Bestuurscrisis in FNV vereist actie van onderop

In mei dit jaar stelden we in Manifest vast dat de bestuurscrisis in de FNV de vorm van een ‘soap’ aannam. De Raad van Toezicht en het Ledenparlement (LP) streden om ‘de macht.’ De Raad van Toezicht stuurde het Algemeen Bestuur van de FNV naar huis en stelde een klein interim bestuur aan van externe ‘professionals’. Vervolgens stuurde het LP dit interim bestuur naar huis. Dit resulteerde in een juridisch conflict dat uiteindelijk aan de Ondernemerskamer in Amsterdam werd voorgelegd. De Raad van Toezicht, het LP, FNV Personeel en Sectorbesturen en -raden van de FNV waren belanghebbenden in dit conflict. Het Gerechtshof in Amsterdam heeft de conflicterende partijen nog gelegenheid gegeven samen tot een oplossing te komen, maar dat bleek onmogelijk.

Daarop besloot het Hof in juni dat twee nieuwe leden aan de Raad van Toezicht werden toegevoegd: Ton Heerts (oud-voorzitter FNV) en Lodewijk Asscher (bekend PvdA-lid). Zij kregen de opdracht om op de eerste plaats verkiezingen voor een nieuw FNV-bestuur te organiseren. Daarnaast moesten zij zich laten adviseren over de gewenste bestuursstructuur en daartoe een proces binnen de FNV op gang brengen.

Na bijna een half jaar mogen we concluderen dat de twee nieuwe Raad van Toezicht-leden deze opdracht niet hebben uitgevoerd; zij deden daarentegen in oktober een voorstel:

Op 30 oktober wees het LP met een kleine meerderheid deze voorstellen af. Daarnaast werden via moties voorstellen aangenomen tot een democratische uitweg uit de crisis. Hierop lieten Asscher en Heerts weten niets te willen aanpassen in hun voorstellen en besloten ze om het Gerechtshof in Amsterdam te vragen hen een ruimer mandaat te gunnen, tevens om hun plannen alsnog door te drukken.

De FNV-soap heeft dus nieuwe afleveringen opgeleverd, en wellicht volgt binnenkort een nieuwe cliffhanger: op 28 november komt het verzoek van de Raad van Toezicht om meer bevoegdheden aan de orde in de Ondernemerskamer. Daar bleek een discussie te worden gevoerd tussen betrokkenen en de Rechtbank over concrete regelingen vastgelegd in de voorgestelde statuten voor FNV. Een discussie die in de vereniging zou moeten worden gevoerd, met de leden en niet in een Rechtbank. Opmerkelijk is dat de Rechtbank slechts twee opties zag: ‘niets doen’ of de ‘plannen van Asscher en Heerts (geamendeerd) volgen’.

Daarbij werd ‘vergeten’ dat de Rechtbank in juni Asscher en Heerts een opdracht had gegeven waaraan ze zich niet hebben gehouden. Wijst het feit dat deze derde optie – namelijk Asscher en Heerts de opdracht van juni alsnog laten uitvoeren en daartoe de vereniging ‘bijeenroepen’ – niet aan de orde kwam op geheugenverlies of op bevooroordeelde rechtspraak in Nederland als het om rechten van de werkende bevolking gaat?

Opmerkelijk is dat deze keiharde aanpak van Asscher en Heerts in de democratische vereniging FNV steun heeft gekregen van een groot deel van de sectorraden, terwijl het LP in meerderheid de plannen afwees. Volgens verwachting omarmt het door Heerts en Asscher aangestelde interim bestuur, bestaande uit oudgedienden van de FNV-nomenclatuur, de plannen. Verder is het veelbetekenend dat het Management Team en de Ondernemingsraad van de werkorganisatie FNV de plannen ook ondersteunen.

