In de afgelopen paar jaren zijn er enorme sprongen gemaakt in de ontwikkeling van Kunstmatige Intelligentie (beter bekend als AI, oftewel Artificial Intelligence). Men probeert deze technologie in alle industrieën te implementeren en er is haast geen ontkomen aan. De eerste doorbraak voor het grote publiek was ChatGPT, waarna elk techbedrijf zich haastte om haar eigen zogenaamde ‘Large Language Model’ te lanceren. Maar wat is AI precies? Waarom is de burgerij zo gretig bezig met het implementeren van deze technologie? En wat betekent de ontwikkeling hiervan voor de werkende klasse?
Wat is AI?
AI is een verzamelnaam voor statistische software. Deze worden voorzien van enorme hoeveelheden informatie, waarin de software patronen leert te herkennen. Dit kan automatisch, bijvoorbeeld door het te programmeren om zoveel mogelijk punten in het mobiele spel Snake te halen. Eerst zal de software willekeurig op toetsen drukken, maar binnen de kortste keren komt het erachter dat het meer punten haalt als de kop van de slang uit de buurt blijft van de muur of de eigen staart.
Het minder gebruikte alternatief is dat het handmatig wordt getraind. Denk aan reCAPTCHA, het Google-systeem waarbij je, om in te loggen op een website, bijvoorbeeld negen foto’s te zien krijgt en aan moet geven in welk vakje een fiets staat. Met de hulp van jou en vele anderen ‘leert’ de software dat bepaalde patronen van pixels op het scherm de naam ‘fiets’ hebben. Wanneer een zelfrijdende auto van Google vervolgens op straat rijdt, kan het de pixelpatronen constant analyseren en iets labelen als ‘fiets’ (en hopelijk remmen), nadat bijvoorbeeld met 95 procent zekerheid is berekend dat het beeld overeenkomt met de aangeleerde patronen. Dit kan ook gedaan worden met tekst of andere soorten data, en wordt niet alleen ‘vrijwillig’ gedaan door internetgebruikers maar ook door betaalde medewerkers - waarover zo meteen meer.
Net als bij de ontwikkelingen omtrent vele andere technologieën, is AI een hot topic geworden. Als gevolg hiervan kunnen bedrijven die claimen AI te implementeren rekenen op forse investeringen van aandeelhouders. Dit bevordert het gebruik van de technologie in alle industrieën waar dit mogelijk is. Er wordt hierbij niet gekeken naar de manieren waarop deze technologie wordt ontwikkeld. Deze hebben namelijk een fors effect op het klimaat. De CO2-uitstoot van Google steeg in een jaar met 13 procent, wat voornamelijk te danken is aan de groei van datacenters die AI-systemen ondersteunen.1 Ook hebben kapitalisten die de technologie ontwikkelen vanzelfsprekend lak aan de arbeidsrechten van de werkers die de AI-modellen trainen. OpenAI heeft bijvoorbeeld werkers in Kenia tussen de € 1,34 en € 3,43 per uur betaald om teksten en afbeeldingen na te kijken die de software genereerde, om zo schadelijke antwoorden uit het model te trainen. Dit deden zij door deze schadelijke antwoorden te markeren als ongewenst, zodat het model dit als patroon leert en niet meer genereert in de toekomst. Volgens de werkers moesten ze hiervoor teksten en afbeeldingen bekijken die geweld, zelfverminking, moord, verkrachting, necrofilie, kindermisbruik, bestialiteit en incest bevatten.2 Hoewel mensen vaak de neiging hebben om AI zelf de schuld te geven voor deze problemen, zijn ze niet inherent aan de technologie, maar aan de kapitalistische verhoudingen waaronder deze wordt ontwikkeld en gebruikt.
Wat is nu het probleem?
Een voorbeeld van de politieke stromingen die voortvloeien uit de verkeerde opvatting dat technologie het probleem is, in plaats van het sociaal-economische systeem waarbinnen deze wordt ontwikkeld, is het luddisme. Het luddisme was een sociale beweging in Groot-Brittannië in het begin van de negentiende eeuw, waar ambachtslieden en kleine boeren in fabrieken machines saboteerden. Dit deden zij omdat de fabrieken efficiënter en daardoor goedkoper waren produceerden dan de ambachtslieden en kleine boeren. Hiermee dreigden ze uit de markt geconcurreerd te worden door de kapitalistische eigenaren van de fabrieken. Hoewel hun doel sympathiek was, faalden zij uiteindelijk in het voorkomen dat zij afzakten naar het proletariaat, omdat ze niet klassenbewust waren en daarom de machines als boosdoener aanwezen in plaats van het kapitalistische systeem dat de vernietiging van concurrentie aanmoedigt.3
In de handen van de burgerij wordt AI gebruikt voor dezelfde doeleinden waarvoor elke ontwikkeling gebruikt wordt; het verhogen van hun winsten door nieuwe technologieën toe te passen in het productieproces. We hebben door de geschiedenis heen vergelijkbare ontwikkelingen gezien, zoals het gebruik van de weefmachine tijdens de industriële revolutie, met de automatisering van verschillende takken van de industrie in de jaren zeventig en het internet in de jaren negentig. Het probleem is niet de machines zelf, maar de kapitalisten die het besluit nemen om werkers met machines te vervangen en hen zonder baan of inkomen achter te laten. Dit is een noodzakelijk gevolg van de kapitalistische productiewijze, waarin niet de behoeftes van de werkende bevolking de prioriteit zijn, maar de welvaart van een klein onderdeel van de bevolking, namelijk de kapitalistische klasse.
