Politiek negeert problemen arbeidersklasse: zet onvrede om in organisatie!

Met de derde Tweede Kamerverkiezingen in vijf jaar tijd in aantocht, werden de Algemene Politieke Beschouwingen gedegradeerd tot een groot campagnefeestje. Af en toe onderbroken door wat ophef over een onhaalbare motie en een politiek spelletje kabbelde het debat voort, terwijl social-media managers gretig video’s knipten van snedige oneliners en monologen zonder daadkracht. En dat allemaal terwijl de problemen voor de arbeidersklasse in Nederland zich wel degelijk op stapelen: de urgentie voor oplossingen wordt door het hele land gevoeld.

Tekenend waren de momenten waarop de Tweede Kamer zich toch nog genoodzaakt zag om halsoverkop plannen aan te passen, bijvoorbeeld de BuffelBoete. Een maatregel waardoor de economisch zwakste lagen van de bevolking nog een extra financiële trap nakrijgen van de belastingdienst waardoor ze komend jaar 600 euro worden gekort op hun inkomen omdat ze niet voltijd werken. Als klap op de vuurpijl zou de heersende klasse zo’n 1,5 miljard euro in de schoot geworpen krijgen. Verontwaardiging alom, zeker nadat PVV-kamerlid Tonny van Dijck erkende dat ‘daar iets mis was gegaan’ in de plannen van het demisionaire kabinet en dat dit toch niet de bedoeling kon zijn - foutje, bedankt. Een motie om deze ‘belastingmiskleun’ te ‘repareren’ van GroenLinks-PvdA en NSC werd met een kamermeerderheid aangenomen, al blijft het de vraag of een aankomend kabinet dat ook daadwerkelijk gaat doen. Daarnaast werd eerder al bekend dat de voorgenomen miljoenenbezuiniging op de Onderwijskansenregeling – waarmee kinderen uit een kansarme omgeving worden ondersteund op school – toch werd teruggedraaid. Dan maar ergens anders bezuinigen om NAVO-miljarden bij elkaar te scharrelen.

Wie denkt dat de burgerlijke politiek langzaam tot inkeer lijkt te komen, moeten we teleurstellen. De plotselinge koerswijzigingen komen niet voort uit diepe zelfreflectie of een onbewaakt moment van ideologische helderheid. De BuffelBoete werd onder andere door vakbond FNV op de kaart gezet met acties en een petitie, terwijl meerdere partijen en vakbonden uit het onderwijsveld zich publiek opwonden over de aangekondigde bezuinigingen. De geluiden uit de samenleving zijn al jaren lang duidelijk: veel arbeiders willen simpelweg dat de problemen die zij ervaren worden opgelost door de politiek. Reëele problemen die ons dagelijkse leven beïnvloeden en bemoeilijken. Maar pas wanneer het campagnetijd is wordt voorzichtig met wat kruimels gestrooid, in de hoop stemmen te oogsten.

Rellen en reële problemen

De onvrede in de samenleving lijkt de afgelopen jaren meer en meer toe te nemen. De jaren-Rutte waarin alle beleidsmatige trucjes om werkende mensen verder in het nauw te drijven werden weggelachen, lijken decennia geleden. De onvrede neemt steeds hevigere vormen aan, logisch gezien de tegenstellingen die binnen het kapitalitische systeem ontstaan, verder verscherpen. Denk terug aan Den Haag afgelopen maand, waar een menigte van onder andere voetbalhooligans en extreemrechtse en fascistische organisaties zoals Voorpost vernielingen aanrichtten en geweld pleegden tegen mensen met een migratieachtergrond. De NCPN heeft het fascistisch geweld direct veroordeeld (zie NCPN-verklaring op leesmanifest.nl). Het is echter te simpel om alle mensen die hierop afkwamen of die zich zorgen maken over migratie weg te zetten als relschoppers, gekken of zoals Hilary Clinton ooit Trump-aanhangers omschreef: ‘betreurenswaardigen’. Wie kijkt naar de onderliggende zorgen ziet reële problemen naar voren komen die al jaren onvoldoende worden opgepakt door de politiek: de woningcrisis en bestaanszekerheid.

Een jongeman genaamd Jayden deelt tijdens de rellen zijn frustraties met een NOS-cameraploeg over het feit dat hij geen woning kan krijgen (en dat hij de rellen afkeurt), wat volgens hem zou komen door het feit dat statushouders voorrang hebben op sociale huurwoningen. Daarom was hij die dag naar Den Haag gekomen. Dat D66-leider Rob Jetten hem uitnodigt voor een gesprek in een talkshow, ernstig knikt en zalvende woorden spreekt, mag gerust een campagnestuntje heten. Maar de frustratie van Jayden is begrijpelijk. Jongeren kunnen geen sociale huurwoningen vinden door het nijpende tekort, terwijl de huurprijzen ongebrijdeld mogen stijgen in de vrije sector. Een huis kopen is voor het gros van de arbeidersjeugd een luchtkasteel aan de horizon.

