Strijdbaar maar roerloos

"Klerenkast, klerenkast / Wat ben jij een kankertjap
Klerenkast, klerenkast / Jij bezorgt de overlast
Klerenkast, klerenkast / Wat ben jij een kankertjap
Klerenkast, klerenkast / Deurfascist!"

Deze tekst van de band CrustenUnie schiet ineens door mijn hoofd. Het is 9 september en ik ben op een tegendemonstratie. De radicaal feministische, trans-uitsluitende organisatie Let Women Speak heeft die dag - met hulp van soortgelijke organisaties Pro Vrouw en VoorZij - in Utrecht een evenement georganiseerd waarbij vrouwen zich kunnen uitlaten over hoe bedreigd ze zich voelen door trans vrouwen en wat voor gevaar zij wel niet zijn voor de vrouwenrechten.

Volgens dit soort organisaties zijn trans vrouwen namelijk mannen, en trans mannen vrouwen. Het hebben en beschermen van transrechten staat volgens hen haaks op het behoud van vrouwenrechten. Het bevorderen van transrechten zou volgens hun logica afbreuk doen aan vrouwenrechten. Organisaties zoals Let Women Speak zetten vaker dit soort evenementen op en dikwijls worden zij hierbij geflankeerd door leden van extreemrechtse organisaties die deze mogelijkheid aangrijpen om hun standpunten over trans mensen en genderrollen te delen. Vaak komen ze overeen in politieke kleur, iets wat zelfs tot politieke samenwerking leidt.

"Een vrouw is een volwassene van het vrouwelijk geslacht. Een man kan geen vrouw worden." - Let Women Speak NL

De tegendemonstratie komt vooral vanuit de anarchistische hoek, maar ook vanuit de Utrechtse ballroom-scene. Ik ben zelf nooit bewust met die scene in aanraking gekomen, hoewel ik een idee heb wat Ballroom inhoudt. Voor de protestvorm is gekozen een lawaaidemo te houden om zo de sprekers aan de andere kant zo veel mogelijk te dwarsbomen.

Het verzamelen bij de Jacobikerk misten mijn vriendin en ik, maar al snel vonden we de menigte op weg naar het Paardenveld. Eenmaal daar aangekomen, zagen we het Let Women Speak podium. Tussen hen en ons lag een bufferzone van twintig meter, afgebakend door dranghekken. De politie stond paraat met een arrestatiebusje, vijf bereden agenten en twee Roze In Blauw-agenten.

Er werd nog maar amper lawaai gemaakt voordat de agenten van Roze in Blauw probeerden leiders te identificeren. Ze spraken ook mij aan met de poeslief gestelde vraag: "Kunnen jullie misschien niet zoveel herrie maken? Dan is het aan de overkant ook snel voorbij."

Opvallend was de aanwezigheid van anarchisten in een black bloc en de meer zichtbare Antifascistische Aktie. Bij1 was ook van de partij en ik spotte wat PvdD-buttons. Een losse links-communist of apolitiek queer persoon was ook aanwezig. Met banners, vlaggen, borden, potten, pannen en megafoons trok het gemengde gezelschap ten strijde tegen het reactionaire Let Women Speak en hun evenement.

Al snel viel op dat er hier ook extreemrechtse types rondliepen. Mannen die bij NVU of Voorpost zouden kunnen horen. Een van de sprekers, Yvette Evers, is daar lid van. Zij werd dan ook uitgejoeld en er werden antifascistische leuzen haar kant uit geroepen. Van weerszijden werden middelvingers opgestoken. De bereden politie trok herhaaldelijk van kant tot kant door de bufferzone heen, terwijl de overige politie alert om zich heen keek, de wapenstok in de hand draaiende. Wat me ook opviel was een SP'er die met een met logo bedrukte parasol en polo al stilzwijgend naast datzelfde clubje zat.

Door hekken omver te werpen en anderszins de politie te provoceren, vond de de eerste en enige arrestatie plaats. De sfeer bleef gespannen en kleine provocaties hier en daar bleven voorvallen. Een van de boegbeelden van de demo klom herhaaldelijk over de hekken heen en liep langs de afzettingen met een spiegel waarop "Dit is het gezicht van de onderdrukking" stond. Uiteindelijk haalde de politie een reeks hekken weg en stapte de in het zwart geklede massa naar voren, wat gek genoeg niet tot verdere confrontatie, escalatie of arrestatie leidde.

Het trof me in het bijzonder dat de tegendemo voor het merendeel negeerde dat vrouwenrechten inderdaad gevaar lopen of wat de reden hierachter is. Tegen fascisme en politie werd gejoeld en gescandeerd, maar over het feit dat kapitalisme vrouwenrechten en transrechten allebei in de weg staat, was nauwelijks iets terug te horen. Dit bleek alleen uit een aantal flarden van een leus uit de andere uithoek van de tegendemo.

Ook was er geen centrale woordvoerder, gecoördineerd plan of leiderschap, wat de kracht van de demonstratie wat verzwakte. Om de geluidsdemo effectiever te kunnen maken, had er bijvoorbeeld voor gekozen kunnen worden om alleen herrie te maken wanneer er een spreker was. Nu werd er twee uur aan één stuk herrie gemaakt in de brandende zon, terwijl de tegenpartij rustig hun evenement uitstelde tot we ietwat bedaard waren. Eveneens zou het goed zijn om de focus van een tegendemo hoofdzakelijk te houden op het thema van de demonstratie: in dit geval transfobe organisaties. Een antifascistische leus was begrijpelijk en woede naar de politie ook, maar het was geen demonstratie tegen politiegeweld of machtsmisbruik. Ook had het protest geen heldere climax en geen afsluitende woorden.

De beweging voor transemancipatie lijkt de scherpe tanden en de focus iets kwijt te zijn. Iets wat ook te zien is in de rest van de LHBTI-emancipatie en andere fronten waarop strijd wordt gevoerd. Het lijkt bijna een soort fuik: de beweging stelt geen doelen die maatschappelijke ondersteuning afdwingen vanuit de staat. In plaats daarvan richt men zich vooral op individuele oplossingen en, in het geval van transzorg, op maat gemaakte trajecten vanuit kleine zorginstellingen.

Strijdlust is er in overvloed, maar het lijkt zich maar niet te kanaliseren. Zolang dat niet gebeurt, dooft de beweging langzaamaan uit tot een nieuwe generatie hem weer aanwakkert. Dat zou zonde zijn van de strijdlust die juist gebruikt kan worden om zaken als transstrijd en vrouwenstrijd te verbinden en te intensiveren. Together we stand, divided we fall.