Er zijn ook delen van de informatica-sector die geloven dat AI de mensheid naar een utopisch tijdperk zal leiden, waar men niet meer hoeft te werken en alle maatschappelijke kwalen opgelost kunnen worden. Zij houden echter geen rekening met de motieven van de burgerij om nieuwe technologie te ontwikkelen en wat de gevolgen hiervoor zijn voor het proletariaat en andere onderdrukte klassen. Doordat er minder arbeidskracht nodig is om dezelfde hoeveelheid waren te produceren, krijgt de kapitalist de mogelijkheid om loonkosten te besparen door een deel van hun werkers te ontslaan. Als kapitalisten banen weg automatiseren met behulp van AI doen ze dat dus niet om ‘de mensheid naar een utopisch tijdperk te leiden’, maar juist omdat de ontwikkeling van de productiemiddelen botst met de aard van de productieverhoudingen.
Toekomstperspectief
Onder het kapitalisme is winst het motief van de productie. Kapitalisten zijn uit op het behalen van zoveel mogelijk meerwaarde, het deel van de waarde geproduceerd door het werk dat rechtstreeks naar de kapitalisten gaan. Deze manier van productie is alleen mogelijk door de uitbuiting van de werkers. Kapitalisten kunnen hun omzet verhogen op twee manieren. Een manier is om de werkdag te verlengen. Op deze manier wordt de uitbuitingsgraad verhoogd, wat Marx ‘absolute meerwaarde’ noemt. Echter is er een andere manier, namelijk door de noodzakelijke arbeidstijd te verminderen door onder andere ontwikkelingen in de productie te bevorderen. Dat noemt Marx `relatieve meerwaarde`.
Nu is vastgesteld dat de mogelijk negatieve gevolgen die wij zien met de komst van AI dus niet te herleiden zijn naar de technologie zelf, maar naar de kapitalistische productiewijze, dienen we ons af te vragen hoe deze technologie nuttiger kan worden ingezet. Een socialistisch economie, is gebaseerd op deze behoeften en kan gebruik maken van de meest gevorderde technologie beschikbaar om via de wetenschappelijke centrale planning deze behoeftes te vervullen. Onder het socialisme wordt technologie zoals AI dus niet gebruikt om werkgelegenheid te verminderen, maar juist om de productie effectiever te maken. Omdat het in de handen van de werkers is kan het gebruikt worden om de behoeftes van de werkers te vervullen in plaats van het vullen van de zakken van kapitalisten. Het zou de werkdag verkorten, werk minder zwaar maken en niet voor werkonzekerheid zorgen. Onder het socialisme kan AI-technologie op een manier ontwikkeld worden met goede arbeidsomstandigheden en op grote schaal geïmplementeerd worden als de technologie duurzaam is voor de planeet.
We zien nu al hoe AI gebruikt kan worden om artsen te ondersteunen met het vinden van borstkanker of voor het interpreteren van echo’s, om machines te begeleiden bij het doden van invasieve soorten op de zeebodem en om blinde mensen met hun mobiel beschrijvingen te geven van hun omgeving.4 Alleen onder het socialisme kunnen nieuwe technologische ontwikkelingen hun volledige potentie waarmaken.
- https://nos.nl/artikel/2527239-energieslurpende-ai-zorgt-voor-forse-stijging-co2-uitstoot-google/
- https://www.theguardian.com/technology/2023/aug/02/ai-chatbot-training-human-toll-content-moderator-meta-openai
- https://www.marxists.org/archive/riazanov/works/1927-ma/ch01.htm
- https://nos.nl/artikel/2485180-kunstmatige-intelligentie-ontdekt-borstkanker-vaker-dan-radiologen
https://www.scientificamerican.com/article/a-starfish-killing-artificially-intelligent-robot-is-set-to-patrol-the-great-barrier-reef/
https://www.wired.com/story/ai-gpt4-could-change-how-blind-people-see-the-world/
Gerelateerde artikelen
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die maandelijks verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