Echter is de haatzaaiende en verdelende politiek van de extreemrechtse partijen geen antwoord op deze problemen. Ja, statushouders krijgen voorrang op sociale huurwoningen, maar dat betreft gemiddeld 8 procent landelijk gezien. En de ‘asielcrisis’, waardoor azc’s worden ‘overspoeld’ (een metafoor geliefd door ‘rechts’) door asielzoekers is een doelbewust gecreërd probleem door reactionaire politici: de afgelopen jaren werd moedwillig de flexibele opvangcapaciteit constant afgeschaald. Kortom: wanneer je de emmer vervangt door een drinkglas, is het geen wonder dat het glas als vanzelf ‘overstroomt’, ookal blijft de hoeveelheid water nagenoeg hetzelfde al die jaren. Naar beneden trappen en kwetsbare groepen de schuld geven van jouw problemen is makkelijk, zelfs veilig. Ze kunnen moeilijker iets terug doen. Maar het zal de problemen van PVV-kiezers niet oplossen.

Voor velen waren de rellen ook beangstigend, zeer begrijpelijk. Veel mensen maken zich zorgen om de ‘polarisatie’ of de toenemende inloed van extreemrechts. Sommigen hopen dat het ‘politieke midden’ veiligheid, zekerheid en stabiliteit kan bieden als tegenwicht. Partijen als D66, het CDA – dat hoopt de mensen die afgelopen jaren NSC kozen terug te winnen – en GroenLinks-PvdA spelen daarop in, door deze verkiezingen te schetsen als een strijd tussen democratische en niet-democratische krachten.

Maar het vertrouwen in deze burgerlijke democratie is de afgelopen jaren behoorlijk aangetast, aangezien de overheid zich keer op keer bewees als een onbetrouwbare kolos die uitblinkt in het vermalen van arbeiders in een juridische kwesties (toeslagenaffaire, herstel van de toeslagenaffaire, het Groningse gas-debacle enz.). Zonder kritische analyse gebaseerd op de materiële problemen waar mensen tegenaan lopen, komen ook deze partijen niet verder dan abstract gebrabbel over ‘waarden’ en ‘normen’ zoals vrijheid en democratie. Die woorden hebben weinig betekenis als je niet concreet maakt: vrijheid en democratie voor wie? Kan het volk echt de macht hebben en van vrijheid genieten als de economie in handen is van een kleine minderheid?

In aanloop naar de verkiezingen wijzen veel mensen terecht op de afbraak van onze zorg, sociale zekerheid en onderwijs. Sommigen hopen dat partijen zoals GroenLinks-PvdA of SP de ‘verzorgingsstaat’ kunnen ‘herstellen’ als een stabiele factor die haar bevolking helpt en ondersteunt in haar behoeften. De afgelopen jaren leidde deze hoop tot overwinningen van zulke partijen in Frankrijk, Portugal, Griekenland en andere landen. Maar het blijkt keer op keer tevergeefs: als puntje bij paaltje komt, zetten sociaaldemocratische en groene partijen het afbraakbeleid en de oorlogspolitiek van hun voortgangers voort. Dat is het onvermijdelijke resultaat van een politieke lijn die gericht is op het beheren van het kapitalistische systeem in plaats van het omver te werpen. Het besluit van de PvdD om de investeringen in de krijgsmachten te steunen, is dan misschien niet zo verrassend.

Maar het feit dat de partijtoppen klakkeloos het pleidooi voor meer geld naar de NAVO, wapens en de overgang naar een oorlogseconomie overnemen, wordt niet door de gehele achterban geslikt.¹ Laat staan dat het thema ‘milieu en klimaat’ nu helemaal uit beeld dreigt te verdwijnen bij deze partijen, terwijl juist veel jongeren zich ontzettend zorgen maken over de toekomst. Dit overigens nadat het onderwerp jarenlang door de politiek is misbruikt als voorwendsel voor ‘groene’ belastingen om geld bij de arbeidersklasse weg te romen aan als ‘groene’ subsidies aan het grootkapitaal te serveren.

Dat alles staat nog los van de algehele frustratie die leeft onder de bevolking over de situatie in Gaza. Het misdadige burgerlijke regime van Israël wordt door het dubbel-demissionaire kabinet (en daarvoor trouwens ook niet) geen strobreedte in de weg gelegd om een volkerenmoord te begaan. Het leed van de Palestijnen gaat miljoenen Nederlanders aan het hart, en de frustratie en onbegrip over het uitblijven van duidelijke sancties tegen Israël draagt bij aan het afnemende vertrouwen in de burgerlijke politiek als geheel. De Rode Lijn-protesten, waaronder die van afgelopen zondag 5 oktober, zijn de meest massale en duidelijke signalen die een arbeidersklasse op een vredige manier kan laten zien.

Strijdorganisatie of sociale ANWB?

