Tijdens de ontmoeting tussen de regering-Biden en de Chinese regering op 18 en 19 maart in Anchorage, in de Amerikaanse staat Alaska, heeft Washington zijn masker laten vallen. Op ongewoon scherpe toon viel de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zijn Chinese gasten aan. Het antwoord van zijn Chinese ambtgenoot Wang was duidelijk: "We verwachten van de Verenigde Staten dat ze begrijpen dat de Volksrepubliek China vastbesloten én in staat is haar fundamentele belangen te beschermen."
Enkele weken eerder was op de pan-Latijns-Amerikaanse televisiezender Telesur een interessante bijdrage van de Braziliaanse politicoloog Tulio Ribeiro uitgezonden, met de titel 'De yuan ondermijnt de Amerikaanse dollar'. Daarin ging het over de concurrentie tussen de leidende wereldmachten Verenigde Staten (VS) en Volksrepubliek China (VRC). Momenteel staat daarin de Chinese opmars aan de ene kant en de Amerikaanse stagnatie aan de andere kant centraal. Naar verwachting zal China zich in de komende tien jaar ontwikkelen tot de grootste economie van de wereld en de VS overtreffen in bruto binnenlands product (bbp).
Wat de koopkracht in lokale valuta betreft is de VRC de Amerikanen al in 2015 gepasseerd. En niet te vergeten: in tijden van pandemie groeide de Chinese economie in 2020 met 2,3 procent t.o.v. het jaar ervoor. In het vierde kwartaal van 2020 was de groei zelfs 6,5 procent en steeg het bbp met 4,9 procent vergeleken met dezelfde periode van 2019.
Deze opwaartse trend bewijst het concurrentievermogen van de VRC t.o.v. de VS. Een voorbeeld hiervan is Huawei, die wereldleider is als aanbieder van informatie- en communicatietechnologie. Volgens het tijdschrift 'Fortune' behoorden in 2020 tot de 500 belangrijkste ondernemingen van de wereld 124 Chinese bedrijven (inclusief Hongkong) en 121 Amerikaanse. In 1990 was dat aantal voor de VRC nog nul. Iets vergelijkbaars vinden we ook op andere terreinen, zoals het verkeerswezen, de geavanceerde technologie en de infrastructuur. Terwijl de VS hun militaire kracht inzetten om hun markten veilig te stellen, zet China vaart achter zijn logistieke complex van de 'zijderoute' om stap voor stap in Azië en Europa te integreren en daar aan invloed te winnen. Tussen 2011 en 2015 produceerde de VRC meer cement dan de VS. In een periode van 15 jaar bouwde China meer woningen dan er in heel Europa staan. Zijn wegennet is 50 procent uitgebreider dan dat van de VS. De VCR heeft een net van hogesnelheidstreinen dat groter is dan dat van alle andere landen samen.
De successen van China zijn het resultaat van een voortdurende aanpassing van het ontwikkelingsmodel dat streeft naar positieve groeicijfers bij geringe overheidsschulden. President Xi Jinping introduceerde afgelopen jaar het begrip 'dubbele circulatie'. Men wil een sterke binnenlandse markt opbouwen om het land tegen de dreiging van het groeiend westers protectionisme te beschermen. De Communistische Partij van China noemt dit 'hervorming van de binnenlandse vraag' met doelgerichte maatregelen die in het vijfjarenplan van 2021 tot 2025 voorrang hebben. De gezinshuishoudens moeten dan een groter aandeel krijgen in het nationaal inkomen.
Tot het eind van de 19de eeuw was het internationaal betalingsverkeer gebaseerd op lokale valuta's met vrij zwevende wisselkoersen. Het ontbreken van investeringen en de onderlinge spanningen tussen landen leidden in 1880 tot invoering van de gouden standaard, die in de perioden 1880-1914 en 1925-1931 voor vaste wisselkoersen zorgde. Daarna maakten de door de twee wereldoorlogen en de mondiale economische crisis van 1929 oncontroleerbaar geworden wisselkoersen en de instabiliteit tussen de landen een nieuw systeem noodzakelijk. In 1946 kwam het stelsel van Bretton-Woods tot stand met de goud-dollarstandaard en daarmee een centrale internationale rol voor de dollar. Frankrijk was in 1970 het eerste land dat zijn dollarreserves in goud omwisselde, waarna andere landen dit voorbeeld volgden. Daarop besloten de VS op 15 augustus 1971 eenzijdig en zonder aankondiging vooraf het Bretton-Woods-verdrag te verlaten. De dollar behield echter zijn internationale rol als rekeneenheid, betaalmiddel en reservevaluta. Van de internationale valutareserves bestaat momenteel krap 60 procent uit dollars, 21 procent uit euro's en ruim 2 procent uit yuans.
Tegenwoordig sluit China zijn nieuwe koopcontracten af in yuans, met de optie om die om te wisselen in goud. Zijn leidersrol op de wereldmarkt met zijn grote goudreserves en de meerderheid van de Amerikaanse staatsobligaties op zak, maakt deze krachttoer mogelijk. Op dit moment zijn de Chinezen de grootste klanten op de planeet. Ze kunnen daardoor steeds meer gebruik maken van de yuan. Daaruit volgt dat de vraag naar dollars van jaar tot jaar terugloopt en veel partners van China hun transacties afwikkelen in hun nationale valuta.
