Arbeidsuren in plaats van lage of hoge uurlonen

Voor sociale rechtvaardigheid én klimaat, reken met arbeidsuren in plaats van lage of hoge uurlonen. Een groeiend besef en meer eerbied voor de waarde van de arbeid. In mijn straat komen elke avond tientallen buren naar buiten. Klokslag 20 uur klinkt minutenlang handengeklap. Mensen hangen uit de ramen of staan op hun stoep. Applaus voor de zorgverleners, voor de vakkenvullers, voor de huisvuilophalers, ... Voor de 'helden van de dag' zoals ze het op de radio zeggen.

Dat is ook een les uit deze corona-crisis, die we kunnen doortrekken naar de klimaatcrisis: het groeiend besef dat onze samenleving draait op de arbeid van de werkende mensen. Natuur en arbeid zijn de twee bronnen van alle materiële rijkdom. Steeds meer hoor je dan ook dat die arbeid rechtvaardig betaald moet worden met correcte lonen. Dat er een einde moet komen aan de besparing op dienstverlening en op lonen.

Hoe bepaal je wat een correct loon is? Wat wil je kunnen doen met je loon? Hoeveel is een uur arbeid waard? Waarom zijn er hogere en lagere lonen? En omgekeerd hoeveel mag een koopwaar op de markt kosten, opdat het nog rechtvaardig zou zijn? Als je in euro's of dollars rekent, kom je er niet uit.

Laten we teruggrijpen naar Karl Marx. De ruilwaarde van een product, dat op de markt gebracht wordt, is de arbeidstijd die er aan besteed is. Meer precies: de gemiddeld sociaal noodzakelijke arbeidstijd.

De nodige arbeidstijd om iets te produceren, kan variëren naargelang de beschikbare technologie ter plaatse. Een koopwaar kan in prijs verschillen naargelang de arbeidstijd die er in gestoken is. Maar het blijft dat je als arbeider of werker in een uur één uur werk presteert. Gemiddeld is dat overal hetzelfde.

Dat maakt dat de arbeid in arbeidstijd vergoed zou moeten worden. Dat je in theorie met je loon voor een arbeidsdag van 8 uur producten of diensten zou moeten kunnen kopen die tezamen 8 uur arbeid waard zijn. Met de moderne digitale middelen is dat goed statistisch te bepalen. Onder het socialisme zouden we dat zo doen. In onze kapitalistische werkelijkheid kunnen de meeste mensen met hun 8 uren arbeid maar 1 à 2 uren arbeid vervat in producten of diensten kopen. Het verschil wordt de meerwaarde genoemd, de bron van verrijking door onze kapitalistische bedrijven.

Als de coronacrisis de aardbeienpluk en de aspergeoogst in gevaar brengt

Op de radio hoorde ik alarmkreten van onze grote landbouwbedrijven door de coronacrisis: Groot te kort aan seizoenarbeiders. De aardbeien zouden niet geplukt kunnen worden. De asperges zouden in de grond blijven steken. Waar zijn die seizoenarbeiders dan heen? Naar huis! Ze zijn terug naar Polen, Bulgarije, Roemenië. Ja, en? Zijn er niet genoeg werkloze Belgen en Nederlanders? Maar die werken niet voor die lage lonen. Van dat loon kun je hier niet fatsoenlijk leven. Seizoenarbeiders uit de lage lonenlanden kunnen dit hier ook niet, maar wel in hun thuisland. Als je het omrekent van uurlonen naar gepresteerde arbeidsuren, dan komt dat neer op een grote overdracht, zeg maar roof, van arbeid uit de lagelonenlanden naar onze contreien.

Sociale rechtvaardigheid in de geglobaliseerde wereldeconomie vereist dat een Pool, Bulgaar of Roemeen hetzelfde betaald wordt als een Belg of een Nederlander. Dat is een oeroude vakbondseis. Maar er is meer. Sociale rechtvaardigheid op wereldschaal vereist ook dat de wereldhandel omgerekend wordt in arbeidsuren. Dat landbouwproducten uit het zuiden verhandeld worden tegen industriële producten uit het Noorden tegen een gelijke hoeveelheid arbeidsuren. Dit was indertijd het basisprincipe van de internationale handel van de Sovjet-Unie met de andere socialistische staten.

Ook voor het klimaat is rekenen met arbeidstijd een essentiële maatregel

Mede door de coronacrisis, staat de huidige kapitalistische wereldeconomie op instorten. Gewoon omdat alle overbodige of niet noodzakelijke handelingen stilgelegd werden. Ongelofelijk, niet? Tegelijk verbeterde in de kortste keren hierdoor in heel de wereld de luchtkwaliteit. De broeikasemissies daalden zienderogen, verder dan wat rechtse politici mogelijk achtten. Mooi zo. Kunnen we het positieve uit deze coronacrisis langer vasthouden?

Begin met de economie rationeel te plannen volgens de sociale noden van de bevolking. Reken de planning uit in werkelijke arbeidsuren. In elk land kunnen we berekenen wat het potentieel aan beschikbare arbeidskrachten en talenten is. Dat is het maximum aan beschikbare arbeidstijd en een gekend gegeven, waarop de planning kan steunen. Betaal ook overal in de wereld de arbeid uit in arbeidsuren. Eén uur arbeid in India of China staat dan gelijk aan één uur arbeid in België of Nederland. Maak dat de prijzen van de producten effectief de gebruikte arbeidstijd weerspiegelen.

Door zo te werken, vervalt heel wat onnodig en absurd transport omwille van het prijsverschil tussen hoge en lage uurlonen. En heel wat broeikasemissies gelinkt aan dit transport. De inplanting van industriële bedrijven en de schaal waarop ze werken, wordt dan gepland volgens een organisatorisch optimum.

Natuur en arbeid zijn de twee bronnen van alle materiële rijkdom

Dat is evengoed een uitspraak van Karl Marx en Friedrich Engels, die we al vaak aangehaald hebben. Het zijn tegelijkertijd de twee randvoorwaarden waarbinnen eender welke economie zich kan bewegen.

De natuur biedt haar diensten gratis aan, maar kent haar ecologische grenzen. We hebben de plicht de economie te plannen zodanig dat de draagkracht van de ecologische systemen niet overschreden wordt. Dat vergt het aan banden leggen van de 'vrijemarkt'ideologie [de overgang van kapitalisme naar socialisme, nvdr].

De arbeid wordt betaald. Het invoeren van een universeel sociaal zekerheidsstelsel en het rekenen met arbeidsuren zijn maatregelen van sociale rechtvaardigheid, die tevens een enorme klimaatimpact hebben.

Heel wat bedenkingen van mensen van hoe verder in deze corona-tijd, gaan in dezelfde richting: de klimaatstrijd is tegelijk een strijd voor sociale rechtvaardigheid. Het marxisme reikt oplossingen aan.