Over nabuurschap, toeslagen en mensen zonder karakter

Ze zijn niet meer op de vingers van twee handen te tellen, de politieke partijen die bestaanszekerheid hoog op hun verlanglijstje voor de verkiezingen hebben staan. Bestaanszekerheid, ja ja. Armoedebestrijding, armoedepreventie, een hoger minimumloon, de teksten en uitspraken vliegen je om de oren. Zijn zij in twee jaar - sommige zelfs in twee maanden - socialist geworden? Vanwaar het zich aantrekken van het lot van de armen, van ‘de onderkant van de samenleving’, zoals dat zo menslievend klinkt? Menslievend, maar wel met een denigrerende ondertoon. Met name het CDA lijkt ‘christelijke waarden’ herontdekt te hebben. Al enige weken geleden viel er iets op. Ook de Boeren Burger Beweging had het, net zoals het CDA, over de belangrijkheid van ‘nabuurschap’. Dit zou vrijwel uit de samenleving verdwenen zijn en alleen op het platteland, in tegenstelling tot de Randstad en andere stedelijke gebieden, nog in afgeslankte vorm bestaan. Hetzelfde begreep ik van het Nieuw Sociaal Contract, de nieuwe partij van Omtzigt, maar dan in intellectuelere termen uitgedrukt.

Het volk wordt doodgedrukt door regels. Die regels moeten worden versoepeld of zelfs verdwijnen. De sociale potentie van het volk moet weer ontwikkeld worden. Alles waar de overheid over gaat, dat mislukt. Kijk maar naar de toenemende armoede, het gebrek aan huisvesting en nog veel meer crisisverschijnselen. Dat is hun boodschap. Nu is het frappante hiervan dat deze boodschap ook gepaard gaat met kritiek op onder andere de Participatiewet die in 2015 van kracht werd. Laat het nu juist die Participatiewet zijn, waarin de overheid de gesubsidieerde hulp afschuift op de mensen zelf. Waar mantelzorg en nabuurschap worden aangemoedigd en zelfs al een plicht worden gezien om zo maar op de reguliere zorg te kunnen bezuinigen.

Mensen moeten wat voor elkaar overhebben en de mensen willen dat ook, maar het wordt hen zo moeilijk gemaakt door die bemoeizieke overheid. Dus pleiten ze voor het weer mogelijk maken van nabuurschap en naastenliefde in de grote sociale bloementuin. Dus niet handen af van ‘zelfredzaamheid’ en ‘eigen kracht’, de nu nog van kracht zijnde slogans van het afschaffen van de verzorgingsstaat, maar juist andersom: het bevestigen van de juistheid van de bezuinigingspolitiek, van de terugtredende overheid, waar nu juist de politieke kritiek van de laatste tijd tegen gericht was. Het is de vos die de passie preekt…

Het schandaal toeslagen kinderopvang. Vele duizenden slachtoffers. Te pas en te onpas hoort men van tribunalen. Overigens wel een woord dat in relatie tot dit schandaal gepast zou zijn geweest. Oké, voorlopig zullen we het moeten doen met de maatschappij waarin men voor minder ernstige praktijken wel gevangenisstraf krijgt. Waar in deze krant al eerder voor gewaarschuwd is, dreigt te gebeuren. Steeds meer politieke stemmen gaan op die het bestaan van de toeslag kinderopvang de schuld geven. Te ingewikkeld… Daarmee vinden ze tegelijkertijd allerlei andere toeslagen, zoals huur- en zorgtoeslag, en regelingen voor mensen met lage inkomens inefficiënt en fraudegevoelig. Dat hele ‘woud van regels en toeslagen’ moet weg. Wij zijn daar in Nederland in doorgeslagen… Dat zijn de woorden die we de laatste tijd van rechts tot zelfs links kunnen horen. Voor massa’s mensen in dit land niet zulke mooie woorden.

Politici hebben opeens ontdekt dat mensen een besteedbaar inkomen zouden moeten hebben, waarbij geen toeslagen of regelingen nodig zijn. Het kan zijn dat er mensen zijn, waaronder politici, die vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog geen weet hebben gehad van de ontwikkelingen in Nederland. Van volkshuisvesting tot gezondheidszorg, van rechtshulp tot onderwijs en van nog veel meer. Ook van loonpolitiek uiteraard. Zij komen kennelijk uit families die daar qua positie en inkomen ver boven staan. Politieke partijen zoeken naar oplossingen om van al die regels en toeslagen af te komen. Als belangrijk argument wordt dan gebruikt de verschrikkelijke ellende die het schandaal toeslagen kinderopvang heeft veroorzaakt. Simpelweg, als deze (sociale) wet niet bestaan had, had het schandaal ook niet plaatsgevonden… Simpeler kunnen we het niet maken. Ook de huur- en zorgtoeslag moeten ‘op de schop’. Want het komt immers voor dat mensen te veel geld hebben ontvangen en dan terug moeten betalen. Dat kun je die arme stakkers toch niet aandoen? Het is waar, soms vallen er treinen uit, bussen komen weleens te laat. Als we het openbaar vervoer afschaffen, is dat probleem ook opgelost…

Het is onmogelijk een ontwikkeling van vele tientallen jaren ongedaan te maken. Immers ook onderdeel van loonpolitiek. Als de mensen, dan met name de arbeidersbevolking, al die subsidies, toeslagen en regelingen - al het geld dat het kost - zelf zouden moeten opbrengen, hoeveel hoger moeten de lonen dan zijn? Een beetje hoofdrekenen is al voldoende om aan te tonen dat hun oplossing om een ander stelsel voor loon- en inkomstenbelasting in te voeren, niet aan de orde is.

Zij is gepensioneerd en nog steeds goed met naald en schaar. Zo probeert zij haar schamel inkomen wat aan te vullen door haar vaardigheden in te zetten. Zo had zij een aantal broeken te vermaken voor een bewoner uit een - noem het maar een villawijk, enkele kilometers van haar huis vandaan. Zij leverde de kledingstukken bij de villa af en vroeg de bewoonster € 15. Dat vond ‘mevrouw’ te veel en scheepte haar met € 10 af. Je hebt mevrouwen en vrouwen. Vrouwen behoren tot de lagere sociale klassen. Dat vinden sommigen die vinden dat zij mevrouwen zijn. Want vrouwen wonen in sociale huurwoningen of in een minder chique ogende eigen woning.

Vrouwen en ook mannen, mensen dus, die tot de arbeidersklasse en kleine neringdoenden behoren, die kun je zo dus afschepen. Zij horen met minder tevreden te zijn. Deze mensen komen nauwelijks voor in romans of films, hoogstens als figuranten en voorbijgangers. Hoofdrollen en hoofdfiguren hebben karakters en zijn daarom interessant. Mensen die € 15 vragen voor enkele uren werk en aflevering moeten het maar voor € 10 doen. Zo doe je dat met mensen aan wie men geen karakter toedicht. Mensen die niet teleurgesteld of verdrietig kunnen zijn, die niet blij kunnen zijn en ook geen goed ontwikkeld verstand kunnen hebben. De onzichtbaren die pas, heel eventjes maar, zichtbaar zijn als ‘mevrouwen en meneren’ ze nodig hebben.