hun partijleden aan: gemiddeld wisselen zij wel drie keer per jaar van baan.

Het is een probleem dat de TKP onder ogen moet zien: met zo'n hoog verloop, onder zowel communisten als arbeiders in het algemeen, is het ontzettend moeilijk om banden op te bouwen met werkers en met hen te vechten voor betere arbeidsomstandigheden. “Daarom zeggen we tegen onze kameraden dat ze niet zo vaak moeten wisselen van baan, dat ze moeten proberen om een comité of partijafdeling op te richten."

"Maar de belangrijkste oplossing is dat we besloten hebben om ons in arbeidersbuurten te organiseren, omdat het niet gemakkelijk is van woonplaats te veranderen. Als je van werkplek verandert, woon je nog steeds in dezelfde buurt. Daarom zijn we partijkantoren gaan openen, buurthuizen. In vier of vijf jaar zo’n 150 of 160. En dat werkte. De meeste zijn buurthuizen, maar we hebben ook enkele arbeidershuizen op industrieterreinen en dorpshuizen op het platteland. En nu openen we ook jeugdcentra. Het idee is dat, aangezien Turkije een groot land is, we contact moeten hebben met de arbeidersklasse op alle plaatsen waar arbeiders wonen."

Okuyan benadrukt echter dat het, ondanks alle complicerende factoren, belangrijk is om werknemers ook op hun werkplek te bereiken: "De buurthuizen werken, maar ze lossen het hoofdprobleem van het organiseren van werkplekken, vooral de fabrieken, niet op. We denken dat het belangrijk is om voorzichtig te zijn met het organiseren van collega’s of het starten van comités. Als een bedrijf bijvoorbeeld weet dat er een communistische partij actief is, zullen ze onze kameraden onmiddellijk ontslaan. Ze doen dit zelfs bij vakbonden!”

Zo komt de partij tot hun strategie rondom bedrijvenwerk: revolutionair geduld is het devies. “We moeten voorzichtig zijn, weten wanneer we een echte klassenstrijd moeten beginnen op die werkplekken. Want we zijn het zat dat onze beste kameraden steeds hun baan verliezen.”

‘Er is geen kracht die Syrië zal verenigen’

De val van de regering van Bashar al-Assad eind 2024 was het hoogtepunt van een twaalf jaar durende oorlog, die Syrië veranderde in een strijdtoneel voor regionale en mondiale machten. Okuyans analyse biedt een marxistisch-leninistisch perspectief op deze ontwikkelingen en laat zien hoe concurrerende imperialistische belangen - met Turkije als een belangrijke regionale speler - de Syrische staat hebben ontmanteld en voorwaarden hebben geschapen voor de balkanisering van het land.

"Het is het resultaat van vijftien jaar gezamenlijk werk van het imperialisme. Sommigen noemen het een 'volksrevolutie' omdat Assad slecht was. Wij steunden Assad niet, maar het probleem is dat dit een contrarevolutie is. Het is afgelopen met Syrië: waarschijnlijk komt er een deel dat geleid wordt door de HTS, een Israëlisch deel, een Turks deel, een Koerdisch deel en een Russisch deel, het Alawitische deel. Want er is geen kracht die Syrië zal verenigen: je hebt een ideologie nodig, een politiek perspectief om mensen te verenigen, en zo'n kracht is er niet."

Dit komt overeen met historische patronen van imperialistische interventie, waar lokale etnische en religieuze conflicten worden uitgebuit om grenzen te hertekenen en de controle over markten, grondstoffen en transportroutes veilig te stellen.

Turks-Koerdisch vredesproces

Okuyan waarschuwt dat de Turkse regering het land probeert uit te breiden. "De eerste stap is om een deel van Syrië in handen te krijgen, en in feite hebben ze dat al. Ze zeggen openlijk dat ze Damascus en andere steden bij Turkije kunnen voegen. En dat blijft niet bij dromen: ze hebben in Syrië al werkende scholen en instellingen en de Turkse lira wordt in sommige gebieden gebruikt." Toch zal hij niet zeggen dat Turkije de hoofdverantwoordelijke is voor de ontwikkelingen in Syrië: "In Syrië worden de islamitische groepen gesteund door verschillende landen, zoals Turkije of de VS. Maar wij geloven dat Groot-Brittannië de belangrijkste kracht achter HTS was. Je ziet dat de Britse inlichtingendienst vlak voor de val van Assad hard aan het werk was in Turkije."

