Wie zoet is krijgt lekkers

“Zijn jullie allemaal een beetje braaf geweest dit jaar?” Ik hoor het mezelf nóg zeggen. “Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe”, schalde ik door gangpad vijf terwijl ik driftig rondstrooide met pepernoten. Ik was een jaar of vijftien, en was zojuist, bij mijn eerste baantje als vakkenvuller bij de Albert Heijn, in een Sinterklaaspak gehesen. Natuurlijk was ik nog te jong om een overtuigende Sinterklaas te spelen, maar niemand anders wilde voor een minimumloon een dag lang voor lul in een pak lopen. Ik zag het echter vooral als een kans om die dag niet de vriezer te hoeven spiegelen, en die kans greep ik met beide warme handjes aan. Dus daar liep ik met twee foute pieten aan mijn zijde, want dit was de supermarkt van een klein dorp op het platteland in 2012, dus het resultaat laat zich raden… Achteraf gezien ben ik daarom nog best blij dat ík degene was die moest rondlopen met die kriebelige wattenbaard. Deze week is het alweer zo’n elf jaar geleden. Sinterklaas is nog steeds mijn lievelingsfeest.

Even iets anders: vlak bij Donkere Poort van het Prinsenhof in Gent is afgelopen maand een gedenkplaat onthuld dat de slachtoffers herdenkt van de heksenverbrandingen. Een onderzoeker van de Universiteit van Gent probeerde met uitgebreid onderzoek in procesdossiers de zogeheten heksenvervolging in de omgeving beter te duiden. Tussen 1364 en 1713 zijn in Gent minstens 44 vrouwen en 15 mannen als heks beschuldigd. Deze gedenkplaat moet, zo’n 400 jaar later, voor eerherstel zorgen van de slachtoffers. Maar ook moet het oproepen tot meer onderlinge verdraagzaamheid. Sami Souguir, de schepen (wethouder) van cultuur, zei: “Deze inkijk in het verleden houdt ons een spiegel voor dat we ons moeten blijven inzetten tegen vooroordelen en onverdraagzaamheid.” De gedenkplaat voor de slachtoffers van de heksenvervolging hangt aan de naburige muur van CAW Oost-Vlaanderen, dat al vele jaren de daklozenopvang in Gent verzorgt.

Gerenommeerde Vlaamse racist Filip Dewinter deed laatst de uitspraak: “Een pak condooms in Afrika, dat zijn over een paar jaar twintig illegalen en tien criminelen minder in ons land.” Deze uitspraak deed hij in een context waarin hij bepleitte om ontwikkelingshulp te koppelen aan een voorwaarde voor geboortebeperking. Extreemrechts maakt zich duidelijk nogal zorgen over de overbevolking en wat voor effect dat kan hebben op het milieu. Dit wordt ook wel 'avocado politiek' genoemd, groen aan de buitenkant maar met een harde bruine kern. Deze 'avocado politiek' laat veel zien over hoe er zowel in België als in Nederland naar migratie wordt gekeken, en de smoesjes die wij onszelf vertellen om deze blik te onderbouwen. Vaak genoeg wordt er naar immigratie gekeken alsof er drie soorten migranten zijn: vluchtelingen, oftewel ‘zielige mensen’, arbeidsmigranten oftewel ‘nuttige mensen’ en ‘gelukszoekers’. Vooral op de laatste groep wordt veel neergekeken, terwijl ik juist denk dat ‘gelukzoekers’ een heel mooi woord is voor wat eigenlijk een van onze grootste gemene delers is: de zoektocht naar geluk. Wij zijn allemaal op zoek naar geluk. Dit begrip zou ons juist verder moeten verbroederen, maar in plaats daarvan wordt de mooie term ‘geluk’ gebruikt om ons verder tegen elkaar op te zetten. In de politiek doet men zuur over deze zogenaamde ‘gelukszoekers’ en er wordt vaak geïnsinueerd dat zij geen ‘recht’ hebben om hier te zijn. Maar wat is ‘recht hebben op’ dan eigenlijk? Waar selecteren we op? Wie zijn wij om die selectie te maken? Door mensen te beoordelen op hun potentieel praktisch nut reduceert het kapitalistisch systeem mensen tot plusjes en minnetjes in een waardebalans. De ontmenselijking van het praktisch nut.

In Nederland moet iedereen vooral ‘nuttig’ zijn. Je moet braaf bijdragen en daarbij vooral gewoon lekker normaal doen. Je wordt beoordeeld op hoe goed je past in de status quo. Nederland is een land dat zichzelf bij elkaar houdt met uitspraken als: “doe maar normaal dan doe je al gek genoeg”, en “waarom ga je geen vak leren?” We zijn het land dat straks Mark ‘hij gaat zo lekker op de fiets naar zijn werk’ Rutte inruilt voor Pieter ‘het systeem moet helemaal anders zolang het maar hetzelfde blijft’ Omtzigt. Straks worden we geregeerd door een Nieuw Sociaal Contract, dat geen contract is, noch sociaal en eigenlijk ook niet nieuw. Maar het is wél heel Nederlands. Wij zijn immers het land dat een heilige Sint veranderd heeft in een marketingmachine die aan kinderen vraagt of ze wel braaf zijn geweest. Wij zijn het land van bloemkool, aardappelen en een lapje vlees, want dat is snel klaar en erg voedzaam. Dat eten noemen we dan een AVG'tje, want weet je wel hoeveel tijd je bespaart met die afkorting?! Kunnen we die overgebleven tijd fijn besteden aan nuttigere zaken, handen uit de mouwen: er is nog een afwas te doen. Hoewel het belangrijk is dat iedereen de, voor zichzelf (!), prettigste, beste en nuttigste plek in de samenleving vindt, moet dat niet de maatstaf zijn waarop we iemand beoordelen. We kunnen niet mensen afhankelijk van hun nut op de brandstapel van procedures gooien. Een mensenleven is meer waard dan dat. Zolang we dit blijven doen zijn wij geen haar beter dan de heksenverbranders in de middeleeuwen die elke kreukel in de toenmalige status quo probeerden glad te strijken met vuur en foltering. Het zou een slogan van Nederland kunnen zijn. Je maintiendrai en alleen wie zoet is, krijgt lekkers.