Vervolging en genocide gaan hand in hand met kapitalisme

De Februaristaking was een directe reactie op de jodenvervolging door de fascistische bezetter. Rafael ging in zijn toespraak namens het Algemeen Bestuur van de CJB nader in op dit aspect van de Februaristaking. Wat leert de Februaristaking ons over vervolgingen en genocides, die helaas ook vandaag de dag bestaan, en over de strijd daartegen?

We willen stilstaan bij enkele belangrijke zaken rondom de Februaristaking en de Jodenvervolging. De Februaristaking biedt namelijk een krachtig perspectief om de geschiedenis van kapitalisme, antisemitisme, genocide en onderdrukking beter te begrijpen. Om dit te kunnen plaatsen, moeten we kort terugblikken op de bredere Europese geschiedenis.

Wanneer we spreken over de aanleiding van de Februaristaking, beginnen we ons verhaal vaak op het Jonas Daniel Meijerplein, waar de razzia’s van de Duitse bezetter plaatsvonden. Echter, het was geen toeval dat deze razzia’s juist daar plaatsvonden. Het Jonas Daniel Meijerplein bevindt zich in de historische Joodse buurt van Amsterdam. Hoewel deze buurt tegenwoordig weinig Joodse inwoners heeft, is haar oorsprong nog steeds zichtbaar, onder andere door de aanwezigheid van de twee grote synagogen: de Portugese en de Hoogduitse synagogen. Tussen het einde van de 16e eeuw en de bezetting in 1941 was deze buurt daadwerkelijk bewoond door Joden.

De historische ontwikkeling van de Joodse buurt is essentieel om de Februaristaking te begrijpen. De vervolging van Joden en andere minderheden onder het kapitalisme in Europa begon namelijk al ver voor 1945. Het Europa van de 16e eeuw was allesbehalve een veilige plek voor Joden. Door de inquisitie werden Joden op het Iberisch schiereiland vervolgd en gedwongen zich tot het christendom te bekeren. Zij die dit weigerden, werden ter dood gebracht. Voor velen leek de Nederlandse Republiek, met haar anti-Spaanse beleid, een logische vluchtbestemming. De zogenaamde 'nieuwe christenen' werden aanvankelijk geaccepteerd, op voorwaarde dat zij zich niet terugbekeerden tot het jodendom. Maar al snel gebeurde dat toch: veel vluchtelingen keerden terug naar hun oorspronkelijke geloof. Ook Asjkenazische Joden vluchtten naar Amsterdam vanwege middeleeuwse pogroms. Met deze migratiegolven ontstond de Amsterdamse Joodse buurt.

Amsterdam kreeg hierdoor een reputatie als tolerante stad. Hoewel er enige religieuze tolerantie was, betekende dit geenszins volledige vrijheid. Joden werden uitgesloten van belangrijke maatschappelijke en bestuurlijke functies. Zo verbood het stadsbestuur in 1632 dat Joden lid werden van gilden. Ze mochten niet trouwen met christenen en ook niet toetreden tot het christendom. Baruch Spinoza, een vooruitstrevende filosoof, werd in 1656 verbannen vanwege zijn ideeën die niet strookten met het beleid van het stadsbestuur. Tot dusver het beeld van een tolerant Amsterdam.

Pas aan het einde van de 18e eeuw kregen sommige Joden beperkte burgerrechten, maar dit gold vooral voor een klein deel van de elite. Juridische emancipatie ging niet gepaard met volledige integratie, en antisemitisme bleef een realiteit tot diep in de 20e eeuw. Met de nazi-bezetting bereikte deze onderdrukking een dieptepunt.

Tijdens de bezetting deporteerden de nazi’s meer dan 107.000 Joden uit Nederland, van wie er 102.000 werden vermoord. In Amsterdam werd de Joodse bevolking gereduceerd van 80.000 tot slechts 10.000 na de oorlog. Wat minder bekend is, is de mate van collaboratie tussen de Nederlandse staat en de nazi’s. Nederlandse ambtenaren werkten mee aan het identificeren en deporteren van Joodse Nederlanders. Politiediensten en de spoorwegen speelden hierbij een centrale rol. Ook profiteerden veel bedrijven van dwangarbeid, terwijl kranten zoals De Telegraaf de bezetting steunden.

Waarom is dit alles relevant voor de herdenking van de Februaristaking? Omdat het laat zien dat de vervolging van Joden en de steun aan genocide geen exclusieve kenmerken van het nazisme zijn. Onder het kapitalisme zien we een systematische onderdrukking van minderheden. In de zogenaamd tolerante Republiek werden de rechten van Joden beperkt, en dit patroon zette zich voort tot ver in de 20e eeuw. Het kapitalisme zelf faciliteerde deze onderdrukking.

Dit brengt ons tot een belangrijke conclusie: vervolging en genocide zullen onder het kapitalisme blijven bestaan zolang het in het belang van de heersende klasse is. Net zoals bedrijven destijds profiteerden van genocide, faciliteren bedrijven vandaag de onderdrukking van andere minderheden, zoals de Palestijnen. Ook onze overheid steunt dergelijke daden vanuit economische en politieke belangen.

De Nederlandse regering zal graag een genocidale staat zoals Israël blijven steunen om haar belangen in het Midden-Oosten te verdedigen. Zo heeft onze overheid constant militaire en diplomatieke steun verleend aan de Israëlische regering, zelfs als de Hoge Raad herhaaldelijk beperkingen op deze banden had opgelegd in 2024. Het zijn dus de economische motieven die de genocide in Gaza mogelijk maken en dus ook deze motieven die de Nazi`s motiveerden om de holocaust van de Joodse volk uit te voeren. Niet alleen de Duitse monopolies zoals BMW, Audi en Siemens hebben veel geprofiteerd van slavenarbeid tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook andere Europese en Amerikaanse monopolies zoals Chanel, Ford, Kodak en ook onze eigen NS.

Hoewel deze geschiedenis erg somber is, kiezen wij als communisten voor een strijdbare benadering. Deze geschiedenis maakt glashelder wie de ware onderdrukkers zijn en wie onze echte vijanden zijn. Hoewel er veel is veranderd sinds de 17e eeuw, blijft de dominante klasse, de kapitalistische onderdrukkers, dezelfde.

Daarom blijven we de helden van februari herdenken. Zij begrepen dat klassensolidariteit en de strijd tegen onderdrukking de sleutel zijn. Sommigen beweren dat de CPN niet solidair was met Joden omdat ze economische eisen stelden tijdens de staking. Maar dit bewijst juist dat zij het verband tussen het economische systeem en de onderdrukking van Joden doorzagen. Daarom worden zij aangevallen. Degenen die dit systeem willen behouden, zullen nooit de daden van communisten en arbeiders vergeven.

Wij herdenken de Februaristaking omdat het de hoop symboliseert op een maatschappij zonder onderdrukking. De Februaristaking herdenken is verzet.

Lang leve de helden van februari!
Lang leve de CPN!
Lang leve de solidariteit van de volkeren!