De wereld krijgt zo een nieuw internationaal betaalmiddel. Guo Weimin, hoofd wetenschap van de Chinese Volksbank (CV), is van mening dat in dit historisch proces de economische uitdagingen als gevolg van de coronapandemie de urgentie hebben verhoogd dat de Chinese bedrijven gebruik gaan maken van de digitale yuan. Hoewel er geen nog officiële datum bekend is voor de lancering van China's soevereine digitale munt, is de CV van plan om vóór de Olympische Winterspelen van 2022 in Beijing te starten met de 'e-yuan' als elektronisch betaalmiddel. Guo zei ook dat het principiële voordeel van een digitaal betaalsysteem bestaat in de mogelijkheid om de contant-geldstromen "uit te kammen" en het nakomen van financiële regels eenvoudiger te controleren. Daarnaast kunnen risicovolle investeringen in de vastgoedmarkt, die niet passen in het oorspronkelijke plan van een project, met de digitale munt beter bewaakt worden. De digitale valuta biedt elke economische sector en elke regering een grotere budgettaire controle en een beter zicht op een naderende crisis of een financiële speculatie.
De concurrentie tussen de VS en de VRC is in Latijns-Amerika in volle gang, met ieder zijn eigen bedoelingen. De Chinezen beschouwen Azië als hun actieterrein, terwijl hun visie op Latijns-Amerika meer economisch dan politiek van aard is. De Amerikanen evenwel zijn van mening dat zij niet alleen economisch maar ook politiek aanspraak kunnen maken op Latijns-Amerika, en dat ze die claim moeten verdedigen ... De geschiedenis kent talloze acties van de VS om zich met Midden- en Zuid-Amerika te bemoeien. Zo was kort na de Tweede Wereldoorlog de Guatemalteekse president Jacobo Arbenz slachtoffer van een invasie en een staatsgreep, omdat hij op het grondbezit van de Amerikaanse onderneming United Fruit Company een landbouwhervorming wilde doorvoeren. Het is nog niet bekend welke prioriteit de regering-Biden aan Latijns-Amerika zal toekennen. De samenwerking met China is voor Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied een mogelijkheid om het subcontinent te ontwikkelen. De Amerikaanse kortzichtigheid in de omgang met de Latijns-Amerikaanse landen verhoogt de vooruitzichten van hun samenwerking met de VRC, ook omdat die een neokoloniale verhouding uitsluit. De natuurlijke rijkdommen van het subcontinent kunnen zo in waarde stijgen.
In de eerste week van 2021 bereikten de Chinese deviezenreserves een voorlopig hoogtepunt van 3,21 biljoen Amerikaanse dollar, een kapitaal dat deVRC in projecten kan investeren. Het land is inmiddels al de belangrijkste handelspartner van Brazilië en de op een na grootste van Argentinië. Deze twee landen waren tot enkele jaren geleden nog de gevangenen van de Noord-Amerikaanse markten. Bolivia heeft grote voorraden van aardgas en lithium, dat belangrijk is voor auto-, informatie- en communicatietechnologieën. Projecten op het gebied van infrastructuur, ontwikkeling van nieuwe energiebronnen en energiedistributie kunnen rekenen op Chinese financiering. In plaats van leningen met hoge rentevoeten wordt het mogelijk om productieketens te ontwikkelen, waarin de participerende bedrijven delen in de winst.
Het toenemend belang van de yuan op de handelsbalans kan voor de landen van Latijns-Amerika zeer voordeling zijn. Ze zijn dan in staat om industrieproducten en machines in dezelfde valuta aan te kopen als waarin ze hun eigen producten verkopen. Dat maakt de dollar overbodig. Een ander aspect dat voor het subcontinent nuttig kan zijn, is de aanstaande invoering van de e-yuan. Hoewel er nog geen datum bekend is, is het de bedoeling om een model in te voeren voor nationale en internationale transacties met meer belastingzekerheid. Het is namelijk de praktijk van de rijke Latijns-Amerikaanse bedrijven om hun reserves over te boeken naar belastingparadijzen. Daarmee verminderen ze het inkomen van de staat en zijn vermogen om aan zijn buitenlandse verplichtingen te voldoen. En dat, terwijl zijn belastingplichtigen zwart geld in de landen van het Noorden hebben gestald.
In de geschiedenis hebben er altijd vormen van alliantie bestaan: het Romeinse Rijk, het Spaanse koloniale rijk, het Engelse handelsimperium, het verdragssysteem van de VS... De Amerikaanse crisis en de manier waarop die lijkt te worden opgelost, brengen de wereld schade toe. De grote reserves van China kunnen een nieuwe golf van ontwikkeling op gang brengen. Lange tijd was Latijns-Amerika niet meer dan een radertje in de machine van het neokolonialisme. Het betaalde het Noorden hoge rentetarieven en verkocht er zijn landbouwproducten tegen lage prijzen. In een alliantie met China kan dat veranderen. De Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten (CELAC) kan zo krachtige impulsen krijgen. Het forum CELAC-China bestaat inmiddels al zes jaar.
Bron: RotFuchs april 2021, RF-279-04-21.pdf (rotfuchs.net).
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.
Noot van de redactie
De standpunten van de NCPN zijn constant in ontwikkeling. Dit stuk is geplaatst in het kader van de studie en discussie omtrent het socialisme en weerspiegelt niet de standpunten van de NCPN. De NCPN verwerpt de theorie van 'socialistische markteconomie'. De beoordeling van de NCPN is dat de hervormingen in China van de afgelopen decennia kapitalistische verhoudingen herintroduceerden in de economie, en dat de kapitalistische productieverhoudingen de overhand hebben in de Chinese economie. De NCPN zet de studie voort om lessen te trekken uit de ervaringen van socialistische opbouw.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