Dit heeft overigens wel tot protest van FNV-medewerkers geleid, die vaststelden dat dit standpunt is ingenomen zonder dat de voornemens van de Raad van Toezicht serieus op het personeel werden teruggekoppeld.

Kortom, de crisis is nog lang niet voorbij en nieuwe afleveringen van de soap zijn te verwachten.

De conflicten en bestuurscrisis in de FNV overstijgen de tegenstellingen tussen de deelnemende groeperingen en hebben een diepere maatschappelijke achtergrond. Het gaat hier om het behouden en versterken óf de ontmanteling en onderwerping van het laatste strijdbare bolwerk van de werkende bevolking aan de belangen van het ‘grote geld’: de vakbeweging!

Asscher en Heerts verpakken hun plannen als noodzakelijke ingrepen om de rust te laten wederkeren en de bond te moderniseren door professionalisering. De statutenwijziging winden er geen doekjes om. De ‘macht’ in de bond wordt gelegd bij de Raad van Toezicht. Terwijl in een vereniging als de vakbeweging een Raad van Toezicht een ‘vreemd’ element is. De democratische opbouw van de vakbond heeft, net als bij elke andere vereniging, de mogelijkheid van correctie in haar structuur door een algemene ledenvergadering. Een Raad van Toezicht van ‘buitenstaanders’ heeft juist helemaal niets te zoeken binnen die structuur waarbij de leden zeggenschap hebben over de koers van een (vak)vereniging.

De modernisering die Asscher en Heerts voor ogen hebben is in feite een gelijkschakeling van de vakbeweging aan de wijzigingen die in afgelopen decennia zijn aangebracht in de collectieve ziektekostenverzekeringen, de woningbouwverenigingen, de energie- en drinkwatervoorziening en recentelijk in de pensioenfondsen. Al deze voorzieningen zijn verzelfstandigd en losgekoppeld van enige vorm van directe invloed van de deelnemers. Want die deelnemers zijn inmiddels geen actief lid of mede-eigenaar van de instelling meer. Nee, ze zijn klant geworden van een instituut, soms zonder winstoogmerk, gerund door ‘professionals’ met ‘marktconforme’ salarissen en bonussen.

De grote verdeeldheid binnen de leden van de FNV over de ontwikkelingen om de vakbond verder te professionaliseren en salonfähige gesprekspartner te worden voor het grote geld, zien we ook al duidelijk terug door het grote ledenverlies de afgelopen decennia. Dit verlies wijst op een zwichten voor de ideologie van een getemde vakbeweging en niet op organiseren van een oppositie en de ideologische strijd aangaan.

Ook met de verdeeldheid in de vereniging over de plannen van Asscher en Heerts komen duidelijk ideologische verschillen over betekenis en functie van de vakbeweging aan het licht.

Van belang in een vakbeweging zijn scholing en vorming in de geschiedenis van de vakbeweging, inzicht in de reden van haar bestaan en een begrip van de noodzaak van democratische organisatie om de leden optimaal te betrekken in het beleid en de strijd van de bond voor de belangen van de leden.

In de kritiek op de plannen van Asscher en Heerts ontwikkelt zich langzamerhand een georganiseerde oppositie binnen de FNV voor een strijdbare, democratische en sociaal veilige vakbond. Wij roepen iedereen, binnen en buiten de vakbeweging op, naar vormen te zoeken om zich bij deze oppositionele beweging aan te sluiten. Want het gaat om het behoud en de versterking van het laatste bolwerk in onze samenleving dat tegen afbraak en voor verhoging van het levenspeil van de bevolking knokt. En de urgentie is hoog! De plannen die bij de formatie van een nieuw kabinet op tafel liggen liegen er niet om: versobering van de zorg, verhoging van bijdragen aan oorlogsvoorbereiding, verlaging van het budget voor onderwijs, enz. En over maatregelen voor bestaanszekerheid te verbeteren wordt niet eens gesproken.

De FNV moet van onderop gered worden!