Gevraagd naar het recente vredesproces tussen Turkije en de PKK, benadrukt hij de risico's van het Koerdische beleid van de regering: "Het idee is wanneer er een alliantie is tussen de Turken en Koerden op basis van de islam, dat Turkije de machtigste regionale macht zal zijn. Het is een expansionistisch project. Het Koerdische probleem kan niet opgelost worden door andere landen op te splitsen. Bovendien is dit een conflictgebied van grootmachten: de VS, Rusland, Iran. Turkije zal het niet gemakkelijk hebben, en de pogingen om Turkije uit te breiden kunnen eindigen met een interne splitsing. Wij zijn tegen elke wijziging van de grenzen van Turkije, of het nu gaat om uitbreiding of opdeling."

Solidariteit met Palestina en Erdogans hypocrisie

Palestina is een cruciale breuklijn geworden in de Turkse politiek, waar het geveinsde antizionisme van president Erdogan een veel complexere werkelijkheid verhult. Terwijl Erdogan luidkeels Israël veroordeelt en de Turkse regering zegt dat ze een volledig verbod op import en export heeft ingevoerd, benadrukt Okuyan voortdurende handel met Israël en andere belangen.

"Ze blijven handel drijven via andere routes, bijvoorbeeld via Cyprus. Het grootste probleem is de olie die uit Azerbeidzjan wordt gepompt, een zeer nauwe bondgenoot van zowel Turkije als Israël. Azerbeidzjan is een van Israëls olieleveranciers, via Turkse havens. Dus we zeggen altijd over Erdogan: kijk naar wat hij doet, niet naar wat hij zegt." Aangezien de bevolking van Turkije massaal Palestina steunt, is het politieke zelfmoord voor een politicus om niet ten minste te doen alsof hij solidair is.

De TKP-leider beschuldigt de regering ervan dat ze Hamas probeert te coöpteren om geopolitieke druk uit te oefenen: "Erdogan probeert controle te krijgen over het Palestijnse verzet. Er is een strijd gaande binnen Hamas, tussen de politieke vleugel, die voornamelijk in Egypte, Qatar en Turkije is gevestigd, en de strijders van Gaza. De organisatie in Gaza is verzwakt, de meeste leiders van het verzet zijn gedood. Erdogan gokt erop dat Israël het verzet in Gaza zal verpletteren, zodat hij de restanten onder zijn controle kan brengen. Maar de mensen van Hamas in Gaza verzetten zich tegen dit proces."

Een bijkomende factor is het feit dat de moslimwereld verdeeld is in een sjiitische en een soennitische religie - verschillen die vaak uitgebuit en vergroot zijn door de bourgeoisie. "Hoewel de Palestijnse beweging gebaseerd is op soennitische religie, was de relatie van Hamas met Hezbollah, een sjiitische organisatie, de afgelopen jaren erg goed. Iran begon ook een goede relatie te hebben met het Palestijnse verzet. Turkije concurreert dus met Iran in de regio over wie het Palestijnse leiderschap in handen krijgt."

‘We zeggen openlijk dat we van dit systeem af willen’

Okuyan laat een partij zien die principieel is, maar ook creatief zoekt naar wegen om de arbeidersklasse te organiseren. Of het nu gaat om de confrontatie met onderdrukking, imperialisme of hypocrisie, de TKP baseert haar strategie op de solidariteit van de arbeidersklasse.

Hij legt uit: "De mensen voelen dat we geen opportunisten zijn die gebruik proberen te maken van hun problemen. Wij horen bij de mensen omdat we deel van hen zijn. Tijdens de pandemie hebben we in de buurthuizen maskers gemaakt en uitgedeeld, ook omdat het een behoefte was van onze partijleden. Tijdens de aardbeving stierven onze mensen ook of stortten hun huizen in. We zijn geen mensen van buitenaf: we hebben dezelfde problemen."

"En het is ook een ethische kwestie. Ik denk dat de belangrijkste verdienste van de partij is dat mensen ons niet zien als bekrompen politici die hun problemen proberen te gebruiken voor politiek gewin. Ik denk dat dit de juiste benadering is. Niemand kan zeggen dat de Communistische Partij van Turkije een verborgen agenda heeft." Okuyan licht dit idee toe: "We zeggen openlijk dat we van dit systeem af willen, maar omdat we nu onder het kapitalisme leven, hebben we ook solidariteit nodig. Onze solidariteit is niet alleen voor politiek gewin - het is ethisch. Daarom vertrouwen mensen ons."