Er zijn plaatsen waar werkende mensen wel hun invloed kunnen laten gelden, ver weg van de holle zalen van de burgerlijke parlementaire politiek: daar waar zij wonen en werken. Maar ook daar voelen arbeiders zich niet altijd gehoord. De recente strubbelingen binnen FNV leidden tot behoorlijk wat frustratie bij menig vakbondslid. En ook hier moeten we concluderen dat deze ergernissen en zorgen meer dan terecht zijn. Een van de weinige effectieve middelen die wij als klasse namelijk in handen hebben moet ook ons klassebelang dienen, en niet aansturen op het maken van dealtjes met de baas over hoe hard medewerkers wel of niet worden uitgebuit. Wat dat betreft is het ook ronduit ontzagwekkend om te zien hoe Franse, Italiaanse en Griekse arbeiders recent grote stakingen afkondigden om te strijden tegen de genocide van het Palestijnse volk en de algehele afbraak van arbeidersrechten en verworvenheden.

Het recente voorstel van tijdelijke FNV-toezichthouders Lodewijk Asscher en Ton Heerts zou dan moeten zorgen dat de vakbond weer een sterke organisatie wordt die goed bestuurbaar is. Daar staan belangrijke verbeteringen in wat betreft de structuur van de vakbond, zodat die structuur ondersteunend is aan de strijd. Bijvoorbeeld de vervanging van het Ledenparlement door een Bondsraad die wordt benoemd uit de sectorraden. Maar het voorstel kent ook belangrijke tekortkomingen; zo krijgt de Raad van Toezicht veel te veel bevoegdheden. Maar de belangrijkste tekortkoming van het voorstel is misschien wel dat het de politieke tegenstellingen buiten beeld laat. Wat willen we eigenlijk voor een vakbond? Is de vakbond een strijdorganisatie van en voor de arbeidersklasse, die tegenover de werkgevers en de staat opkomt voor de rechten en inkomens van arbeiders? Of is het een ‘sociale ANWB’, met een van de leden vervreemde organisatie die in goed overleg met ‘sociale partners’ de rechten en inkomens van de werkers wegpoldert?

Strijd is de enige weg

We mogen concluderen dat de problemen die Nederland op dit moment in hun greep houden weldegelijk relevant zijn. De dagelijkse zorgen van vele arbeiders zijn terecht: kan ik de huur en mijn boodschappen betalen? In wat voor een wereld groeien mijn kinderen op? Heb ik nog toegang tot goede zorg en onderwijs? Ga ik ooit een betaalbare woning vinden? En wat zou het prettig zijn als we 29 oktober enkel het juiste bolletje rood zouden hoeven te kleuren en deze problemen daadwerkelijk zouden worden aangepakt. Maar dat is een illusie. De burgerlijke politiek, en elke burgerlijke partij – of die zich nu rechts of ‘links’ noemt – heeft de afgelopen decennia consistent bewezen de problemen die het kapitalistische systeem creërt voor de arbeidersklasse niet te kunnen of willen oplossen. De plucheplakkers in Den Haag rekenen zich ook nu weer rijk om begin november eens rustig te gaan bespreken welke verkiezingsbelofte ze nu weer gaan breken in ruil voor een plekje in de regering.

Maar apathie, de schuld geven aan minderheden of genoegen nemen met burgerlijke compromissen waarbij onze sociale zekerheid wordt ingeruild voor bommen en granaten is geen optie. De enige weg voor de werkers van Nederland is strijd! Verzet tegen het kapitalistische systeem dat met al haar tegenstellingen deze problemen creërt. Met een strijdbare vakbond en met actiescomités kunnen we onze rechten en inkomens verdedigen, de afbraakpolitiek en de oorlogspolitiek een halt toe roepen, en verbeteringen afdwingen. De versterking van de communistische partij, de NCPN, is in die strijd van het grootste belang. Want alleen de communistische partij kan consequent, dag in dag uit, de belangen van de arbeidersklasse vooropstellen, en het perspectief bieden op een andere maatschappij; vrij van armoede, oorlog en kapitalistische uitbuiting.

1. De SP lijkt de enige partij te zijn die de oorlogsrethoriek nog niet heeft omarmd. Maar een blik op het verkiezingsprogramma laat zien dat er al veel water bij de wijn wordt gedaan. Er wordt gepleit voor een ‘Europese veiligheidsarchitectuur’. Dat is een term die in de EU circuleert onder delen van de heersende klasse die graag sterkere Europese samenwerking op defensie zien als tegenwicht tegen de VS. Het standpunt ‘Nederland uit de NAVO’ heeft de SP jaren geleden al laten varen en vervangen door een vage wens over het ‘opheffen’ van de NAVO – en ook dat pas als de Europese veiligheidsarchitectuur er is “waar het Europese deel van de NAVO onderdeel van wordt”, aldus het SP-verkiezingsprogramma. Fractievoorzitter Jimmy Dijk liet in interviews al doorschemeren dat de partij nog wel wat meer water bij de wijn kon doen om aan een regering te kunnen deelnemen.