COP15 in Montreal over biodiversiteit

Van 7 t/m 19 december vonden in Canada internationale onderhandelingen plaats over biodiversiteit.

Wat houdt dat begrip ‘biodiversiteit’ eigenlijk in?

‘Biodiversiteit’ wordt vaak als synoniem voor ‘soortenrijkdom’ gebruikt. Maar het is meer dan dat. Het gaat ook om de veelheid aan genetische variëteit binnen de soorten, die hen robuust maken tegen ziektes. Het gaat ook om de onderlinge samenhang binnen specifieke ecosystemen. Het gaat om de interactie tussen microleven in de bodem, plantenbegroeiing en hoger dierenleven. Het gaat zelfs om de biodiversiteit in ons darmstelsel, dat ons moeten beschermen tegen ziektes.

Ik kan hier Ines Verleye, het hoofd van de Belgische delegatie in Montreal, aanhalen: “Biodiversiteit gaat ook over drinkbaar water, vruchtbare bodems, kusten die bestand zijn tegen stormen, een omgeving die beschermd wordt tegen droogte en overstromingen. Neem de waterramp in de Vesdervallei van juli 2021. Met een rivier die de ruimte had gekregen om natuurlijk te stromen en zonder dichte bebouwing op de oevers, was de schade veel minder groot geweest.” En ook: “Het is aangetoond dat kinderen in steden steeds meer een zwakkere immuniteit hebben omdat ze niet blootgesteld worden aan bacteriën in de aarde. We beseffen niet wat we aan het verliezen zijn. De biodiversiteit heeft ons niet nodig, de mens heeft de biodiversiteit nodig.”

Redden van de biodiversiteit gaat dus verder dan enkel beschermen van de pure natuur: het concept moet doordringen in alle geledingen van de menselijke activiteiten.

ROOD ALARM voor biodiversiteit en ecosystemen

Het is het WWF (World Wildlife Fonds) dat het ROOD ALARM uitstuurt. Sinds 1970 publiceren zij om de twee jaar een rapport over de toestand van de biodiversiteit. In 50 jaar is die wereldwijd met 70% gedaald.

Net zoals voor het klimaat is het ook nu Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, die het alarm plastisch verwoordde in Montreal: “De natuur is de beste vriend van de mens. Zonder natuur zijn we niks. Het is het systeem dat ons leven in stand houdt. (…) De natuur zorgt voor de lucht die we inademen, het voedsel dat we eten, de energie die we gebruiken, voor jobs en economische activiteit, voor planten- en diersoorten die ons leven verrijken, en voor de landschappen die onze thuis zijn. En toch voeren we momenteel een oorlog tegen de natuur. (…) Het land, de lucht én het water worden vergiftigd door chemicaliën en pesticiden en verstikt met plastics. Met onze grenzeloze honger naar ongecontroleerde en ongelijke economische groei, is de mensheid een massavernietigingswapen geworden. De dringende taak van deze conferentie is om weer vrede te sluiten met de natuur.”

De Wageningse professor plantenecologie en natuurbeheer Liesje Mommer beaamt dit in een interview, ze vergelijkt de achteruitgang van biodiversiteit met slijtende kleding: “In het begin geeft dat niet. Maar op een gegeven moment wordt de stof dun en komen er gaatjes in. Als het zo doorgaat, sta je in je nakie. Die kantelpunten zijn gevaarlijk.” Die grote woorden van de VN-topman zijn niet eens overdreven, vindt professor Liesje Mommer: “Ook wetenschappers schreeuwen moord en brand. We hebben nog tien jaar om iets te doen. Doen we niets, dan wordt de aarde onleefbaar voor de mens.”

De internationale onderhandelingen over Biodiversiteit: COP15 Montreal, Canada, 7-19 december

Dit broertje van de klimaatonderhandelingen is veel minder bekend, maar is in hetzelfde bedje ziek. Ik schrijf dit terwijl de onderhandelingen pas begonnen zijn, en de resultaten nog niet weet. Ik beperk me tot wat duiding.

De internationale biodiversiteitsonderhandelingen zijn tegelijk met de klimaatonderhandelingen ontstaan op initiatief van de UNEP, het Milieuprogramma van de Verenigde Naties. In 1988 werden werkgroepen samengesteld waaruit het IPBES ontstond, zoals het IPCC voor het klimaat. IPBES staat voor ‘Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services’, een platform van biodiversiteit- en ecosysteemspecialisten uit allerlei landen.

In mei 1992 in Nairobi, Kenia, werd de Convention on Biological Diversity aangenomen, die het kader bepaalt voor de verdere internationale onderhandelingen. Die gaan om de 2 jaar door en worden ‘Conference of the Parties’ genoemd. Om de 10 jaar worden de doelstellingen opgefrist. In 2020 zou de daarom zo belangrijke COP15 doorgaan in China. Die werd dan uitgesteld wegens corona. Vandaag gaat die COP15 door in Montreal, wel met een Chinees voorzitterschap, wat ons eerder gunstig lijkt voor de verwachtingen.

De Convention on Biological Diversity heeft drie doelstellingen:

• Het behoud van de biologische diversiteit
• Het duurzaam gebruiken van componenten uit de biologische diversiteit
• Een eerlijke en evenwichtige verdeling van de voordelen uit het gebruik van genetische bronnen

Uit die omschrijving kan je al opmaken dat strijden voor behoud van biodiversiteit en ecosystemen botst tegen de belangen van grote kapitalistische multinationals, die zaden patenteren en zaden, kunstmest en pesticiden monopoliseren. Dat het een strijd is van de agro-ecologische landbouw van vele lokale boeren tegen de industriële monoculturen. Dat het een strijd is tegen kaalkap. Dat het een strijd is voor het visbestand in de zeeën. Dat het een strijd is voor landgebruik en ruimte voor de natuur. En nog zoveel meer andere aspecten…

In 2010 werd in Japan de COP10 gehouden, die 20 specifieke doelstellingen voor behoud van biodiversiteit vastlegde voor de jaren 2011-2020. Het blijkt nu dat geen enkele van deze doelstellingen behaald werden, op één na: in bestaande natuurreservaten was er geen verdere achteruitgang.

Voor de huidige COP15 legde het IPBES volgende grote voorstellen op tafel:

• ‘30-30-30’: tegen 2030, 30 procent van al het land en 30 procent van alle zeeën en alle oceanen beschermen.
• De ecologische voetafdruk van onze voedselsystemen halveren tegen 2030
• Op zoek gaan naar extra geld om alles te financieren. Men spreekt van 700 miljard dollar.

Ik ben benieuwd wat het werkelijk zal worden. Hoe zullen de krachtsverhoudingen liggen?