Het leven in een kapitalistische samenleving is een leven vol stress, hoge verwachtingen en vervreemding. Er zijn veel jongeren die hierom afleiding of een uitweg zoeken in drank, drugs, gokken en andere verslavende zaken. Hoe komt het dat het kapitalisme deze narigheid veroorzaakt, hoeveel mensen lijden er onder een verslaving en wat kunnen we er aan doen?
Waarom raken mensen verslaafd?
Bij verslaving spelen vaak talloze factoren een rol. Maar zelfs als voor elk individu dat lijdt aan verslaving een of meerdere psychologische verklaringen te vinden zijn, dan moeten we alsnog niet uit het oog verliezen dat verslaving een maatschappelijk probleem is. De diepere oorzaak ligt in de samenleving en hoe deze is opgebouwd, want het is de maatschappij die de voedingsbodem biedt waarbij sommigen, door een samenspel van specifieke factoren en omstandigheden, verslaaf raken.
Armoede, stress, een slechte thuissituatie, werkloosheid, psychische klachten in welke vorm dan ook, en nog een hoop andere factoren, of een combinatie van dit alles, kunnen bijdragen aan de kans op verslaving. Het kapitalisme creëert deze voorwaarden. Het kapitalisme kan niet bestaan zonder een deel van de samenleving die werkloos en/of arm is en niet het geld heeft voor de basisbehoeften, zoals onderdak, eten, kleding, of medische zorg. Het kapitalisme creëert voor grote lagen van de bevolking stress en uitputting, dankzij flexibele arbeidsrelaties, hoge werkdruk, slechte werkomstandigheden en andere factoren. Veel verslaafden komen ook in een vicieuze neerwaartse spiraal terecht, want de verslaving verergert vaak de oorzaken zoals financiële problemen.
Dit geldt voor verslaving in alle vormen, dus niet alleen drugs- en alcoholverslaving, maar ook gokverslaving, gameverslaving en ga zo maar door. Mensen die verslaafd zijn grijpen naar iets waarmee ze de nare realiteit even kunnen ‘ontvluchten’. Die ontsnappingscultuur wordt door de kapitalistenklasse bevorderd, want zij ontwikkelt daarmee arbeiders die geïsoleerd zijn en vervreemd van de maatschappelijke werkelijkheid. Dat komt haar veel beter uit dan mensen die bewustzijn ontwikkelen over de problemen waar ze tegenaan lopen en de maatschappelijke oorzaken daarvan kunnen herkennen. Mensen die beseffen dat ze baat hebben bij de strijd tegen het kapitalisme zijn voor de burgerij onwenselijk.
De ‘prestatiemaatschappij’ is het kapitalisme
Onlangs bleek uit onderzoek van het Amsterdam UMC dat één op de zeven jongeren kampen met depressieve verschijnselen.1 Hier kan een directe link gelegd worden met het kapitalisme of wat in de burgerlijke media en wetenschap de ‘prestatiemaatschappij’ wordt genoemd. De druk op jongeren wordt steeds groter. Door het schuldenstelsel moeten jongeren zo snel mogelijk afstuderen als ze geen gigantische schuld willen opbouwen. De zogenaamde herinvoering van de basisbeurs zal daar overigens geen verandering in brengen, want die is zo karig dat het bij lange na niet de kosten van studenten dekt (in die zin wordt het leenstelsel niet ‘afgeschaft’, zoals de regering beweert). Tijdelijke- en nulurencontracten slaan de bestaanszekerheid onder de voeten van jongeren weg. Hiernaast moeten ze om hun voedsel en beweging denken willen ze voldoen aan het absurde schoonheidsideaal waarmee zij elke dag om de oren geslagen worden. Daarbovenop is het belangrijk om carrière te maken, een relatie en leuke sociale contacten te onderhouden. Rijk, mooi en gelukkig, dat is het ideaalbeeld wat we zien op het internet, lezen in tijdschriften en elkaar proberen te laten zien op sociale media. Deze constante drang om te presteren drukt jongeren verder depressies en andere psychische problemen in en dus ook dieper in verslavingen.
Als communisten moeten we erkennen dat deze zogenaamde ‘prestatiemaatschappij’ niks meer of minder is dan het kapitalisme zelf. De huidige problemen toeschrijven aan een bepaalde vorm van kapitalisme (‘prestatiemaatschappij’), dient om te verhullen dat het kapitalistische systeem zelf, gebaseerd op de concurrentie en winsthonger, leidt tot deze sociale problemen. Het is de steeds harder wordende concurrentie, evenals de steeds moeilijkere strijd die mensen moeten leveren om de eindjes aan elkaar te knopen, die ons verder vervreemden van ons werk, onze studie en elkaar.
