Scheiding van Kirk en Staat

Charlie Kirk is dood, en Amerika is verdeeld. Aan de ene kant staan mensen die zijn benadeeld door de politiek die hij propageerde: queer- en trans personen, studenten, arbeiders; iedereen die ooit het doelwit werd van de eindeloze conservatieve klaagmachine waarachter hij een drijvende kracht was. Aan de andere kant klinkt een luid koor van (al dan niet geveinsde) bezorgdheid, dat stilte, respect en beleefdheid vraagt. Kritische geluiden lijken daarmee fel uit het internationale debat geweerd te worden.

Kritiek zoals het onder de aandacht brengen van zijn uitspraken, zoals transpersonen een “throbbing middle finger to God” noemen of zeggen “If I see a Black pilot, I’m gonna be like, ‘boy, I hope he is qualified.’” Daarmee droeg Kirk met zijn organisatie Turning Point USA bij aan een klimaat van haat en onveiligheid. Dit benoemen in de volledigheid van zijn nagedachtenis werd echter niet in dank afgenomen. De kritiek op Kirk in de dagen na zijn dood zorgde voor een uitbarsting van verontwaardiging. Online critici werden gedoxt (privégegevens werden verzameld en online gepubliceerd – red.), werkgevers werden gebeld en kritische geluiden werden de mond gesnoerd.

De ‘vrijheid van meningsuiting’

Dit is dubbel als men zich bedenkt dat Charlie Kirk zichzelf graag profileerde als een “free speech warrior”. Hij sprak daarmee voor een groep gelijkgestemden die standvastig strijden tegen de ‘plaag’ van woke met hun ‘gevaarlijke’ woorden. Kirk toerde langs campussen met de bewering dat conservatieven monddood gemaakt, gecensureerd en ‘gecanceld' werden. Op een evenement in 2019 verklaarde hij: “Als we de vrijheid van meningsuiting op de campus verliezen, verliezen we de republiek.”

De golf van canceling en doxing die volgde op de vrije uiting van andere meningen over Kirks nalatenschap, legt dan ook een paradoxale hypocrisie bloot. Een paradox die overigens allerminst storend is voor Kirks eigen volgers. Een “gotcha” proberen, door te wijzen op de evidente hypocrisie, is het bos missen door naar de bomen te staren. Mensen muilkorven die je niet mag, en mensen een podium geven die je wel mag, is een volkomen consistente positie. Het feit dat Kirk leraren “groomers in de klas” noemde en eiste dat ze “ontslagen en vervolgd” werden, stort zijn volgelingen niet in existentiële twijfel omdat hij zich daarmee tegen het heilige gebod van vrije meningsuiting keerde. Integendeel, ze juichen. Politiek is een sportwedstrijd en hun team staat voor.

We zien hierin een ideologische tactiek van de heersende klasse van de VS in actie. De Trump-administratie, en al diens ideologische onderbouwers, gebruiken het ideaal van de vrijheid van meningsuiting om ruimte op te eisen voor de verspreiding van onderdrukkende ideeën. Tegelijkertijd gebruiken ze diezelfde vrijheid om protest en verweer vanuit de arbeidersklasse en andere onderdrukte lagen van de bevolking hiertegen, de mond te snoeren. We zien daarmee hier het werk van een groep opiniemakers die, namens de heersende klasse, het volk ideologisch voorbereid op verdere onderdrukking met, hierin, de vrijheid van meningsuiting als ultiem excuus.

Het effect van deze tactiek van de heersende klasse is dat hypocrisie voor velen geen dealbreaker meer is, maar een noodzakelijk bijproduct van een werkende tactiek die aandacht en ruimte opeist. Hypocrisie is daarmee geen probleem meer maar de kern van het huidige politieke spel. Het is daarom zinloos om oude Kirk-fragmenten op te rakelen waarin hij mensen opriep borgtocht te betalen voor de man die de echtgenoot van Nancy Pelosi (voormalig partijleider van de Democratische Partij en voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, red.) met een hamer aanviel. Het is even zinloos om de eisen voor beleefdheid van vandaag te contrasteren met de wreedheid van gisteren. In het politieke klimaat dat Kirk voorstond is hypocrisie geen zwakte maar een show of force. Ze hebben een hond op het veld die basketbal speelt, en jouw denkbeeldige regelboek gaat hen niet stoppen zolang die hond dunk na dunk scoort.

De journalistiek lijkt deze discours vooral te faciliteren. Nina Henkens, coördinator van van de Vlaamse anti-racisme organisatie Kif Kif, verwoordt dit als volgt: “Sinds de ontzuiling volgen de grote journalistieke mediabedrijven in Vlaanderen een commerciële logica. Ze moeten geld verdienen met abonnementen en advertentie-inkomsten, en daarbij ook concurreren met de sociale media. We zijn zo in een aandachtseconomie terechtgekomen. Nieuws wordt daarbij geproduceerd en geconsumeerd volgens een populariteitsprincipe: interactie op sociale media zorgt voor clicks naar mediawebsites en dus voor aandacht, en die aandacht zorgt vervolgens voor advertentie-inkomsten.” Extremistische meningen worden dermate massaal gedeeld in de media, want ophef is geld.

