Met haar 'wereldwijde klimaatstaking' van 20 september jl. bereikte de 'Fridays for Future'-campagne tegen CO2-uitstoot en opwarming van de aarde een voorlopig hoogtepunt. Als eerste bekritiseerde Greta Thunberg in de vergadering van de Verenigde Naties het 'sprookje van de eeuwige groei'. Terwijl de publieke druk toeneemt, bieden politici en bedrijven een beeld van verwarring in hun poging tot meeliftgedrag, schijnoplossingen en knuffeltactiek. Daarbij komt in linkse media de van oorsprong fordistische ideologie van het 'zachte, reguleerbare, sociale-markteconomische kapitalisme' centraal te staan.
Terwijl de Zwitserse, sociaalkritische wetenschapper en auteur Jean Ziegler recent het kapitalisme "niet-hervormbaar" noemde, spookt deze gevaarlijke bagatelliseringstheorie nog steeds als bruikbare oplossing rond in de hoofden van veel linkse mensen, ook bij de leiding van de democratisch-socialistische partij Die Linke. Symbolen van de 'sociale markteconomie' van Ludwig Erhard (Duitse bondskanselier van 1963 tot 1966) werden het 'huisje in het groen' en de personenauto, waarvan er in Duitsland in 2016 al 45 miljoen rondreden: openbaar vervoer werd stilgelegd of teruggeschroefd, buurtwinkels werden gesloten en groothandelsmarkten verrezen op met de auto gemakkelijk bereikbare knooppunten, geheel conform de concentratietendensen van de markteconomische concurrentie. Dichtbevolkte gebieden enerzijds en vergrijzende geïsoleerde landelijke gebieden anderzijds waren het gevolg.
Loonafhankelijken werden autoafhankelijke hardwerkende spaarders, kredietnemers, verzekerings- en garageklanten. De oliemarkt met het 'bloed van de kapitalistische economie' boomde. Zo had Henri Ford in 1908 met zijn zakelijk idee van de 'Tin Lizzie'-auto's van de lopende band de 'American Dream' zelf geschapen onder de dubbele uitbuiting van de licht verhoogde koopkracht van de productiearbeiders. De Duitse fascisten hadden dit idee - omdat het voor de 'ideologie van de volksgemeenschap nuttig leek - in 1937 met de 'Volkswagen' uit Wolfsburg overgenomen. Voor de containment-politiek van de Verenigde Staten na 1947 werd dit consumptiemodel tot belangrijkste integratiefactor in West-Europa en tot een scherp propagandistisch zwaard tegen de oriëntatie op openbaar vervoer van de socialistische landen. Als conjunctuurmotor, ook voor de export, bevorderde de Bondsrepubliek Duitsland met haar verkeerspolitiek een snelle groei van het autoverkeer met alle gevolgen van dien.
Door technologisch-wetenschappelijke vernieuwingen stimuleert het kapitalisme een vooruitgang die het systeem zelf in toenemende mate overvraagt en ter discussie stelt. Bron van de zich catastrofaal verscherpende, steeds vaker nauwelijks nog controleerbare tegenstrijdigheden, klassenstrijd, wereldwijde imperialistische conflicten en milieuvernietiging is het feit dat deze omwenteling gerealiseerd wordt door de onvermijdelijke brute uitbuiting van innovatieve productiekrachten volgens de anachronistische economische principes van het kapitalisme. De fundamentele tegenstrijdigheid van enerzijds de private toe-eigening van productiekrachten en hulpbronnen, van de meerwaarde, en anderzijds de maatschappelijke productie van de waarden is duidelijk herkenbaar als oorzaak van de explosieve ecologische problemen en manifesteert zich zelfs in alle varianten van 'ecokapitalistisch' milieubeleid.
Hoewel cybertechnologische en andere innovaties een potentieel van nieuwe mogelijkheden bieden om - internationaal solidair gecoördineerd, via netwerken en planmatig - de dreigende problemen voor de mensheid op te lossen, gaat de ruïneuze omgang met de loonafhankelijke mensen en de basis van ons aller bestaan door.
Karl Marx wijst er in zijn Grundrisse der politischen Ökonomie op dat " ... alle wetenschappen gevangenzitten in dienst van het kapitaal... De uitvinding wordt dan iets zakelijks en de toepassing van de wetenschap in de directe productie wordt een haar bepalend en motiverend gezichtspunt." De wetenschapper verandert in een 'menselijk kapitaal' dat vervreemd is van zijn eigen product. Zelfs kennis vanuit universiteiten is onderworpen aan deze context van uitbuiting: geproduceerd en toegepast wordt enkel nog wat winst oplevert of concurrenten voorbijstreeft, dus geen antibioticaonderzoek of milieutechnologie die niet onmiddellijk rendeert, maar niet-marktrijpe gevaarlijke technologierommel, giftige farmaceutische producten, sjoemelsoftware voor uitlaatgassen, omzet- en groeibevorderende wegwerpproducten (met bijvoorbeeld ingecalculeerde korte levensduur en hoog plasticgehalte), voortdurende wisseling van modellen en met reclamepsychologische finesse geënsceneerde mode-consumptiecampagnes, wapentechnologie, steeds weer nieuwe goederenfetisjen (zonder gebruikswaarde en ten behoeve van een marktconforme en extern opgelegde eenvormige 'individuele lifestyle-zelfoptimalisatie' van vervreemde consumenten), onzinnige milieuvervuilende wereldwijde goederentransporten en verwoestende oorlogen ten behoeve van de uitbuiting van lagelonenlanden, hun bodemschatten en landbouwproducten. De winsten worden geprivatiseerd, de schadelast en al het preventieonderzoek gesocialiseerd met subsidies uit belastinggeld en via consumentenprijzen.
Als mensen die tientallen jarenlang met alle middelen toegesneden zijn op almaar stijgende energie- en goederenconsumptie - waarbij velen hun gevoel van eigenwaarde definiëren op basis van koopkracht, terwijl anderen aangewezen zijn op nog net betaalbare basiszorg - 'het sprookje van de eeuwige groei' moet worden afgenomen, dan zorgt dat voor een gevaarlijke onrust. Zeker nu het erop lijkt dat delen van de jeugd zich al van dit model afgewend hebben.
Dit zijn een paar extra redenen voor links om te stoppen met het blijven koesteren van illusoire 'sociale-markteconomische' voorstellingen, omdat zulke ideeën verhinderen dat fundamentele inzichten verkregen worden in de oorzaken van de systeem- en milieucrisis.
Bron: RotFuchs december 2019; http://www.rotfuchs.net/files/rotfuchs-ausgaben-pdf/2019/RF-263-12-19.pdf
Vertaling: Louis Wilms
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