Kinderen en jongeren
In 2017 groeiden 272.000 kinderen op onder de lage-inkomensgrens.2 Dit zijn kinderen die opgroeien in gezinnen waar vaker chronische stress heerst en dus ook al vaker verslavingen voorkomen. Deze kinderen hebben meer moeite met de uitdagingen van de kapitalistische maatschappij die steeds meer van jonge mensen verlangt. Zij zoeken sneller afleiding in dingen als roken, drugs, drinken, gokken en ongezond eten. De laatste drie zijn makkelijk verkrijgbaar en worden ook nog eens actief gepromoot door de industrie door middel van reclame. Bij gokken is het helemaal absurd gezien de Nederlandse staat via staatsloterijen en Holland Casino er reclame voor maakt. Alleen al bij kinderen zien we dus dat armoede, makkelijk verkrijgbare verslavende middelen en de actieve stimulering van het gebruik van deze middelen door middel van reclame bijdraagt aan verslaving. Drie zaken die allemaal hun wortels hebben in het kapitalistische systeem. Armoede ontstaat doordat mensen te weinig loon krijgen, niet aan een baan kunnen komen of geen contractverlenging krijgen. Met ongezond eten en drinken (fastfood), alcohol, tabak en gokken worden gigantische winsten geboekt. Kapitalisten krijgen herhaaldelijk impulsen om in deze sectoren door te gaan met de verkoop en promotie van schadelijke stoffen en praktijken.
Het kapitalisme werkt verslaving onder jongeren in de hand door de drank- en drugscultuur te bevorderen. Er wordt een beeld geschetst dat gebruik van drank en drugs ‘stoer’ is en onlosmakelijk onderdeel is van feesten en plezier hebben. Onder allerlei zogenaamd linkse partijen en groepen wordt het zelfs als iets vooruitstrevends gezien, als een daad van verzet tegen het systeem, terwijl de ontsnappingscultuur voor het systeem juist heel nuttig is.
Cijfers verslaving
Uit cijfers blijkt dat bijna 1,8 miljoen mensen in Nederland verslaafd zijn aan alcohol, drugs en andere zaken (zie tabel).3
Uit deze cijfers valt meteen op dat medicijnen, alcohol en tabak de grootste verslavingen zijn. We zien echter ook dat een relatief klein deel hiervan professionele hulp zoekt. Bij de op drie na grootste verslaving, cannabis, is in verhouding het aantal opgenomen verslaafden veel hoger. Onder jongeren gaat zelfs de helft van hulpvragen om cannabisverslaving. Je zou dus kunnen concluderen dat ook cannabis minder onschuldig is dan nog weleens wordt gedacht.
We zien ook een groot probleem bij de verslaving rondom medicijnen. Ruim een miljoen mensen in Nederland gebruiken deze zware medicijnen.4 Het gaat hier om opiaten zoals oxycodon, een pijnstiller die twee keer zo zwaar is als morfine. Deze zware medicijnen worden steeds vaker voorgeschreven omdat patiënten dan sneller vanuit het ziekenhuis naar huis gestuurd kunnen worden. Hierdoor verkort de ligtijd in het ziekenhuis en dit, je raadt het al, verlaagt de kosten. Een perverse financiële prikkel die zorgt dat mensen sneller verslaafd worden aan medicijnen.
Verslaving bestrijden is kapitalisme bestrijden
Depressie, armoede, stress en andere factoren die verslaving bevorderen zijn symptomen van het kapitalisme. Dit zijn dus geen losstaande fenomenen maar hangen met elkaar samen. De strijd tegen verslaving als maatschappelijk probleem is verbonden met het aanpakken van de onderliggende oorzaken. Oftewel, verslaving bestrijden is kapitalisme bestrijden.
We strijden voor een socialistische maatschappij waarin iedereen structureel kan rekenen op een vaste baan met goede arbeidsomstandigheden en kortere werkdagen. Waarin iedereen goed en gratis onderwijs kan volgen. Waarin cultuur en sport toegankelijk zijn en mensen daar ook tijd voor hebben. Waarin mensen werken voor het gemeenschappelijke goed en niet voor de winst van de baas. Dit kan niet gerealiseerd worden onder een systeem wat de winst van private bedrijven het allerhoogste heeft staan. Het zit niet in de natuur van het kapitalisme dat problemen zoals verslaving en alle daaraan vastgekoppelde sociale kwalen worden opgelost. Alleen het socialisme-communisme kan perspectief bieden in het gevecht voor een waardig bestaan voor allen.
- https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5197457/depressie-pyschische-klachten-slaapproblemen-paniekaanval
- https://www.parool.nl/nieuws/ongezond-gedrag-heeft-diepere-oorzaken-dan-armoede~b3f51367/
- https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/hoeveel-mensen-zijn-verslaafd-en-hoeveel-zijn-er-in-behandeling/
- https://www.groene.nl/artikel/geef-me-mijn-medicijnen
Gerelateerde artikelen
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