Het effect

De backlash heeft de vorm aangenomen van een complete doxingcampagne tegen iedereen die zelfs maar zijn schouders ophaalt over Kirks dood. Sites als CancelTheHate.com en de zogenaamde Charlie Kirk Data Foundation verschenen binnen enkele dagen, en riepen mensen op namen en screenshots van “overtreders” in te sturen. Ze pochten met tienduizenden meldingen.

De doelwitten? Professoren, leraren, journalisten, ambtenaren, zelfs duizenden willekeurige nobodies. Een docent aan CSU Monterey Bay werd online aangevallen na te schrijven: “Ik kan echt niet veel medeleven opbrengen.” Een assistent-decaan aan Middle Tennessee State werd ontslagen na de post: “Het lijkt erop dat ouwe Charlie zijn lot zelf heeft bezegeld. Haat brengt haat voort. NUL medeleven.” Journalist Rachel Gilmore zei niet eens dat ze Kirks dood vierde, maar haar naam belandde toch op zo’n site, wat leidde tot een golf van bedreigingen van fanatiekelingen.

Ook de satire werd geraakt door de uitbarsting van verantwoording na de dood van Kirk. Waar al eerder onder druk van de Trump-administratie The Late Show with Stephen Colbert werd wegbezuinigd, werd afgelopen maand ook Jimmy Kimmel geschorst na een paar lichte grappen over Kirk. Het rechtse ideaal van absolute vrijheid van meningsuiting bleek daarmee afgelopen maand toch aardig aan discussie onderhevig. Het is schrikbarend hoe snel satire aan banden wordt gelegd wanneer grappen de heersende macht of de heersende rechtse moraal raken.

Vicepresident JD Vance verscheen in Kirks eigen podcast en zei: “Als je iemand ziet die Charlies moord viert, spreek hen aan. Bel hun werkgever desnoods.” Chaya Raichik van het sociale media account Libs of TikTok deelde vrolijk foto’s van leraren en eiste dat ze gestraft zouden worden. Een land bestuurd door figuren met een terminale internetverslaving die samensmelten met hun influencer-idolen, terwijl het Amerikaanse staatsapparaat actief meedoet.

De Federal Communications Commission (Amerikaans overheidsorgaan dat alle telecommunicatie reguleert, waaronder televisie en internet, red.) dreigt nu onderzoeken te starten en uitzendlicenties van kanalen in te trekken die kritisch zijn op Kirk of Trump, en zet zo regulerende macht in als wapen om dissidentie te smoren. Populaire talkshows en tv-afleveringen zijn geannuleerd of ingetrokken om de mildste kritiek, waardoor er een gedwongen rouwcultus rond de martelaar ontstaat. De lijnen tussen online verontwaardigde meutes en institutionele macht zijn vervaagd, wat een gevaarlijke nieuwe ontwikkeling markeert voor de Amerikaanse arbeidersklasse.

Ook in Nederland legt de selectieve verontwaardiging een zekere hypocrisie bloot. Naar aanleiding van post op Bluesky over de dood van Kirk werd een leerkracht in Friesland op non-actief gezet. Hij werd door rechtse internetactivisten gedoxt en zijn werkgever werd massaal gemaild. Opvallend was dat deze ophef onder andere werd aangewakkerd door comedians van het extreemrechtse comedycollectief Hart voor Humor, die avonden organiseren waar, naar eigen zeggen, elke grap gemaakt mag worden. Een dubbele moraal toont zich, waarin een bepaalde groep in de samenleving bepaalt waar wel of niet om gelachen mag worden, waar we verontwaardigd voor mogen zijn en waar we empathie voor moeten hebben.

Maar zelfs de “rouw” blijkt hol als je de bovenschil weg pelt. Dezelfde politici die krokodillentranen huilden om Kirk, konden het niet opbrengen aanwezig te zijn toen het ertoe deed. Donald Trump, Kirks zogenaamde bondgenoot en mentorfiguur, kwam niet eens opdagen bij de grootschalige wake die ter ere van hem werd georganiseerd. Voor een beweging die beweert dat Kirks dood een tragedie is op het niveau van een staatsman verliezen, sprak die afwezigheid boekdelen. En toen Trump een paar dagen later mocht spreken op de begrafenis van Charlie Kirk ging deze speech vooral over Trump zelf en zijn politiek. Het verdriet is performatief, bedoeld om de beweging draaiende te houden, in scène gezet voor clicks en niet geworteld in echte loyaliteit.

Zoals Horst Wessel is ook Charlie Kirks dood vooral een politiek wapen.