Apocalyptische bosbranden getuigen van de klimaatontaarding

In Californië ontwaken op 9 september 2020 de inwoners van San Francisco onder een zonloze hemel. De rookwolken verduisteren de zon en kleuren de hemel rood. De as van de bosbranden dwarrelt over alles heen. Bliksems staken de branden aan. Bliksems zonder enige regen. De bliksems komen uit de droge hete rookwolken. Heel de westkust van de VS heeft er mee te maken: alles tussen de Oceaan en de Rocky Mountains, van Mexico tot de Canadese grens, ook de staten Oregon en Washington. Hele dorpen werden geëvacueerd. Duizenden inwoners zijn alles kwijt.

Paddenstoelachtige rookwolken ontstaan boven die branden. Ze worden pyro-cumulo-nimbus genoemd, vrij vertaald: vuur-donder-wolken. Ze zijn zo heet dat ze kilometers hoog in de atmosfeer terechtkomen en de as meesleuren in de hogere luchtlagen, waar de straalstroom actief is. Zo komt die as zeer fijn verdeeld ook bij ons. Het Belgisch weerbericht van 13 september meldt dat hierdoor het helder blauw van onze zonnige hemel gebroken wordt (het was 34 graden C bij ons).

Bosbranden en ontbossing verergeren de klimaatontaarding

In Californië spreken ze over een 'bosbrand seizoen' dat nu van de zomer uitloopt in de herfst. Elk jaar wat meer. Nu in 2020 al meer dan 20 keer zoveel als vorig jaar 2019. Maar niet enkel in Amerika brandt het. In de wereld branden ook savanne, veenlanden en toendra. Vorige zomer brandde het massaal binnen de poolcirkel in Siberië en in Alaska. In onze winter brandde een vijfde van de bossen in Australië af. In de Amazone, in Brazilië en Bolivia liep het deze lente uit de hand. De aangestoken branden in Indonesië verplichtten de inwoners van Singapore om met mondmaskers rond te lopen. Over de branden in Afrika werd niet veel verteld. Ook in Oekraïne was het moeilijk blussen rond de gesloten kerncentrale van Tsjernobyl. Deze lente en zomer brandde het ook in natuurgebieden bij ons.

Het is een alom wereldwijd probleem geworden. Net zoals bij ontbossing maken deze grote branden dat er steeds minder capaciteit is om het broeikasgas CO2 af te vangen. Bij dergelijke hete apocalyptische branden, wordt ook de bovenlaag van de bodem mee verteerd, waardoor het herstelvermogen aangetast wordt. In vele ecosystemen zit meer organisch koolstof opgeslagen in de bodem, dan in de bovengrondse plantengroei. Die grote branden worden nu geschat op 12 procent van de wereldemissie.

Klimaatontaarding of verkeerd beleid?

Het is een verkiezingsthema geworden in de VS. De staten Californië, Oregon en Washington worden bestuurd door gouverneurs, lid van de Democratische Partij. Zij verwijzen naar de klimaatontaarding. Niet zonder reden, het is er al sedert vorig jaar extreem droog, deze maand werden in San Francisco temperaturen tot 50 graden C genoteerd. Californië is de 'kanariepiet in de koolmijn' voor de klimaatverandering. Trump zegt dat het bosbeleid de oorzaak is: er werd niet genoeg "droog hout en strooisel weggehaald". Alsof dit wel wenselijk en wel mogelijk zou zijn op bergflanken. Bovendien brandden ook graslanden.

Maar het woord 'beleid' is wel degelijk gepast in deze context, maar anders dan Trump bedoelt. Heel de klimaatontaarding heeft te maken met een economisch beleid van privatisering en maximaliseren van winst. Gas en steenkool verbranden omwille van de energie is de grootste bron van broeikasgas. Danis het niet enkel nodig om over te stappen naar energie uit zon en wind, maar ook om na te denken over heel het maatschappelijk netwerk, zodat er drastisch minder energie en materiaal nodig is. Dat gaat over de urbanisatie en de mobiliteit.

Verder moet worden nagedacht over de hele waterhuishouding en het landbouwbeleid. Teveel water wordt verspild in industrie en grootschalige landbouw, die ongepast is voor de natuurlijke omgeving. De New Green Deal zoals voorgesteld door de linkse Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez lijken mij een goed antwoord voor Amerika. Het is 'markt'-denken vervangen door een stelselmatige planmatige aanpak. Het is overheidsinvestering en overheidscontrole in plaats van overlaten aan de anarchie van het private initiatief. Het is de sociale waarden en ecologische waarden als norm stellen boven het winstbejag.

Door de Coronamaatregelen viel 'Overshoot Day' drie weken later

'Earth Overshoot Day' Is de dag van het jaar dat wereldwijd meer grondstoffen en energie verbruikt werd, dan de natuur op de aardbol kan voortbrengen. Het is vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw, dat het wereldwijd verbruik nog in evenwicht was met het herstelvermogen van de natuur. In 1971 viel Overshoot day nog op kerstmis, 24 december. In 2000 was dat nog maandag 25 september. Ook al wordt er elk jaar gedebatteerd over het klimaat en de biodiversiteit die er mee in verband staat, toch kondigt Overshoot Day zich elk jaar vroeger aan. Vorig jaar was dit 1 augustus.

Dit jaar werd er berekend dat Overshoot Day op 22 augustus valt, wel drie volle weken later. Dat is volledig te wijten aan de gevolgen van de genomen maatregelen tegen het coronavirus. Fabrieken lagen stil, heel wat verplaatsingen werden geschrapt. Ongeacht het debat over welke van die coronamaatregelen terecht of onterecht waren, toont dat overheidsingrijpen het mogelijk maakt snelle resultaten te boeken, groter dan de 30 voorbije jaren met een aanpak in het marktdenken.

Bij de coronacrisis werd de toon dat de overheid moest luisteren naar de waarschuwingen van de wetenschappers. Nu, de klimaatontaarding is een nog grotere crisis, die ons gehele bestaan bedreigt. De wetenschappers waarschuwen al meer dan 30 jaar. De hoogste tijd om er naar te handelen.

Artikel Manifest, 15 september 2020.